Түсінік хат
Оқушыларды «Шешендік өнерге» баулудың маңызы зор. Қазақ халқы шешендік өнерді аса құрметпен бағалағандықтан, оқушыларды ата-баба ізімен шебер сөйлеу, тілдерін дамыта түсу, олардың үлгі-өнегесін бойларына дарыту – басты мақсат.
Курс бағдарламаcы қазақ халқының мәдени мұраларын таныту, оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру мақсатымен елтану материалдары негізінде жасақтап, жас ерекшеліктеріне, қабілеттеріне, білім деңгейлеріне сәйкестендіре беруді жүйелі жоспарлаумен қоса, оларды ұлтжандылыққа, отан сүйгіштікке тәрбиелеу жайларын да қарастырады. Мазмұндық жағынан бірізділігі, жүйелігі, өзара байланысы ескеріледі
Бұл бағдарлама 5-8 сынып оқушыларына арналған. Ұлттық шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігінен мәлімет беріледі.Оқушылар көрген-білгенді көкейге тоқып, көп үйреніп ізденудің арқасында шебер сөйлеуге жаттығады. Би-шешендердің сөздерін жаттап өсіп, жаңа ұғымдармен танысады. Оны бағалап, парықтау мүмкіндігіне жол ашады. Сөздерді мақсатқа, негізгі ойға, мазмұнға сәйкес өз бетінше талдап қолдана алады,сөздік қорын өз бетінше толықтырады,оқу материалдары бойынша қажетті дағдыларды меңгерді.
Бағдарлама сабақтары түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға әсіресе, топтық және жеке оқушылармен жұмыс түрлерін жүргізу арқылы, оқушылардың танымдық шығармашылық белсенділігін арттыруға, дамыту ынтасын анықтауға, оларға бағыт-бағдар беруге бағытталады.
Бұл курс 18 сағатқа негізделген.
Мақсаты:
«Шешендік өнер» курсы – Шешендік өнер қазақ ауыз әдебиетінің бір түрі – шешендік өнердің тарихын, ақындық айтыс секілді қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшелігін көрсететін пәндердің бірі екендігін, дамуына қойылатын алғы шарттарынан, қойылатын талаптарынан мәлімет береді.Ұлттық шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, психо-физиологиялық ерекшеліктерін, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігін игерту
Міндеттері:
- шешендік өнердің тарихын білу;
- шешендік өнердің шарттарын меңгерту;
- шешенге қойылатын талаптарды білу;
- шешендік сөйлеудің түрлерін игеру.
Оқушылар білуі тиіс:
- Оқушылар арнауды, толғауды білу; Дебат, дәлел мен факт келтіре алуы.
-Шешендік сөздердің тектерін ажырата білу білуі тиіс.
-сөздердің идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуі тиіс.
-Шешендік сөздердің талдауда оның табиғатын білуі тиіс.
-Шешендік түрлеріне талдауды меңгеруі тиіс;
-Шешендік сөздердің түрлерінен жатқа білуі тиіс.
Оқушылар істей білуі тиіс:
- Оқушылар тақырып таңдау, материал жинау, конспекті жазуды меңгере біледі.
- Шешендік сөйлеу түрлерін ажырата алады.
- Шешендік сөздердің идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуге
дағдыланады.
- Шешендік сөздердің талдаудағы оның табиғатын біледі.
- Шешендік сөздердің түрлерін меңгереді.
«Шешендік өнер» курсының бағдарламасы
5-8 сынып
|
№ |
Пәннің тақырыптық жоспары |
Сағат саны |
Мерзімі |
|
1. |
Шешендік өнері туралы. Шешендік сөздер мәні. Шешен сөйлеудің құпиялары |
1 |
|
|
2 |
Адам қалай шешен сөйлеуге бағытталады, аудиторияда еркін сөйлеуге үйренеміз. |
1 |
|
|
3 |
Ұлттық шешендік өнердің бастаулары. (Ұлттық сөз өнеріне сын тұрғысынан ойлай отырып баға беру) |
1 |
|
|
4 |
Түгел сөздің түбі бір, түп атасы Майқы би |
1 |
|
|
5 |
Бұқар жыраудың даналық сөздері. Жеті ата |
1 |
|
|
6 |
Үйсін Төле би. Қаздауысты Қазыбек би. Алшын Әйтеке би. Бабалар сөзі – көненің көзі |
1 |
|
|
7 |
Бөлтіріктің шешендігі. Сырымның шешендік өнері. Мөңке бидің сөздері |
1 |
|
|
8 |
Ақтайлақ бидің сөздері, Айдабол Тайкелтір бидің сөздері. Қазіргі қоғамдағы шешен адамдар хақында |
1 |
|
|
9 |
Абайдың шешендік өнері |
1 |
|
|
10 |
Әбу насыр әл Фараби, Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі шешендік ойлар |
1 |
|
|
11 |
Ұлттық шешендік өнер ғылымының қалыптасуы мен дамуы. |
1 |
|
|
12 |
Практикалық жұмыстар, Сахына тілі (актерлық шеберлік) Шешендік сөздердің көркем тілдік сипаты |
1 |
|
|
13 |
Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысы |
1 |
|
|
14 |
Шешендік – ақылмен билеу өнері |
1 |
|
|
15 |
Практикалық жұмыстар, пікір талас формасындағы сайыс (Карл Поппер, АПФ) |
1 |
|
|
16 |
Байдалы, Бекболат,Әлдібек бидің даналық сөздері |
1 |
|
|
17 |
Шешенің судай төгілген, тыңдаушың бордай егілген... Сөзді тыңдай білу әдебі. |
1 |
|
|
18 |
«Мен шешен сөйлеймін » байқауы |
1 |
|
|
Барлығы: сағат |
18 |
|
|
«Шешендік өнер» факультатив курсының бағдарламасы
8 «А» сынып
|
№ |
Пәннің тақырыптық жоспары |
Сағат саны |
Мерзімі |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1. |
Шешендік өнер |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
Шешендік – ақылмен билеу өнері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3 |
Шешен сөйлеудің сыры |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4 |
Шешен сөйлеуге бағытталу жолдары |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5 |
Ұлттық шешендік өнердің өкілдері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6 |
Қазақ шешендік өнерінің атасы - Майқы би |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 |
Ұлы жүздің шешені Төле би |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8 |
Қаздауысты Қазыбек бидің шешендігі |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9 |
Әйтеке бидің даналығы |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
10 |
Практикалық жұмыстар |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
11 |
Мөңке бидің шешендігі хақында |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
12 |
Тайкелтір бидің төрелігі |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
13 |
Сырым Датұлының шешендік сөздері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
14 |
Ескелді бидің есті сөздері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
15 |
Ақтайлақ би, Бөлтірік шешендік сөздері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
16 |
Байдалы бидің батасы |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
17 |
Абайдың шешендік өнері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
18 |
Практикалық сөздер |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
19 |
Ш.Уәлиханов, М.Әуезов еңбектеріндегі шешендік ойлар |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
20 |
Саққұлақ шешеннің сөздері |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
21 |
Ұлттық шешендік өнер ғылымының қалыптасуы мен дамуы жайлы |
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
22 |
Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз Түсінік хат
Оқушыларды «Шешендік өнерге» баулудың маңызы зор. Қазақ
халқы шешендік өнерді аса құрметпен бағалағандықтан, оқушыларды
ата-баба ізімен шебер сөйлеу, тілдерін дамыта түсу, олардың
үлгі-өнегесін бойларына дарыту – басты мақсат. Курс бағдарламаcы қазақ
халқының мәдени мұраларын таныту, оқушылардың танымдық
қызығушылығын арттыру мақсатымен елтану материалдары негізінде
жасақтап, жас ерекшеліктеріне, қабілеттеріне, білім деңгейлеріне
сәйкестендіре беруді жүйелі жоспарлаумен қоса, оларды
ұлтжандылыққа, отан сүйгіштікке тәрбиелеу жайларын да қарастырады.
Мазмұндық жағынан бірізділігі, жүйелігі, өзара байланысы
ескеріледі
Бұл
бағдарлама 5-8 сынып оқушыларына арналған.
Ұлттық
шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор
тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты
ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің
болмысын, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын,
тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер,
импровизациялық өнер екендігінен мәлімет
беріледі.Оқушылар көрген-білгенді
көкейге тоқып, көп үйреніп ізденудің арқасында шебер сөйлеуге
жаттығады. Би-шешендердің сөздерін жаттап өсіп, жаңа ұғымдармен
танысады. Оны бағалап, парықтау
мүмкіндігіне жол ашады. Сөздерді мақсатқа, негізгі
ойға, мазмұнға сәйкес өз бетінше талдап қолдана алады,сөздік қорын
өз бетінше толықтырады,оқу материалдары бойынша қажетті дағдыларды
меңгерді.
Бағдарлама сабақтары түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға
әсіресе, топтық және жеке оқушылармен жұмыс түрлерін жүргізу
арқылы, оқушылардың танымдық шығармашылық белсенділігін арттыруға,
дамыту ынтасын анықтауға, оларға бағыт-бағдар беруге
бағытталады. Бұл курс 18 сағатқа
негізделген.
Мақсаты:
«Шешендік өнер» курсы –
Шешендік өнер қазақ ауыз
әдебиетінің бір түрі – шешендік өнердің тарихын, ақындық айтыс
секілді қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшелігін көрсететін пәндердің
бірі екендігін, дамуына қойылатын алғы шарттарынан, қойылатын
талаптарынан мәлімет береді.Ұлттық шешендік өнердің табиғатын,
ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер
мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би”
деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, психо-физиологиялық
ерекшеліктерін, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын,
тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер,
импровизациялық өнер екендігін
игерту
Міндеттері: - шешендік өнердің тарихын
білу; - шешендік өнердің
шарттарын
меңгерту; - шешенге қойылатын
талаптарды
білу; - шешендік сөйлеудің
түрлерін
игеру.
Оқушылар білуі
тиіс: -
Оқушылар арнауды, толғауды білу; Дебат,
дәлел мен факт келтіре алуы. -Шешендік сөздердің тектерін ажырата
білу білуі тиіс. -сөздердің идеялық, эстетикалық
мазмұнын аша білуі тиіс. -Шешендік сөздердің талдауда оның
табиғатын білуі тиіс. -Шешендік түрлеріне талдауды меңгеруі
тиіс; -Шешендік сөздердің түрлерінен жатқа
білуі тиіс.
Оқушылар істей білуі
тиіс: -
Оқушылар тақырып таңдау, материал
жинау, конспекті жазуды меңгере
біледі. - Шешендік сөйлеу түрлерін ажырата
алады. - Шешендік сөздердің идеялық,
эстетикалық мазмұнын аша білуге дағдыланады. - Шешендік сөздердің талдаудағы оның
табиғатын біледі. - Шешендік сөздердің түрлерін
меңгереді.
«Шешендік өнер» курсының
бағдарламасы 5-8 сынып № Пәннің тақырыптық
жоспары Сағат саны Мерзімі 1. Шешендік өнері
туралы. Шешендік сөздер мәні. Шешен сөйлеудің
құпиялары
1 2 Адам қалай шешен
сөйлеуге бағытталады, аудиторияда еркін сөйлеуге
үйренеміз.
1 3 Ұлттық шешендік
өнердің бастаулары. (Ұлттық сөз өнеріне сын тұрғысынан ойлай отырып
баға беру)
1 4 Түгел сөздің түбі бір, түп атасы Майқы
би
1 5 Бұқар жыраудың
даналық сөздері. Жеті ата
1 6 Үйсін Төле би.
Қаздауысты Қазыбек би. Алшын Әйтеке би.
Бабалар сөзі – көненің
көзі
1 7 Бөлтіріктің
шешендігі. Сырымның шешендік өнері. Мөңке бидің
сөздері
1 8 Ақтайлақ бидің
сөздері, Айдабол Тайкелтір бидің сөздері. Қазіргі қоғамдағы шешен
адамдар хақында
1 9 Абайдың шешендік өнері
1 10 Әбу насыр әл
Фараби,
Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі
шешендік ойлар
1 11 Ұлттық шешендік өнер
ғылымының қалыптасуы мен
дамуы.
1 12 Практикалық
жұмыстар, Сахына тілі (актерлық шеберлік) Шешендік сөздердің көркем
тілдік сипаты
1 13 Шешендік сөздердің мазмұны мен
құрылысы
1 14 Шешендік – ақылмен билеу өнері
1 15 Практикалық
жұмыстар, пікір талас формасындағы сайыс (Карл Поппер,
АПФ)
1 16 Байдалы,
Бекболат,Әлдібек бидің даналық
сөздері
1 17 Шешенің судай төгілген, тыңдаушың бордай
егілген... Сөзді тыңдай білу әдебі.
1 18 «Мен шешен сөйлеймін » байқауы
1 Барлығы: сағат 18
«Шешендік өнер» факультатив курсының
бағдарламасы 8 «А» сынып № Пәннің тақырыптық
жоспары Сағат саны Мерзімі 1. Шешендік өнер 1 2 Шешендік – ақылмен билеу өнері 1 3 Шешен сөйлеудің сыры 1 4 Шешен сөйлеуге бағытталу
жолдары 1 5 Ұлттық шешендік
өнердің өкілдері 1 6 Қазақ шешендік
өнерінің атасы - Майқы би 1 7 Ұлы жүздің шешені
Төле би 1 8 Қаздауысты Қазыбек
бидің шешендігі 1 9 Әйтеке бидің даналығы 1 10 Практикалық жұмыстар 1 11 Мөңке бидің шешендігі хақында 1 12 Тайкелтір бидің төрелігі 1 13 Сырым Датұлының шешендік
сөздері 1 14 Ескелді бидің есті сөздері 1 15 Ақтайлақ би,
Бөлтірік шешендік сөздері 1 16 Байдалы бидің батасы 1 17 Абайдың шешендік өнері 1 18 Практикалық сөздер 1 19 Ш.Уәлиханов,
М.Әуезов еңбектеріндегі шешендік
ойлар 1 20 Саққұлақ шешеннің сөздері 1 21 Ұлттық шешендік өнер
ғылымының қалыптасуы мен дамуы
жайлы 1 22 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||













