Шылау. Септеулік шылау. Ұлттық тағамдар.

Сабақтың тақырыбы: Шылау. Септеулік шылау.

Ұлттық тағамдар.

Мақсаты:

Білімділік: Шылау. Септеулік шылау туралы түсінік беру.

Қазақ халқының ұлттық тағамдары туралы білімдерін кеңейту.

Дамытушылық: Тындаушылардың ауызекі сөйлеу, есте сақтау, өз ойларын еркін жеткізуге, қабілеттерін ,ұлттық тағамдар туралы

Тәрбиелік:

Сабақтын түрі :

Әдіс- тәсілі:

Көрнектілік:

Пән аралық байланыс:

Сабақтың барысы: гимн.

I Ұйымдастыру кезеңі:

а) Амандасу, тексеру. Ай ,күн, апта.

ә)Психологиялық дайындық жүргізу.

- Бүгін наурыз айының нешесі?

-Көктемде қандай өзгерістер бар?

-Бұл айда қандай мерекелер бар?

-Наурыз мейрамы қалай тойланады?

-Наурыз айында ойналатын ұлттық ойындар туралы не білесің?

-Наурыз тойына қалай дайындалудасың?

б)Сабақтың тақырыбың, мақсатын, жоспарын таныстыру.

II Үй тапсырмасы.

1. Грамматикалық сұрақтар.

1. Үстеу дегеніміз не?

2. Үстеудің лексика-грамматикалық белгілері.

3. Үстеудің құрамына қарай түрлері.

4. Үстеудің жасалу жолдары.

5. Үстеудің мағыналық түрлері.

6. Мекен, мезгіл үстеулер.

7. Мөлшер, сын-бейне үстеулер

8. Күшейткіш, мақсат, себеп-салдар үстеулер

2.Пысықтау тапсырмалар.

1тапсырма: Негізгі үстеу мен туынды үстеуді ажыратып жазыңыз.

Кеше, қазақша, бүгін, қыстай, төмен, жоғары, нағыз, тым, ерте, таңертең, кейін, күзде, айына, бұрын, жылдам, қазір, жорта, ақшалай, күніне, артқа.

2тапсырма: Керекті көп нүктенің орнына үстеулерді жазыңыз.

Марат ауылдан ... келді. Жаңбыр бір апта ... жауды. Құстар бұлттан ... ұшады. Саят-... дарынды студент. Нағашым ... әдеттегісінен кешігіп келеді. Асан екеуміз ... әңгімелесіп келеміз. Мен ... келдім.

3тапсырма: Берілген үстеулерден сөйлемдер құраңыз.

Бүгін, кейін, ақырын, мұнша, керемет, әдейлеп, амалсыздан.

4тапсырма:Мына сөздерден үстеу жасап, орыс тіліне аударыңыз.

1) сенің, ағылшын, ескі, қазақ, жаңа;

2) теңіз, құс, әке, біз, жас;

3) түн, күн, осы, орта, жаны;

4) төмен, жат, алыс, күні, ал, жат, жылы;

5) алды, қыры, оң, жоғары;

5тапсырма: Сөз құрамына талда.

Өткенге қарап, ертеңінді түзе. Күні-түні мен үшін көз ілмеген. Ертең ауылға қонақтар келетін болыпты. Жазда Абай ауылына келді. Бүгін -Ұлыстың ұлы күні.

6тапсырма: Тест тапсырма.

1. Мөлшер үстеуді тап.

а) анағұрлым ә) жылдам б)қыстыгүні

2. Туынды үстеуді тап.

а) ерте ә) жылдам б)бағана

3.Дұрыс жазылған үстеуді тап.

а) қазір ә) қазыр б)кәзір

4.Күрделі үстеу.

а) орасан зор ә)орасан б)жаздыгүні

5.Қалай сұрағына жауап беретін үстеу.

а) мекен үстеу ә)сын-қимыл үстеу б)мезгіл үстеу

6.Арба кейін шегінді. «кейін» сөзі қандай үстеу.

а) мезгіл ә) мекен б)мақсат

7.Үстеуден үстеу тудырушы жұрнақ арқылы жасалған туынды үстеу.

а)баяу ә)балама б)жаздыгүні

8.Үстеу қатысқан сөйлем.

а)көктем келді ә)жақында құстар жылы жақтан оралды

б)мерекеңіз құттыболсын!

9.Негізгі үстеуді тап.

а) бүгін ә)биыл б)ертең

10. Антоним үстеулерді тап.

Жоғары- Емін- Жорта –

3.Лексикалық тақырып.

Мақал-мәтел. Қонақ .

Диалог құру. «Қазақ –қонақжай халық».

4.Сергіту сәті.

Топты екіге бөліп, қазақ тіліне тән екі әріпке сөздер айту. Яғни, бастапқы әіпке –Ә-Қ. 10 сұрақтан екі топқада.

1. Қай жақтан келген адамсың?

2. Қасыңдағы кім?

3. Қайда бара жатырсың?

4. Атың кім?

5. Арманың не?

6. Не жаңалық бр?

7. Ауа райы қалай?

8. Топтың қыздары жақсыма?

9. Жазда қайда барасың?

10. Көктем қандай?

11.Ағаңның аты кім?

12.Ән айта аласыңба?

13. Көңіл-күйін қалай?

14. Сұлусың ба?

III Жаңа сабақ.

1.Грамматиканы түсіндіру.

Шылау.

Шылау сөздердің ерекшеліктері.

Шылаудың түрлері.

Септеулік шылау.

1тапсырма: Сөйлемді оқып, септеулік шылауды табыңыз.

Қалаға дейін атпен, одан әрі машинамен жүреміз. Біраздан бері хатта жазбапты. Мен Сіз туралы аз біледі екенмін. Сіз сияқты мырзамен танысқаныма қуаныштымын. Пойыз жарты сағаттан кейін келеді. Сөйлеуден бұрын ойлану керек. Көп білу үшін көп іздену керек.

2тапсырма: Керекті көп нүктенің орнына шылауды жазыңыз.

Әжем ауылдан мен ... келді. Бұл көлік үйге ... келіп тоқтады. Біз ауылға ... автобуспен барамыз. Жиналыс үшке ... басталады. Марат ғылым ... айттты. Офисте жиырмаға ... қызметкер жұмыс істейді. Көктемге ... күн жылынады.

3тапсырма: Берілген сөздермен тіркесе алатын шылауларды жазыңыз.

Колледж, сабақтан, былтырдан, сағат сегізге, түстен, сен, елуге, наурыз.

4тапсырма: Берілген шылаулармен сөйлемдер құрңыз.

Үшін, сайын, туралы, арқылы, кейін, соң, жайлы.

2. Лексикалық тапсырма.

Сөздік.

Ұлттық дастархан - национальная кухня

дәмді тағам - вкусное блюдо

қазы-қарта, жал-жая - казы-карта, жал-жая (колбаса из брюшной и

реберной части конской туши)

сүйегімен бірге береді - подают вместе с костью

жілік - трубчатая кость

төс - грудинка

сүзбе - творг

ет сорпасы - мясной бульон

құрметті қонақ - почетный гость

бата жасау - дать благословение

қазақша ет - мясо по казахски

наурыз көже - наурыз коже

бауырсақ - бауырсак

қымыз - кумыз

шұбат - шубат

қаймақ - сметана

айран - кефир

Орыс тіліндегі сөздерді қазақ тілі сөздерімен сәйкестендіріңіз.

1	национальная кухня		дәмді тағам
2	мясо по казахски		Ұлттық дастархан
3	наурыз коже		қазақша ет
4	вкусное блюдо		қымыз
5	казы-карта, жал-жая (колбаса из брюшной и реберной части конской туши)		төс
6	бауырсак		наурыз көже
7	почетный гость		бата жасау
8	мясной бульон		сүзбе
9	творг		құрметті қонақ
10	шубат		бауырсақ
11	дать благословение		жілік
12	грудинка		шұбат
13	трубчатая кость		ет сорпасы
14	подают вместе с костью		қазы-қарта, жал-жая
15	кумыз		сүйегімен бірге береді

Ұлттық тағамдар.

Қазақтың ұлттық дастарқанында мынандай тамақ түрлерін көруге болады. Ет тағамдары:қазы, қарта, жал, жая, қуырдақ. Сүт тағамдары:қымыз, шұбат, айран, қаймақ, ірімшік, құрт, сүзбе. Нан тағамдары:бауырсақ,таба нан, күлше нан, шелпек.

Ең негізгі ұлттық тамақ-қазақша ет. Оны кейбір кісілер «бесбармақ» дейді. Ең құрметті қонақтарға, жасы үлкен қарттарға бас беріледі. Қызға жілік, күйеу балаға төс береді. Етті майлы сорпаға піскен нанмен қосып жейді. Тамақтан соң жасы үлкен, құрметті кісі бата береді.

Мәтінмен жұмыс.

а) мәтінді түсініп оқып, аудару;

ә) мәтінге жоспар құру;

б) мәтінді сұраулы сөйлемге айналдырыңыз.;

в) диалог құру;

д ) суреттермен жұмыс;

ж) Лексика. О. С. А.

з)

Мақал-мәтелдер.

«Ет –етке, сорпа-бетке».

«От мяса наливается тело, бульон румянит щеки».

«Шай ішіп үйренген, қымыз деп қыстамайды».

«Любитель чая кумыс не просит».

« Қонақ келсе құт келер ».

« Гость приносит в дом счастье».

«Ас адамның арқауы».

«Здороая пища-основа жизни».

«Адамдықтан үлкен ат жоқ,

Наннан үлкен ас жоқ».

«Самое главное имя-человека,

самая главная еда-хлеб».

Бата –тілек айту

Сөзден сөз шығарыңыз.

РАФТ -хат, эссе,

Оқушы нені білуі тиіс:

1. Шылаулар, олардың айтылуы, жазылуын білу.

2. Шылау сөздердің ерекшеліктерін, түрлерін білу.

3. Лексикалық тақырыпқа байланысты сөздерді, сөйлемдерді дұрыс қолдана

білу, сауатты жаза білу.

Оқушы нені үйренуі қажет:

1.Лексикалық тақырыпқа байланысты жаңа сөздерді, сөйлемдерді дұрыс

айтуға, сауатты жазуға үйрету.

2. Шылаулар сөздердің ерекшеліктерін, түрлерін білу.

не?

....................................................................................................................

- Ал 2020 жылға қарай қанша пайыз болады?

......................................................................................................................

- Енді он жылдан кейін қандай нәтиже болады?

......................................................................................................................

- Басқа тілдер ше?

- ....................................................................................................................

- Ағылшын тілі қалай дамиды?

........................................................................................................................

9-тапсырма. Сөздерге қажетті жұрнақты жалғаңыз.

Қазақ- (стан - ыстан – дық – дік - тар – тер - дың – дің)

Таб- (іс - ыс – ті –ты - лығ - ліг- ы –і – ның - нің) Жаңа-(лық – лік – тар – тер – ға – ге) Бітір-(-у- іу- ші - шы-лер- лар-дің - дың) Бейбіт-(ші-шы-лік-лық)

10 – тапсырма. Оқыңыз. Сөйлемді қайта құрастырыңыз.

мемлекеттік, Бүгінде, тілді, меңгерген, еркін, басым, тұрғындардың, ересек, үлесі, құрайды, көпшілікті. Біз, тілін, сияқты, сол, өзге де, орыс, және, этностар, дамытатын, тілін, қазақстандық, боламыз.

..........................................................................................................................................................................

1 1 - тапсырма. Жоғарыда берілген мәтін мазмұнына сәйкес ақпаратты табыңыз, астын сызыңыз.

Сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету бойынша жұмыс 8 жыл бұрын басталған болатын және оның нәтижелері бар. Бұл Тәуелсіздіктің орасан зор жетістігі. 2014 жылға дейін жалпы құны 8,1 триллион теңгені құрайтын 294 инвестициялық жобаны жүзеге аыру жоспарланып отыр. Ал 2020 жылға қарай олар кемінде 95 пайызды құрауы тиіс. Бүгінде мектепті компьютерлендіру толықтай аяқталды.Ол үшін біз бәрін де жасап жатырмыз. Біз сол сияқты орыс тілін және өзге де қазақстандық этностар тілін дамытатын боламыз. Мен қазіргі заманғы қазақстандық үшін үш тілді білу-әркімнің дербес табыстылығының міндетті шарты екендігін әрдайым айтып келемін.

12 - тапсырма. Берілген сөйлемдерді оқыңыз, аяқтаңыз.

Бүгінде мемлекеттік тілді еркін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі басым көпшілікті ................

Біздің міндетіміз - 2017 жылға қарай мемлекетік тілді білетін қазақстандықтар санын 80 пайызға дейін ................

Енді он жылдан кейін мектеп бітірушілердің 100 пайызы мемлекеттік тілді біліп ...............................

2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар саны кемінде 20 пайызды ...................................

13 - тапсырма. Берілген суреттерді қарап мәтінге сәйкес суреттерді табыңыз.

1- 2

3 4

5 6

14 –тапсырма. Тест сұрақтарына жауап беріңіз.

1. Қазақстандықтардың өзіміз өмір сүріп, елімізді...................................................... туған жерге атауын берген мемлекеттік ......................................................................................және лайықты оқып-үйрене бастағанын атап өтудің өзі қуанышты.

а) жаңалықтарға бастап бара жатқан, қазақ тілін құрметпен

ә) мектеп бітірушілердің, мемлекеттік тілді

б) орыс тілін, қазақстандық этностар тілін

2. Біздің міндетіміз - 2017 жылға қарай ........................................білетін қазақстандықтар санын 80 пайызға дейін ...................

а) ағылшын тілін, дамыту

ә) қазақ тілін, үлгерту

б) мемлекеттік тілді, жеткізу

3. Енді ...................... мектеп бітірушілердің 100 пайызы мемлекеттік тілді .....................болады.

а) жиырмасыншы жылы, үйренетін

ә) он жылдан кейін, біліп шығатын

б) бес жыл, сөйлейтін

4. Сондықтан да 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін .............. кемінде 20 пайызды ................

а) халық

ә) адамдар саны, болуы керек.

б) тұрғындар саны, құрауы тиіс.

Қорытынды