ЖЫР МЕН СЫР ӘЛЕМІ

Сыныбы: 6-сыныптар

Пәні: Қазақ әдебиеті

«Қазақ тілі» және «Қазақ әдебиеті» пәндерінің мұғалімі:

......

2025-2026 оқу жылы

Күні: ......2025 жыл, сағат: 10:40

Тақырыбы: «Жыр мен сыр әлемі» әдеби батл

Қатысушылар: 6-сынып оқушылары (4 топ, әр топта 5 оқушы)

Батл ұраны: «Әдебиет – жүрек пен ойдың жарысы!»

Мақсаты:

• Қазақ әдебиетіне қызығушылықты арттыру;

• Ұлы тұлғалар мұрасын тану, өмірінен өнеге алу;

• Оқушылардың шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту;

• Сөз мәдениетін, топтық жұмыс және бір-бірін тыңдау мәдениетін қалыптастыру.

Құндылықтарға баулу:

«Тәуелсіздік және Отаншылдық» құндылығы

• Отанға адалдықтың маңызын бағалау, елінің тарихы мен мәдениетін құрметтеу

«Бірлік және Ынтымақ» құндылығы

• Тек өзі үшін ғана емес, жалпы ұжым үшін де жауапты болуға дайын болу

«Әділдік және Жауапкершілік» құндылығы

• Тапсырылған жалпы іс үшін сынып ұжымы алдындағы жауапкершілікті сезіну

Сайыс кезеңдері:

1-кезең: «Кім зерек?» блиц-сұрақтар

Мақсаты: Оқушылардың оқу бағдарламасы бойынша алған әдеби білімін пысықтау, жылдам ойлау және есте сақтау қабілетін тексеру.

2-кезең: «Дәйексөз сөйлейді»

Мақсаты: Көркем мәтіннен алынған дәйексөздің мазмұнын түсіну, шығарма идеясын табу және өз ойын жүйелі жеткізуге үйрету.

3-кезең: «Әдебиет алыптары»

Мақсаты: Ұлы тұлғалардың өмір жолы мен шығармашылығын танып-білу арқылы ұлттық рух пен құрмет сезімін арттыру.

4-кезең: «Ұлы тұлғалар ізімен...» әдеби дуэль

Мақсаты: Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру, ақынға арнау өлең жазу арқылы рухани сезімін таныту.

5-кезең: «Сөз түйіні»

Мақсаты: Әдебиетке деген көзқарасты, сезім мен ойды үйлестіре жеткізу; рухани қорытынды жасау.

БАРЫСЫ:

Кіріспе сөз:

- Армысыздар, қадірлі ұстаздар мен жас әдебиетсүйер достар! Бүгін біз рухани әлемнің асыл қазынасы – қазақ әдебиеті төңірегінде ой жарыстыратын «Әдеби батл» сайысында бас қостық.

Бұл батл – тек білім емес, рух пен сезімнің, ой мен шабыттың жарысы!

Бүгін біз тек шығармаларды еске алып қана қоймай, ұлы тұлғалар мұрасынан өнеге іздеп,

әдебиетке деген сүйіспеншілігімізді паш етеміз!

Ендеше, батлға қатысушы 6-сыныптардан құралған командаларды таныстырып өтейік!

6 «А» сыныбы – «Ой зергерлері» тобы

6 «Б» сыныбы – «Жыр тарландары» тобы

6 «В» сыныбы – «Шабыт шынарлары» тобы

6 «Г» сыныбы – «Әдебиет арландары» тобы

1-кезең: «Кім зерек?»

Жүргізуші: Ендеше, алғашқы айналымымызды бастаймыз! «Кім зерек?» кезеңінде біз 5 және 6-сыныптың қазақ әдебиеті пәнінен қысқаша блиц-сұрақтар қоямыз.

Кім жылдам әрі нақты жауап берсе – сол топ алғашқы ұпайын еншілейді!

Сұрақтар:

1. Ахмет Байтұрсынұлының «Адамдық диқаншысы» өлеңіндегі адамдықтың тұқымын шашушы кім?

А) халықтың өзі

В) диқаншы

С) ақынның өзі

Д) шаруа иесі

2. Қожа ат қоюды әділетсіздік деп таныды

А) Қызылшақа болып жөргекте жатқаныңда ат қоюды

В) Ес білген соң өзіңе ұнаған атты таңдап алуды

С) Атыңнан көзің тіріде қашып құтыла алмауды

Д) Ықшам естір құлаққа жағымды аттардың көптігі

3. Асан қайғының қоғамдағы қайғы-қасіретті риторикалық сұрақ арқылы жеткізген толғауы

А) «Дүние қалай етсең табылады?»

В) «Бұл заманда не ғаріп?»

С) «Құйрығы жоқ, жалы жоқ»

Д) «Аягөз, қайда барасың?»

4. Ертегі жанрының мақсаты

А) Оқиғаны тартымды етіп, көркемдеп, әсірелеп баяндау

В) Оқырманға үлгі-өнеге көрсетіп, эстетикалық талғамын қалыптастыру

С) Оқырманға асқақ арман, қол жетпес қиял сыйлау

Д) Ертегі – фольклордың негізгі жанрларының бірі екенін түсіндіру

5. Шығарма авторының айтайын деген негізгі ойы

А) Шығарманың тақырыбы

В) Шығарманың идеясы

С) Шығарманың пішіні

Д) Шығарманың түрі

6. Тарихта болған адамдар жайында халық шығарған көркем, жасанды әңгімелер ертегінің қай түріне жатады?

А) Салт ертегілер

В) Күлдіргі ертегілер

С) Күй аңызы

Д) Аңыз-ертегілер

7. «Алып Ер Тұңға» жырының негізгі идеясы

А) Тұран елін сыртқы жаудан қорғау

В) Түркі жұртын ішкі ынтымақ-бірлікке үндеу

С) Туған жердің абырой-даңқын арттыра түсу

Д) Барлық жауап дұрыс

8. Бунақ дегеніміз не?

А) өлеңнің әрбір жолы

В) өлеңді айтқанда сезілетін дауыс толқынының соқпа-соқпасының арасы

С) өлең өлшемі

Д) өлең тармақтарындағы сөз соңының үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас естілуі

9. Доспамбет жырларының басты тақырыбы

А) Туған жерге деген ыстық сезімі және сол жерін қорғаудағы азаматтық парызы

В) Туған жерге деген жанашырлық және қоғамдағы әлеуметтік мәселелер

С) Туған жерге деген сағыныш және болашағына алаңдау

Д) Барлық жауап дұрыс

10. Абай Құнанбайұлының қарасөздері қай жылдары жазылған?

А) 1889-1898

В) 1890-1899

С) 1890-1898

Д) 1889-1898

2-кезең: «Дәйексөз сөйлейді»

Жүргізуші: Енді кезекті «Дәйексөз сөйлейді» кезеңіне береміз. Мен әр топқа белгілі шығармадан бір дәйексөз оқимын. Сіздер сол дәйексөздің қай шығармадан алынғанын және оның негізгі ойын қысқаша түсіндіріп берулеріңіз қажет.

1-дәйексөз: «Ақыл мен парасат – адамды биікке шығарады»

2-дәйексөз: «Жауға шапқан ердің аты өшпес, елін қорғаған батырдың даңқы сөнбес»

3-дәйексөз: «Ана алақанының аясы -

Ақ шынардың саясы.

4-дәйексөз: «Қателік – сабақ, түзелу – ерлік»

3-кезең: «Әдебиет алыптары»

Жүргізуші: Келесі кезеңіміз – «Әдебиет алыптары» деп аталады.

Бұл жылы біз қазақтың ұлы тұлғаларының мерейтойларын атап өтудеміз:

Шоқан Уәлихановтың – 190 жылдығы,

Абай Құнанбайұлының – 180 жылдығы,

Жамбыл Жабаевтың – 180 жылдығы,

Міржақып Дулатұлының – 140 жылдығы,

Сапарғали Бегалиннің – 130 жылдығы,

Бауыржан Момышұлының – 115 жылдығы.

Алдарыңызда – осы тұлғалардың өмірі мен шығармашылығына қатысты сұрақтар легі!

4-кезең: «Ұлы тұлғалар ізімен…» (әдеби дуэль)

Жүргізуші: Біз ұлы тұлғалардың ізімен жол тартамыз.

Бұл кезең – әдеби дуэль!

Абай Құнанбайұлының 180 жылдығына орай, әр топ ChatGPT чатботының көмегімен Абайға арнау өлең шығарып, оны мәнерлеп оқып береді.

Бұл — шабыт пен рух жарысы!

Кімнің сөзі әсерлі, кімнің жүрегінен шыққан өлең — соны әділқазылар анықтайды.

5-кезең: «Сөз түйіні»

Жүргізуші: Міне, батлдың соңғы кезеңіне де жеттік. Кезең атауы – «Сөз түйіні».

Әр топ «Әдебиет мен үшін…» немесе «Әдебиет – рухани биігім» тақырыбында қысқаша өз ойларын білдіреді.

Бұл – сіздердің әдебиетке деген жүрек сөздеріңіз!

Әннен шашу. Әділқазылар алқасы жеңімпаздарды анықтап жатқанда, барлық қатысушылар ұлы ақын Абай Құнанбайұлының «Көзімнің қарасы» әнін бірге орындайды!

(Музыка ойнап, қатысушылар хормен орындайды.)

МАРАПАТТАУ.

Қорытынды.

Жүргізуші: Міне, құрметті достар, біз бүгін әдебиет әлемінің тереңіне бойлап, ұлы тұлғалар ізімен жүріп өттік. Әдебиет — ұлттың жүрегі, рухтың үні! Сөз қадірін, ой биігін ұмытпайық!

Барлық қатысушыларға алғыс білдіреміз!

Жеңімпаздарға – зор қуаныш, жаңа шығармашылық биік тілейміз!

Тексерілді: – оқу жұмысы жөніндегі орынбасар