
Балабақшада
санамақтарды модуль
технологиясы
бойынша
оқыту әдісі.
Баланың
ақыл-ойын жүйелеу, қабілеттерін жетілдіру дәлдікке баулу, шындыққа
тәрбиелеу және салауаттылыққа баулу бүгінгі күннің негізгі
міндеттерінің бірі болып табылады. Осы қасиеттерді бала бойына
сіңірудің басты жолдарының бірі және бірегей ойын. Әр ойынның өзіне
тән үш мақсаты болады, санамақтың да мақсаты, білімдік, тәрбиелік,
дамытушылық. Ойынды ұйымдастырудың жаңа технологиясын меңгеру әр
тәрбиешінің шығармашылығына байланысты. Технология деген ұғым-
өнер, іскерлік және шеберлік деген ұғымды білдіреді,
технология-білім мазмұнын жүзеге асыратын әдіс-тәсілдер жиынтығы.
Осындай тәсілдің бірі- халықтық санамақтарды моделді түрде
оқыту.
Санамақтар
арқылы елестету және қиял болжамдарын дамытып, тіл байлығын, таным
өнерін, сөздік қарым-қатынастарын халықтық педагогиканы негізге ала
отырып байыту.
Қазақ халқында
«Баланы ойын өсіреді» деген даналық сөз бар. Иә бала ойнап жүріп
ойланады, жүйкесі тынығады. Көңілі өсіп, ойы сергиді, денесі
шымырланады. Ойын арқылы әдет-ғұрып, ұлттық ерекшелік, дәстүр жайлы
таным-түйсігі қалыптасады.
Сан алуан
ұлттық ойындар ерте дәуірден бастап-ақ қоғамдық құбылыс ретінде
баланың ақыл-ойын дамытуда, жас жеткіншектердің бойына
адамгершілік, сүйіспеншілік, кішіге көмек, үлкенге құрмет көрсету
секілді
жақсы
қасиеттерді тәрбиелеуде мәні, орны ерекше. Сондықтан да «Ұлттық
ойын»- тәрбиеші деуге болады. Соның ішіндегі бір бөлігі
санамақ.
Санамақтар
бірнеше түрге бөлінеді:
1.Саусақ
санамақ
2.Сан
санамақ
3.Ұлттық
санамақ
4.Күн
санамақ
5.Тағы да
басқа

1.Бас
бармақ бауға барды,
Бір дегенім бүркіт,
Қалады аңдар үркіп.
Екі дегенім есік,
Білмейді ол есеп.
Үш дегенім үкі,
Ұстап жеді түлкі.
Төрт дегенім тиін.
Бес дегенім бұлбұл,
Сайрағанда дүл–дүл.
Алты дегенім арғымақ,
Бір дегенім таяқ қой,
Дөңдеу жерден қарғымақ.
Жеті дегенім жайын
Жайынның жейміз майын.
Сегіз дегенім серке.
Енесіне ерке.
Тоғыз дегенім–түлкі,
Жүрген жері күлкі.
Он дегенім оймақ,
Осымен сөзді қоймақ..

Санамақтар.
Бес
саусақ
1.Бас бармақ бауға
барды,
Бір дегенім бүркіт,
Қалады аңдар үркіп.
Екі дегенім есік,
Білмейді ол есеп.
Үш дегенім үкі,
Ұстап жеді түлкі.
Төрт дегенім тиін.
Бес дегенім бұлбұл,
Сайрағанда дүл–дүл.
Алты дегенім арғымақ,
Бір дегенім таяқ қой,
Дөңдеу жерден қарғымақ.
Жеті дегенім жайын
Жайынның жейміз майын.
Сегіз дегенім серке.
Енесіне ерке.
Тоғыз дегенім–түлкі,
Жүрген жері күлкі.
Он дегенім оймақ,
Осымен сөзді қоймақ..
2.Екі көз бен қос
құлақ
Бір бас пенен бір мұрын
Нешеу болды қос шырақ,
Санап шығар кім бұрын?!
Екі аяқ пен екі қол,
Бір ауыз бен бір тілің…
Нешеу болды қане, бол,
Санап шығар кім бұрын?!
Сұқ саусағым суға барды
Ортаң қолым орақ орды.
Аты жоғым ағаш жарды,
Жұмсамапты алақаным,
Тек шынашақ–балапанын.
3.Топ, топ,
добым
Топ, топ, добым
домалақ,
Топ, топ, добым домалақ,
Қайда кеттің домалап
Қайда кеттің домалап
Бір, екі деп екі
ұрдым,
Шатырға сен секірдің.
Үш, төрт, бес деп үлгердім,
4.Дүйсенбіде доп ойнадық
қорада, Ішіне ендің гүлдердің.
Сейсенбіде серуен құрдық далада. Алты, жеті дегенде
Сәрсенбіде сурет салдық сәнді етіп, Жаттың шаршап
еденде.
Бейсенбіде би биледік әндетіп. Сегіз, тоғыз
дегенде,
Жұма күні жидек тердік қыратта, Сайға сырғып жөнелдің.
Сенбі күні кино көрдік клубта. Топ, топ, добым домалақ,
Жексенбіде үйде болып дем алдық, Қайда кеттің домалап.
Осылайша өте шықты бір апта.
5.Оң қолымда бес саусақ, 6. Бір
дегенім-бидай,
Сол қолымда бес
саусақ. Ас атасы дейді-ай.
Қосып едім екеуін,
Екі деген-емен,
Болып шықты он
саусақ. Сондай қатты екен.
Оң аяқта бес
бақай, Үш дегенім-үйеңкі,
Сол аяқта бес
бақай. Жанға жайлы көлеңке.
Қосып едім екеуін
Төрт дегенім-тарақ,
Болып шықты он бақай
Шашынды жүрсін тарап.
Бес
дегенім-бұта,
Шығады ол
жылда.

Бір.
Екі.
Бір
дегенім-Білім, Екі дегенім-Еңбек,
Төрт пен
беске ілім. Еңбек етсең өнбек.
Алып
жүргін,балам, Жалқау болсаң, балам.
Мұғалімнің тілін. Бар қиындық төнбек.
Үш.
Төрт.
Үш
дегенім-Үміт, Төрт дегенім-Төзім,
Жайдары
жүр күліп, Сабырлы бол өзің.
Қиқар
болсаң, балам, Ұшқалақ ьолсаң, балам,
Дейді
апаң «жүлік» Мәнсіз болар сөзің.
Бес.
Алты.
Бес-дегенім-Берік, Алты дегенім-Ақыл,
Жақсылық
болсын серік, Болғын ойлы, тапқыр
Жалқау
достың, балам, Атаң айтса, балам,
Соңынан
кетпе еріп. Құп алғаның мақұл.
Жеті.
Сегіз.
Жеті
дегенім-Жеңіс, Сегіз дегенім-Сабыр,
Жолым
болсын деңіз. Кітапханадан табал.
Спортшы
боп, балам, Көп оқысаң,балам.
Жемісіңді
жегіз. Арманың болар қабыл.
Тоғыз.
Он.
Тоғыз
дегенім-Тоқсан, Он дегенім-Оқу,
Қайратты
бол, шоқтан. Қажет емес қорқу.
Сақ
болғайсың, балам, Білгеніңді, балам,
Тілсіз
жауың-оттан. Көңіліне тоқу.
Халық
өлеңі
Бірім-бір,
Жетім-жеті,
Екім-екі,
Сегізім-сегіз,
Үшім-үш,
Тоғызым-тоғыз,
Төртім-төрт,
Оным-он,
Бесім-бес, Он
бірім-
Алтым-алты, Оны тапшы
ай-күнім?
Бір дегенің-білеу Бір
дегенім-бесік,
Екі дегенің-егеу, Шықтың
содан өсіп.
Үш дегенің-үскі, Екі
деген-елім,
Төрт дегенің-төсек,
Далам, тауым,көгім.
Бес дегенің-бесік, Үш
дегенім-үміт,
Алты дегенің-асық, Үміт
артар жігіт.
Жеті дегенің-желке, Төрт
дегенім-төзім,
Сегіз дегенің-серке,
Төзе білем өзім.
Тоғыз дегенің-торқа, Бес
дегенім-бақыт,
Он дегенің-оймақ,
Бағалайтын уақыт.
Он бір-қара жұмбақ Алты
деген-алма,
1 2 3 4 5 6
7
Бір, екі.үш, Төрт,
бес,алты, жеті,
Бір, екі, үш, Төрт,
бес,алты,жеті,
Мынау-ауыл шеті
Ал,кәнеки,ұш.
8 9 10 Жеті
деген-жидек.
Сегіз,тоғыз,он, Бұтағы
оның тікенек.
Сегіз,тоғыз,он, Сегіз
деген-сәбіз,
Ал,кәнеки,қон. Тәтті
одан қарбыз.
Алты
деген-алма, Жеті
ұл
Жақсы көрер бала. Ас
атасы дейді-ай.
Жеті деген-жидек. Сәл
демалып, тынып ал.
Бұтағы оның тікенек. Екі
деген-емен,
Сегіз деген-сәбіз,
Тақпақ тыңдап,ұғып ал.
Тәтті одан қаврбыз. Апта
деген ағайдың.
Тоғыз деген-тоғай, Жеті
бірдей ұлы бар:
Бүлдірген теру оңай.
Біріншісі-Дүйсенбі,
Он дегенім-орман,
Екіншісі-Сейсенбі,
Іші оның қорған.
Үшінші-Сәрсенбі,
Серт беретін кезің.
Төртіншісі-Бейсенбі.
Тоғыз деген-тоқтау, Жұма
деген-бесінші ұл,
Елдің жоғын жоқтау.
Алтыншы ұл-Сенбі,
Он дегенім-Отан,
Жетіншісі-Жексенбі.
Қорға
соңы,ботам!
*******************
*********************
Есеп
жұмбақтар.
1.Тал басында тізіліп
2.Шығармақ боп кеше есеп,
10 жапырақ тұр еді.
Жиналғанды бес есек.
Жел соқты да үзіліп,
Үшеуі ұйықтап отырды,
Ұшып кетті екеуі.
Ынталысы неше есек? (екеуі)
Ізінше оның
жұлынып,
Түсті тағы 5-еуі.
4.Нанбасаңыз сұраңыз
Тұр әліде,ілініп Бір
аулада тұрамыз.
Жапырақтың нешеуі?
(үшеуі) 3 Ардақ, 2 Бауыржан.
4 Медет,
1Сабыржан
3.Бір-бірімен жарысқан, Тез есепте дәл
санын
2 аю, 1 арыстан. Сонда
біздер қаншамыз? (оң)
2 қоян,3
түлкі,
Бәрі нешеу ойлан сен?
(жетеу)
5. Бір алманы төртке
бөлдім, 6.Бір-бірімен жарысқан,
Бір бөлігін жеп те
көрдім. 2аю,1 арыстан.
Қалған үлкен үш бөлігін,
4 қоян,3 түлкі,
Қасымдағы үш досыма
бердім. Бәрі нешеу ойлан сен. (10)
Қолымда менің не қалды?
(0)
8. Дүкеннен сабын
алдым,
7. Көлден ұшты 7 қаз,
Және оның қабын алдым.
Қайтып келді 2 қаз. 2
дәптер, 1 қарындаш,
Қонбай кетті қанша қаз,
Тіс ысқышты тағы алдым,
Шешуін тапшы кәне
тез.(5) Қанша болды қолда бары? (6)
9. Асан ,Айша
екеуі, 10. Туысқан бес кісі,
Қос қуыршақ, Бірінен-бірі кіші
Бір құлыншақ, Бәрінің аты бір
Екі ойыншық Ең кішісі шеткісі (бес саусақ)
Құстай ұшып,
Үйден шықты. (Жетеу)
11. Бес балада бір
бешпет, 12.Табақта бес алма,
Бір киініп, бір шешпек. Қолымда екі алма.
Оң жағымда бес сарбаз, Қосқанда барлығы
Сол жағымда бес сарбаз. (он саусақ) Болады неше
алма?
Бір алма апама,
13. Бір үйде біз
нешеуміз Бір алма атама.
Кел санайық екеуміз: Екі алма беремін
Бас бармағым–папам, Мамам мен папама.
Балаң үйрек- апам, Нешеуі қалады
табақта? (үшеу)
Ортан терек- ағам,
Шылдыр шүмек, 13.Талдан ұшты топ торғай,
Титтей бөбек сен Емес бірақ көп торғай.
Бір үйде біз нешеуміз? (төртеу) Алдында оның
бастаушы,
Артында төртеу-қостаушы.
(бес)