Түркістан облысының білім басқармасының

«Д.Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі»МКҚК

Бекітемін

Д.Қонаев атындағы

аграрлық техникалық

колледжі ТЖЖДО

_________Р.Абдусаметов

« » « » 2025ж

«Сезім мен сырдың ақыны – Мұқағали»

тәрбие сағаты

Қатысқандар: Колледж студенттері

Орындаған: Кітапхана меңгерушісі Б.Раимкулова

Қарабұлақ-2025ж

Тақырыбы: «Сезім мен сырдың ақыны – Мұқағали»

Мақсаты:

• Мұқағали Мақатаевтың өлеңдеріндегі философиялық тереңдікті түсіндіру.

• Ақынның өлеңдері арқылы өмірдің мәні мен маңызын ашу.

• Жастарды ақынның шығармашылығы арқылы рухани жетілуге тәрбиелеу.

• Поэзия әлемінің сиқырлы сырларына саяхат жасау арқылы студенттердің әдебиетке деген сүйіспеншілігін арттыру.

Кітапханашы:

Құрметті ұстаздар және студенттер!
Бүгінгі « Сезім мен сырдың ақыны – Мұқағали » атты тәрбие сағатымыз қазақтың аса көрнекті ақыны, сыршыл ақын, жазушы, аудармашы және қоғам қайраткері, «Ғасыр ақыны» атанған –Мұқағали Мақатаевқа өмірі мен шығармашылығына арналады.

Ақынның туған күні – 9 ақпан. Ол Қазақстанның ең белгілі және сүйікті ақындарының бірі болып табылады. Оның шығармашылығы қазақ поэзиясында ерекше орын алады. Ақын өз өмірінде небәрі 45 жыл ғұмыр кешкенімен, қазақ әдебиетіне орасан зор мұра қалдырды.

«Поэзия – жүректің сыры, сөздің асылы.
Мұқағали – сол асыл сөздің асқар шыңы.» -- дей келе бүгінгі іс-шарамызда ақынның әсерлі өлеңдерінен шабыт алып, оның шығармашылық әлеміне бірге саяхаттаймыз.

Өмірі: Мұқағали Мақатаев 1931 жылы Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Мұқағали Мақатаевтың балалық шағы ауыр болды, себебі оның отбасы ашаршылықты және соғыс жылдарындағы қиыншылықтарды бастан кешірді. Ерте есейіп, еңбекке араласқан.

Орта мектепті бітірген соң, ауылдың хатшысы, қызыл отаудың меңгерушісі, комсомол комитетінде болды.

Талдықорған қаласындағы педагогикалық училищеге түсіп, 1950 жылдары Алматыға көшіп келіп, қазақ әдебиетінің жарық жұлдыздары арасынан өз орнын тапты.

1954–1962 жылдары Қазақ радиосында диктор, кейінірек «Социалистік Қазақстан», «Қазақ әдебиеті» газеттерінде, «Мәдениет және тұрмыс», «Жұлдыз» журналдарында бөлім меңгерушісі қызметін атқарды. 1972–1973 жылдары Қазақстан Жазушылар одағында әдеби кеңесші болды.

Шығармашылығы: Мұқағали Мақатаевтың шығармашылығы қазақ поэзиясының алтын қазынасы саналады. Ақын 10 жасынан бастап өлең жаза бастайды. Оның өлеңдері туған жер, Отан, махаббат, табиғат сұлулығы, өмірдің өткіншілігі туралы сыр шертеді. Ақынның тұңғыш өлеңі 1948 жылы «Советтік шекара» газетінде жарық көрді.

Мақатаевтың шығармаларында өмір мен өлім, тағдыр мен сенім, табиғаттың сұлулығы мен адамның ішкі әлемі жиі орын алады. Ол өз өлеңдерінде адамды рухани тұрғыдан толғандырып, дүниетанымын кеңейтуге шақырады. Мақатаевтың шығармашылық мұрасы қазақ поэзиясына жаңа тыныс, жаңа леп әкелді.

Ол өз шығармашылығында адамның ішкі дүниесі мен рухын зерттеді, табиғат пен өмірдің шындығын тереңнен сезінді, халықтың тарихы мен мәдениетін, оның ұлттық қадір-қасиеттерін дәріптеді.

Ақынның аз ғұмырында артына қалдырған жалынды жырлары, оқырманын тәнті еткен «Аққулар ұйықтағанда», «Райымбек», «Моцарт» сияқты дастандары бар. Ақынның өлеңдеріне ән жазылып, қазіргі эстрадада қалықтаған ән жұртының жүрегін жаулап алған.

Өлеңдері: Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінде өмірге деген философиялық көзқарасы терең әрі көпқырлы болып келеді. Ол өмірдің өткіншілігін, уақыттың құндылығын, табиғатпен үйлесімділікті, бақыттың ішкі әлемде екенін, махаббат пен адамгершіліктің мәнін түсінуге шақырады. Ақынның шығармалары арқылы оқушылар мен тыңдаушылар өмірдің шынайы мәнін түсініп, оны саналы түрде бағалауға үйренеді.

Ақынның шығармалары өмірдің қиындықтарымен күрес, адамның рухани байлығы мен табиғатпен байланысы, ішкі әлемі мен сыртқы орта арасындағы үндестік туралы терең ойларымен ерекшеленеді. Мұқағали өз өлеңдерінде адамның өмірі, оның күресі, үміті мен армандары туралы тебіреніспен жазады. Мысалы, оның "Бақыт деген" өлеңінде ақын бақыттың көп қырлы және күрделі екенін білдіреді. Бақыт — бұл тек шаттық емес, сонымен қатар азаптар мен қиындықтар, ішкі ізденіс пен адамның өмірдегі арманымен тығыз байланысты. Өмірдің қарапайым сәттерінде, баланың күлкісінде, отбасындағы бірлікте бақытты табуға болады. Өлеңде ақынның баласы мен отбасы үшін жасайтын еңбегі, сонымен бірге оның бақытқа деген жеке көзқарасы терең сезімдермен жеткізіледі.

«Бақыт деген - сенің бала күндерің,
Бақытсыз-ақ бақытты боп жүргенің.»
Мұнда ақын балалық шақтағы бақытты қарапайым нәрселермен, яғни өмірдің ең қарапайым сәттерімен байланыстырады. Бақытты іздеу, оның сыртқы дүниеде емес, ішкі сезімде екендігі туралы философияны білдіреді.

«Үш бақытым» өлеңінде: «Үш бақытым бар менің: Бірі – тіл, бірі – халқым, бірі – Отан» – деп, ұлттық құндылықтарды дәріптейді.

«Өмір жайлы ойлар» өлеңінде: «Ей, өмір, зымырап барасың ба?» – деп, өмірдің өткіншілігі мен уақыттың қадірін терең сезіндіреді.

Мұқағали өлеңдерінде өмірдің уақытша екенін, адамның барлық әрекеттері мен армандары тек уақытпен өлшенетінін жиі айтады. Ақын уақыттың өте жылдам өтуіне назар аударып, оны түсінуге шақырады. Өмірдің қысқа екенін түсінгенде ғана адам оның әр сәтін бағалап, өз ісін дұрыс бағытта жүзеге асыруға тырысады.

Мұқағали Мақатаевтың шығармашылығы ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, оның өлеңдері бүгінгі күні де көпшілік арасында оқылып, талданады. Ақынның мұрасы тек әдебиетте ғана емес, жалпы адамгершілік тәрбиесі мен рухани дүниетанымда да ерекше орын алады.

Ақын 1976 жылы 45 жасында ауыр науқастан көз жұмды. Бірақ оның шығармашылығы мен рухы қазақ әдебиетінде мәңгілікке қалды.

Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығы — ұлттық поэзияның дамуына үлес қосып, мәңгілік өлеңдер мен философиялық ойлар арқылы халықтың жүрегінде орын алды.

Ойындар:

1. «Өлеңді жалғастыр!»– ақынның өлең жолдарын жалғастыру

2. «Шындық-жалған» – Мұқағали туралы ақпараттарды анықтап, дұрыс-бұрысын ажырату.

Сұрақтар:

• Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінен қандай өмірлік сабақ алуға болады?

• Ақынның шығармалары арқылы қандай рухани құндылықтарды түсінеміз?

• Мұқағали өлеңдері бізді қандай адамгершілікке тәрбиелейді?

Ой қозғау:

Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінен қандай терең ойлар мен идеяларды өз өмірімізде қолдануға болады?Начало формы

Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінде адамның өміріне, оның ішкі әлеміне және қоғамдағы орнына қатысты терең философиялық ойлар мен идеялар жатыр. Олардың бәрі адамды жақсылыққа, адамгершілікке, махаббат пен құрметке, уақыттың құндылығын түсінуге шақырады. Осы ойларды өмірімізде қолдана отырып, біз өзіміздің рухани байлығымызды арттыра аламыз, қоғамға пайдасы тиетін жақсы адам бола аламыз.

Төменде осы ойлардың кейбірін атап өтеміз:

1.Өмірдің өткіншілігін түсіну

Өмірдің әр сәтін бағалап, уақытты дұрыс жұмсау. Өмірдің қысқалығын түсініп, армандар мен мақсаттарды жүзеге асыруға күш салу. Өткенге өкінішпен қарамай, тек қана бүгінге назар аудару.

2. Өз күшіне сену

Өмірде кездесетін қиындықтар мен қиын жағдайларға тап болған кезде өзіне сеніп, оларды жеңуге ұмтылу. Кез келген қиындықты өткеріп, алға жылжу үшін ішкі күшті табуға талпыну.

3. Махаббат және жақындарға деген құрмет

Отбасы мен достарымызға деген махаббатты, құрмет пен адалдықты ұстану. Жақын адамдарымызбен ашық, шынайы қарым-қатынас орнату. Әр адамға жылы сөз айтып, жанашырлық таныту.

4. Тілге және ұлттық құндылықтарға құрмет

Өз ұлтыңның тілін қадірлеу, оны үйренуге және оны сақтауға тырысу. Тілді тек сөйлесу құралы емес, рухани байлық ретінде түсініп, оның мәдени құндылықтарын сақтау. Өз ұлтыңның дәстүрлерін, салт-дәстүрлерін құрметтеу

5. Адамгершілік пен ізгілік

Өмірде тек өз мақсатымызды емес, басқалардың да мүдделерін ескеріп, жақсы адам болуға ұмтылу. Адамдарға көмек көрсету, қиын жағдайда жанашыр болу. Әр адамның жүрегінде адалдық пен ізгілік болуын қалау.

6. Өз өміріңнің мәнін табу

Өмірдің мәнін өзімізден іздеу, өз мақсаттарымыз бен армандарымызға адал болу. Біздің өміріміздің бағыты мен маңызы тек біздің қолымызда екенін түсіну. Өмірдің әр кезеңінде өзіндік мақсат пен міндет қойып, соларға жетуге ұмтылу

7. Қиындықтарды жеңу және төзімділік

Қиындықтардан қорқудың орнына, оларды жеңу үшін күш-жігер мен табандылық көрсету. Әр қиындықта жаңа мүмкіндіктерді көру және болашаққа сеніммен қарау.

8. Өзін-өзі дамыту және өсу

Өмір бойы өзін-өзі дамыту, жаңа білімдер мен дағдыларды игеру. Өзгелерден үйрену, өз тәжірибеңді жетілдіріп, жақсы адам болуға ұмтылу.

Қорытынды: Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінде өмірдің мәні мен маңызы әр адамның ішкі дүниесі, табиғатпен байланысы және рухани дамуы арқылы ашылады. Ол өмірді құнды ететін нәрселерді іздеуге, әр сәтті бағалауға, адамның өзінің шынайы болмысын түсінуге шақырады. Өлеңдерінде өмір мен өлімнің мағынасы, табиғат пен адам арасындағы терең үндестік, адамның ішкі әлемінің құндылығы айқын көрінеді. Ақынның шығармалары арқылы өмірдің мәнін түсініп, оның сұлулығын сезіну үшін адамға рухани тереңдік пен өзін тану қажет екендігі көрсетіледі.

Мұқағали Мақатаев қазақ әдебиетінің жауһар туындыларын қалдырды.

Оның әдеби мұрасы бүгінгі ұрпақ үшін баға жетпес қазына болып қала береді.

Жылдар өтер... әлі небір ақындар дүниеге келер. Бірақ қара өлең құдіретін аспанға көтерген Мұқағали есімі қашанда биіктен көрінер. Мұқағали поэзиясы әрбір мезгілмен бірге, әр ұрпақпен бірге.
Осымен ақиық ақын Мұқағали Мақатаевқа арналған тәрбие сағатымыз аяқталды. Жыр әлемінде кездескенше аман сау болыңыздар!

1 Өлеңді жалғастыр!

1️. «Қарасаз, қара шалғын өлеңде өстім,
Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.»

→ жалғастырыңыз:
«Өлсе, өлер Мұқағали Мақатаев,
Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім»

2️. «Мен-дағы өлең жазбаймын ермек үшін,

Ермек үшін, немесе өлмеу үшін».

→жалғастырыңыз:
«Жазсам, жазам жырды мен, жасырмаймын,

Жаралы жүректерді емдеу үшін.»

3️. « Ал екінші бақытым – Тілім менің,

Тас жүректі тіліммен тілімдедім.»

→жалғастырыңыз:
«Кей – кейде дүниеден түңілсем де,

Қасиетті тілімнен түңілмедім.»

4️. «Бақыт деген - сенің бала күндерің
Бақытсыз-ақ бақытты боп жүргенің»,

→ жалғастырыңыз:
«Бақытын да, басқасын да білмеуің
Бақытсыз-ақ ойнағаның-күлгенің».

5. “Мына дүние әділдіктен жаралған,

Өз орнында: жер де, күн де, тау, орман.» 

→ жалғастырыңыз:

«Бір-бірінен қуат алған, нәр алған,

Мына дүние әділдіктен жаралған.»

6. « Мен оның түнін сүйем, күнін сүйем,

Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем,»

→ жалғастырыңыз:
«Мен оның қасиетті тілін сүйем,

Мен оның құдіретті үнін сүйем».

7. “Дүниенің ағын да, қарасын да,

Мыңқ етпейсің, қабылдап аласың да.»

→ жалғастырыңыз:
«Қарасымен шамаң жоқ таласуға,

Ей, өмірім, зымырап барасың ба?»

8. «Өмірімді несіне жек көремін, 
Ауыр-жеңіл болса да өткеремін.» 

→ жалғастырыңыз:
«Өмір қашып барады құсқа мініп,
Мен артынан жетем бе деп келемін.»

2 «Шындық–жалған» ойыны

Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығына арналған танымдық ойын

Ойын сұрақтары:

1️. Мұқағали Мақатаев 1931 жылы Қарасаз ауылында дүниеге келген.
Ж: шындық

2️. Мұқағали Мақатаев алғашқы өлеңін 20 жасында жазған.
Ж: жалған (ол алғашқы өлеңін 10 жасында жазған.)

3️. Ақынның әйгілі поэмасы «Аққулар ұйықтағанда» табиғатты қорғау тақырыбына арналған.
Ж: шындық

4️. Мұқағали Мақатаев Францияда білім алған.
Ж: жалған (ол қазақ мемлекеттік университетінде сырттай оқыған.)

5️. «Өмір-өзен» — Мұқағали Мақатаевтың танымал өлеңдерінің бірі. Ж: шындық (Мұқағалидың қызы Жұлдыз есімді болған.)

6️. Мұқағали Мақатаев орыс ақыны А.С. Пушкиннің шығармаларын қазақ тіліне аударған.
Ж: жалған (ол В.Шекспир, Дантенің шығармаларын аударған.)

7️. Үш бақытым" өлеңінде ақын туған жерін, отбасын және өнерін бақытқа балаған.
Ж: жалған (ақын туған жерін, тілін, және елін бақытқа балаған.)

8️. Мұқағали Мақатаевтың шығармалары тек өлеңдерден тұрады.
Ж: жалған (ол поэмалар, аудармалар, мақалалар да жазған.)

9️. Ақын " Өкпелеттiм..." деген өлең жазған.
Ж: шындық

10. Ақынның өлеңдерінде махаббат тақырыбы мүлде қозғалмаған.

Ж: жалған (Оның өлеңдерінде махаббат тақырыбы кеңінен көрініс тапқан.

11. Ақын Нобель сыйлығын алған.

Жауабы: жалған (Ол Нобель сыйлығын алмаған.)

12. Мұқағали Мақатаев 1976 жылы дүниеден өтті.
Ж: шындық

}$ @ § Ɍ ̃˷˜̃̃ ͌ ֍ ֎→ → ∞ ⑤ —— —*? →֎§$*@☺☻♥♪⸘⸙☼ʺˮ̰͂ ̴ ̴ℋℛℬapnooℬℴ———§¶…‘{——— — ? ? ? ?☼ℬ

⁂ℬ— —

Барно Барно Барно Барно Барно Барно Барно Барно ̴ Барно