Шыңғыс хан

Монғол империясының шаңырағын алғаш көтерген Шыңғысхан,ол 1155 жылы (кейбір деректерде 1162 жыл),Моңғолияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде Есугей батырдың отбасында туған.Негізгі шын есімі Темүжін (Темучин). Шыңғыс ханның әкесі Есугей баһадүр өлгеннен кейін,анасын жеті баласымен бірге тайпаларынан қуып жіберген. Туған бауыры Бектерді Шыңғысқан тамағымен бөліскісі келмегендіктен өлтірген деседі.Ол 1206-1227 жылдар аралығында билік жүргізген. Қытайға қарсы шабуылдан кейін Шыңғыс хан әскерлерінің бір тобы 1218-19 жж. Жетісуды, 1219-21 ж. Қазақстан мен Орта Азияны жаулап алды.Темучин жорықтарында тайпаларды тұтастай жойып,әйелдер мен кішкентай сәбилерді де аямаған.

Шыңғыс хан дүниеден өтерінін алдында басып алынған жерлерді Шыңғыс хан ұлыстарға бөлді де, ұлдарына үлестіріп берді.Жошыға Ертістен Орал тауына, одан оңтүстікке қарай Каспий теңізі мен Арал төңірегіне дейінгі жерлер, Орта Азиядағы иеліктерінен Солтүстік Хорезм мен Сырдария аймағы, Шағатайға Мауераннахр, Жетісу, Қашқария, Үгедейге Батыс Моңғолия мен Тарбағатай аймағы берілді. Төле әкесінің ұлысы Моңғолияны мұраға алды.