«Алматы облысы білім басқармасының Еңбекшіқазақ ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Әйгерім-1» бөбекжай балабақшасы»

мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны

Әдістемелік нұсқаулық тақырыбы:

«Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту»

(Балабақшаға арналған оқу құралы)

Автор: Тазабек Сымбат Қайратқызы

2025 оқу жылы

Пікір берушілер:

1. Керимбекова Айгуль Тлебалдиевна – «Әйгерім-1» бөбекжай балабақшасының меңгерушісі

2. Шаяхметова Маржан Елеусизовна– «Әйгерім-1» бөбекжай балабақшасының

әдіскері

Құрастырушы: Тазабек Сымбат Қайратқызы «Алматы облысы білім басқармасының Еңбекшіқазақ ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Әйгерім-1» бөбекжай балабақшасы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны

Жалпы 30 бет. 2025 жыл.

Бұл әдістемелік нұсқаулық мектепке дейінгі және бастауыш жастағы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Нұсқаулықта баланың зейінін, есте сақтау қабілетін, логикалық ойлауын және сөздік қорын байытуға арналған тиімді әдістер мен жаттығулар ұсынылады.Танымдық дағдыларды дамытуда ойын технологиялары, көрнекілік, зерттеу әдісі, дидактикалық материалдар мен интерактивті тәсілдер қолданылады. Ал сөйлеу дағдыларын қалыптастыру үшін артикуляциялық жаттығулар, ертегі құрастыру, диалог жүргізу, рөлдік ойындар және коммуникативтік дағдыларды жетілдіру әдістері қарастырылады.Нұсқаулық педагогтар мен ата-аналарға баланың тілін дамытуда қолдау көрсетіп, шығармашылық әдістерді тиімді пайдалануға көмектеседі. Бұл құрал балалардың ой-өрісін кеңейтіп, қарым-қатынас жасау қабілетін жақсартуға ықпал етеді.

1

Әдістемелік нұсқаулықтың жоспары:

Аннотация______________________________________2

Мақсаты мен міндеттері_______________________4

Нұсқаулықтың өзектілігі_______________________5

1.Кіріспе_____________________________________6

2.Негізгі бөлім

Танымдық дағдыларды дамытудағы негізгі әдістері_________________7

Есте сақтау қабілетін дамыту тәсілдері:___________________________8

Зейін мен ойлау қабілетін дамыту_______________________________10

Сөйлеу дағдыларын дамыту әдістері_____________________________11

Байланыстырып сөйлеуді дамыту________________________________11

Балабақшада ойын әдістерін қолдану______________________________13

3.Ұйымдастырылған іс-әрекет үлгілері ________________________15

4. Қорытынды _____________________________________30

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі___________________________________32

2

Аңдатпа

Бұл әдістемелік нұсқаулық мектепке дейінгі және бастауыш жастағы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытуға арналған. Балалардың зейінін, есте сақтау қабілетін, ойлау жүйесін және тіл байлығын арттыру – олардың жалпы дамуына және болашақта сәтті білім алуына негіз болады.Нұсқаулықта танымдық дағдыларды жетілдірудің тиімді әдістері, ойын технологиялары, дидактикалық материалдар, зерттеу әдісі және интерактивті тәсілдер қарастырылған. Сондай-ақ, сөйлеу қабілетін дамыту үшін артикуляциялық жаттығулар, сөздік қорды кеңейту әдістері, сюжеттік-рөлдік ойындар, байланыстырып сөйлеуге үйрету, ертегі құрастыру және диалог жүргізу жаттығулары ұсынылады.Бұл әдістемелік құрал педагогтар мен ата-аналарға балалардың тілін дамытуда, логикалық ойлау қабілетін жетілдіруде және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыруда көмекші құрал ретінде қызмет етеді. Оқыту үдерісінде қолдануға болатын практикалық жаттығулар мен тапсырмалар арқылы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасалады. Нұсқаулық білім беру мекемелерінде қолдануға ұсынылады.

Аннотация

Данное методическое пособие предназначено для развития познавательных и речевых навыков детей дошкольного и младшего школьного возраста. Улучшение внимания, памяти, системы мышления и языковых навыков детей является основой их общего развития и успешного обучения в будущем. В пособии представлены эффективные методы совершенствования познавательных навыков, игровые технологии, дидактические материалы, методы исследования и интерактивные подходы. Для развития разговорных навыков рекомендуются также артикуляционные упражнения, методы расширения словарного запаса, сюжетно-ролевые игры, обучение связной речи, сочинению сказок и проведению диалоговых упражнений. Данное методическое пособие служит подспорьем педагогам и родителям в развитии речи детей, совершенствовании логического мышления и формировании коммуникативных навыков. Посредством практических упражнений и заданий, которые можно использовать в процессе обучения, создаются условия для развития творческих способностей детей. Пособие рекомендовано к использованию в образовательных учреждениях.

3

Annotation

This methodological manual is intended for the development of cognitive and speech skills of preschool and primary school children. Improving children's attention, memory, thinking system and language skills is the basis for their overall development and successful learning in the future. The manual presents effective methods for improving cognitive skills, game technologies, didactic materials, research methods and interactive approaches. Articulation exercises, vocabulary expansion methods, role-playing games, teaching coherent speech, writing fairy tales and conducting dialogue exercises are also recommended for developing speaking skills. This methodological manual serves as a support for teachers and parents in developing children's speech, improving logical thinking and forming communication skills. Through practical exercises and tasks that can be used in the learning process, conditions are created for developing children's creative abilities. The manual is recommended for use in educational institutions.

4

Әдістемелік нұсқаулықтың мақсаты

Бұл әдістемелік нұсқаулықтың негізгі мақсаты – мектепке дейінгі және бастауыш жастағы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған тиімді әдістер мен технологияларды ұсыну. Балалардың зейінін шоғырландыру, есте сақтау қабілетін жетілдіру, логикалық ойлауын дамыту және байланыстырып сөйлеу дағдыларын қалыптастыру – олардың жан-жақты дамуына ықпал етеді.Нұсқаулықта танымдық дағдыларды арттырудың ойын технологиялары, көрнекілік әдістері, зерттеушілік оқыту және интерактивті тәсілдері қарастырылған. Сондай-ақ, сөйлеу дағдыларын жетілдіру үшін сөздік қорды байыту, артикуляциялық жаттығулар, диалогтік және монологтік сөйлеуді дамытуға арналған тапсырмалар ұсынылады.Бұл әдістемелік құрал педагогтарға балалардың ой-өрісін кеңейту, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру және қарым-қатынас жасау қабілеттерін жақсарту үшін жүйелі әдістемелік көмек көрсетуге бағытталған. Сонымен қатар, ата-аналарға баланың үй жағдайында сөйлеу және ойлау дағдыларын дамыту жолдарын ұсынады. Бұл әдістемелік нұсқаулық оқыту үдерісін жеңілдетуге және балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Әдістемелік нұсқаулықтың міндеттері

Бұл әдістемелік нұсқаулықтың негізгі міндеттері – мектепке дейінгі және бастауыш жастағы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған тиімді әдістер мен тәсілдерді ұсыну.Балалардың зейінін шоғырландыру қабілетін арттыру;Есте сақтау, логикалық ойлау және қиялды дамыту әдістерін ұсыну;Дидактикалық ойындар мен интерактивті тапсырмалар арқылы зерттеушілік дағдыларын жетілдіру.Сөйлеу қабілетін дамыту:Балалардың сөздік қорын кеңейту әдістерін ұсыну;Дұрыс сөйлеу және артикуляциялық дағдыларды қалыптастыруға көмектесу;Байланыстырып сөйлеу мен еркін ой бөлісу дағдыларын дамыту.

Практикалық әдістерді енгізу:Тәжірибелік тапсырмалар, ойындар және жаттығулар арқылы балалардың белсенділігін арттыру;Оқыту үдерісінде қолданылатын көрнекі құралдар мен материалдарды ұсыну.Педагогтар мен ата-аналарға көмек:Мұғалімдер мен тәрбиешілерге тиімді әдістемелік қолдау көрсету;Ата-аналарға балалардың сөйлеу және танымдық қабілеттерін дамытуда көмекші құрал ретінде пайдалану мүмкіндігін беру.

5

Нұсқаулықтың өзектілігі

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде мектепке дейінгі және бастауыш жастағы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Балалардың ойлау қабілетін, есте сақтауын, зейінін және шығармашылық әлеуетін ерте жастан дамыту олардың болашақтағы оқу жетістіктеріне негіз болады.Сөйлеу дағдылары қарым-қатынас жасаудың негізгі құралы болғандықтан, балалардың дұрыс және байланыстырып сөйлеуін қалыптастыру үлкен маңызға ие. Балалардың сөздік қорының аздығы, ойларын еркін жеткізе алмауы, сөйлем құрудағы қателіктері қазіргі білім беру жүйесінде жиі кездесетін мәселелердің бірі. Осыған байланысты, танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту әдістемелік нұсқаулығын әзірлеу қажеттілігі туындап отыр.Бұл нұсқаулық заманауи педагогикалық әдістер мен технологияларға негізделген, сөйлеу және ойлау қабілеттерін дамытуға арналған тиімді тапсырмалар мен жаттығуларды қамтиды. Сонымен қатар, ол тәрбиешілер мен ата-аналарға балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын ұсынады. Нұсқаулықтың мазмұны мектепке дейінгі және бастауыш сынып балаларының жас ерекшеліктеріне бейімделген, сондықтан оның практикалық маңызы зор.

6

КІРІСПЕ

Балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту – олардың интеллектуалды және коммуникативтік қабілеттерін қалыптастырудың маңызды кезеңдерінің бірі. Ерте жастан бастап когнитивтік және тілдік дағдыларды дамыту баланың болашақтағы жетістіктеріне тікелей әсер етеді. Танымдық даму адамның қоршаған орта туралы білімін кеңейтіп, ойлау қабілетін жетілдіруге мүмкіндік береді. Ал сөйлеу дағдылары – тұлғаның өз ойын жеткізу, қоғаммен қарым-қатынас жасау және өзін-өзі дамыту құралы болып табылады.Бұл әдістемелік нұсқаулық балалардың танымдық және сөйлеу қабілеттерін дамытуға бағытталған заманауи әдістерді, құралдар мен технологияларды ұсынуға арналған. Ол тәрбиешілер, мұғалімдер және ата-аналар үшін практикалық көмекші құрал ретінде қызмет етеді. Танымдық даму – баланың ойлау, есте сақтау, зейін, қиял, қабылдау сияқты процестерінің жетілуі. Психолог Жан Пиаже танымдық дамуды төрт кезеңге бөлген: Сенсомоторлық кезең (0-2 жас) – бала қоршаған ортаны сезім мүшелері арқылы таниды.Операциялар алдындағы кезең (2-7 жас) – баланың тілдік қабілеттері дамып, қиялдау, символдық ойлау пайда болады.Нақты операциялар кезеңі (7-11 жас) – бала логикалық ойлау дағдыларын меңгере бастайды.Формальды операциялар кезеңі (11 жастан бастап) – абстрактілі ойлау қалыптасады.Ал сөйлеу дағдыларын дамытуда Л.С. Выготскийдің «Жақын арадағы даму аймағы» теориясы маңызды рөл атқарады. Оның пікірінше, бала үлкендердің көмегімен күрделі сөйлеу формаларын меңгеріп, бірте-бірте өз бетінше қолдана бастайды. Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытудың маңыздылығы 1. Зейінді дамыту.Баланың танымдық дамуы үшін оның зейіні ерекше рөл атқарады. Зейіннің тұрақтылығы, ауысуы, бөлінуі және көлемі оқу барысында маңызды. Мұғалімдер мен тәрбиешілер ойын элементтері, қызықты тапсырмалар арқылы баланың зейінін шоғырландыруына көмектесуі тиіс. 2. Есте сақтау қабілетін жетілдіруБалалардың есте сақтау қабілеті олардың білімді қабылдау және өңдеу мүмкіндіктеріне байланысты. Шығармашылық тапсырмалар, ассоциация құру, мнемотехника әдістері есте сақтау қабілетін дамытуға ықпал етеді. 3. Қиял мен шығармашылық қабілетті дамытуБаланың шығармашылық ойлауын дамыту үшін еркін ойнау, сурет салу, ертегі құрастыру, рөлдік ойындар маңызды. Қиял арқылы бала қоршаған ортаны жаңаша көруге және жаңа шешімдер табуға үйренеді. 4. Байланыстырып сөйлеуді қалыптастыруСөздік қорды кеңейту, грамматикалық құрылымды меңгеру, диалог құру дағдыларын жетілдіру арқылы балалардың еркін сөйлеуі дамиды. Диалогтық және монологтық сөйлеу тапсырмалары, сұрақ-жауап әдісі бұл процесте ерекше маңызды.

Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту әдістері.Ойын әдістеріДидактикалық ойындар (логикалық, танымдық, коммуникативтік).Рөлдік ойындар (дүкен ойыны, дәрігер ойыны, театрландырылған қойылымдар).Қозғалыс ойындары (музыкамен жаттығу, ырғақты ойындар).Көрнекілік әдістері.Көрнекі құралдар (суреттер, плакаттар, макеттер).Бейне және аудио материалдар.Құралдар мен ойыншықтарды пайдалану.Зерттеу әдісі.Қоршаған ортадағы заттарды бақылау.Эксперименттік жұмыстар жүргізу.«Не болады, егер ...?» сұрағы бойынша тапсырмалар беру.Диалогтық оқыту.Балалармен сұрақ-жауап әдісі арқылы әңгімелесу.Әңгімелеу және баяндау арқылы ойын жеткізу.Балалардың өз ойын ашық айтуына жағдай жасау.Педагогтар мен ата-аналарға арналған ұсыныстарБалалардың қызығушылығын ескере отырып, сабақтарды ойын түрінде ұйымдастыру. Тапсырмаларды жеңілден күрделіге қарай жүйелі түрде беру.Балалармен жиі сөйлесіп, олардың өз ойын ашық айтуына мүмкіндік беру.Күнделікті өмірде түрлі танымдық тапсырмалар мен сұрақтар қою арқылы балалардың ойлау қабілетін дамыту.Кітап оқу және әңгіме құрастыру арқылы сөздік қорды байыту.Баланың шығармашылық бастамаларын қолдап, оларға өз ойларын еркін жеткізуге жағдай жасау.Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту – баланың жан-жақты дамуының негізі. Ерте жастан бастап когнитивтік және тілдік дағдыларды жетілдіру олардың болашақта сәтті білім алуына көмектеседі. Бұл әдістемелік нұсқаулық педагогтар мен ата-аналарға балалардың ойлау және сөйлеу қабілеттерін дамыту үшін қажетті құралдар мен әдістерді ұсынады.Ұсынылған әдістер мен тәсілдерді қолдану арқылы балалардың зейіні, есте сақтау қабілеті, қиялы және сөздік қоры кеңейіп, шығармашылық ойлау қабілеті артады. Осылайша, олар қоршаған ортамен еркін қарым-қатынас жасап, жаңа ақпаратты тез қабылдап, талдауға үйренеді.Әдістемелік нұсқаулық балалардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыруға және танымдық қабілеттерін арттыруға бағытталған заманауи білім беру технологияларын ұсынады. Ол мектепке дейінгі және бастауыш білім беру саласында қолдануға тиімді көмекші құрал бола алады.

7

Негізгі бөлім

Танымдық дағдыларды дамытудағы негізгі әдістер

Танымдық дағдыларды дамыту тәрбиеленушілердің ақыл-ой әрекетін жетілдіруге бағытталған кешенді процесс болып табылады. Бұл үдеріс төмендегі негізгі әдістер арқылы жүзеге асырылады:

Ойын әдісі. Ойындар балалардың ойлау қабілетін дамытып, олардың шығармашылық белсенділігін арттырады. Дидактикалық ойындар, рөлдік ойындар, логикалық тапсырмалар арқылы бала қоршаған ортаны танып біледі.

Жобалау әдісі.Бұл әдіс арқылы оқушылар берілген тақырып бойынша зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Олар деректерді талдайды, қорытынды жасайды және өз ойларын жүйелі түрде жеткізуді үйренеді.Миға шабуыл.Бұл әдіс жаңа идеяларды қалыптастыруға көмектеседі.Педагог немесе тәрбиеші белгілі бір мәселені қойып, балалардың пікірлерін еркін білдіруіне мүмкіндік береді.

Талдау және синтездеу әдістері. Берілген ақпаратты бөліп қарастыру, салыстыру және қорытынды жасау арқылы балалардың логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Ассоциациялық әдіс.Тәрбиеленушілер белгілі бір ұғымдар мен бейнелер арасында байланыс орнатып, өзара салыстыру жасайды.

Интерактивті әдістер.Оқытудың бұл түрінде балалар өзара әрекеттесе отырып, мәселелерді шешуге қатысады. Топтық жұмыс, пікірталас, дебаттар сияқты тәсілдер тиімді қолданылады.

Тәжірибелік және зерттеу әдістері.Балалар түрлі тәжірибелер жасап, олардың нәтижелерін бақылайды. Мұндай тәсіл олардың қорытынды жасау дағдыларын қалыптастырады.

Көрнекілік әдістері.Түрлі суреттер, кестелер, диаграммалар, видео материалдар қолдану арқылы тәрбиеленушілердің есте сақтау қабілеті артады.

Мәтінмен жұмыс істеу әдістері.Берілген мәтіндерді талдау, мазмұндау, аннотация жасау, сұрақтарға жауап беру арқылы тәрбиешілер ақпаратты өңдеуді үйренеді.

Проблемалық оқыту әдісі.Мұнда тәрбиеленушілерге шешімі табылмаған мәселе ұсынылып, олар өз беттерінше немесе топпен бірге шешу жолдарын іздейді. Бұл әдістер танымдық қабілеттерді жетілдіруге, балалардың ойлау, есте сақтау, зерттеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Әр әдіс тәрбиеленушілердің жас ерекшеліктеріне, қызығушылықтарына сәйкес бейімделіп, тиімді қолданылуы қажет.

8

Есте сақтау қабілетін дамыту тәсілдеріне жалпы сипаттама.

Есте сақтау қабілеті – адамның ақпаратты қабылдап, оны сақтау және қажет болған жағдайда қайта жаңғырту қабілеті. Бұл процесті дамыту үшін түрлі әдістер мен тәсілдер қолданылады. Төменде есте сақтау қабілетін дамытудағы негізгі тәсілдер қарастырылады. Ассоциация әдісі. Ассоциация әдісі – жаңа ақпаратты бұрыннан белгілі түсініктермен, бейнелермен немесе тәжірибелермен байланыстыру арқылы есте сақтауды жеңілдететін тәсіл. Бұл әдіс адамның миында логикалық байланыстар құруға көмектесіп, ақпаратты ұзақ мерзімге есте сақтауға ықпал етеді.Ассоциация әдісінің басты артықшылығы – күрделі ақпаратты қарапайым әрі түсінікті бейнелермен байланыстыра отырып, оның есте сақталуын жақсарту. Мысалы, тарихи оқиғаларды белгілі бір түстермен, заттармен немесе жеке эмоциялармен сәйкестендіру арқылы есте қалдыру жеңілдейді. Ассоциация құрудың бірнеше түрі бар:Көрнекі бейнелер арқылы – жаңа ақпаратты белгілі бір суреттер немесе символдармен байланыстыру.Қозғалыс пен іс-әрекет арқылы – ақпаратты қозғалыспен немесе белгілі бір іс-әрекетпен ұштастыру.Эмоциямен байланыстыру – ақпаратты есте сақтауда жағымды немесе ерекше эмоцияларды қолдану.Ассоциация әдісі білім беру процесінде тиімді қолданылады, әсіресе шет тілдерін меңгеру, ғылым мен тарих пәндерін оқытуда маңызды рөл атқарады. Есте сақтауды жақсартудың бір тиімді әдісі – жаңа ақпаратты бұрын білетін нәрсемен байланыстыру. Мысалы, атауларды белгілі бір оқиғалармен немесе заттармен ұштастыру арқылы оларды есте сақтау жеңілдейді. Қайталау әдісі. Қайталау әдісі – ақпаратты ұзақ мерзімге есте сақтаудың тиімді жолдарының бірі. Бұл әдіс белгілі бір білімді немесе дағдыны тұрақты түрде қайталап, бекітуді көздейді. Адам миы уақыт өте келе қабылданған ақпаратты ұмыта бастайды, сондықтан оны жүйелі түрде қайталау есте сақтау процесін күшейтеді.Қайталау әдісінің негізгі түрлері:Механикалық қайталау – ақпаратты бірнеше рет сөзбе-сөз қайталау. Бұл көбінесе жаттап алу қажет болғанда қолданылады.Мағыналық қайталау – ақпараттың мәнін түсініп, оны әртүрлі тәсілдермен қайта қарастыру. Мысалы, оқылған материалды басқа біреуге түсіндіру немесе мысалдар арқылы бекіту.Интервалдық қайталау – белгілі бір уақыт аралығында қайталау (мысалы, 1 күннен кейін, 1 аптадан кейін, 1 айдан кейін), бұл әдіс ақпараттың есте сақталуын ұзақ мерзімге қамтамасыз етеді.Қайталау әдісі оқу процесінде кеңінен қолданылады және математикалық есептерді ойша шешуде, ғылыми терминдерді жаттауда ерекше тиімді болып табылады.Ақпаратты есте сақтау үшін оны бірнеше рет қайталау қажет. Бұл тәсіл әсіресе жаттап алу қажет болған кезде тиімді.Белсенді есте сақтау.Ақпаратты жай ғана оқып қоймай, оны талдау, сұрақтарға жауап беру, түсіндіріп беру арқылы есте сақтау қабілеті жақсарады.

9

Визуалды және аудиалды тәсілдер. Визуалды және аудиалды тәсілдер – есте сақтау қабілетін дамытуға көмектесетін маңызды әдістердің бірі. Бұл әдістер ақпаратты қабылдау және өңдеу кезінде адамның көру және есту сезім мүшелерін белсенді қолдануға негізделеді.Визуалды тәсілдер – ақпаратты суреттер, графикалар, диаграммалар, сызбалар және видеоматериалдар арқылы түсіндіру. Көру арқылы алынған ақпарат адам жадында ұзақ уақыт сақталады. Мысалы, карталар, инфографика, түстерді кодтау әдістері оқушыларға күрделі тақырыптарды оңай меңгеруге көмектеседі.Аудиалды тәсілдер – ақпаратты дыбыс арқылы қабылдау. Мұнда лекциялар, аудиожазбалар, подкасттар, әуендер, мнемоникалық жаттығулар қолданылады. Мысалы, шет тілдерін үйренуде жаңа сөздерді музыкаға немесе рифмаға салып айту олардың есте сақталуын жеңілдетеді.Бұл тәсілдер аралас қолданылған кезде тиімділігі артады. Көптеген зерттеулерге сүйенсек, визуалды және аудиалды материалдар адамның есте сақтау қабілетін жақсартып, ақпаратты жылдам әрі сапалы меңгеруге мүмкіндік береді.Ақпаратты көзбен көру немесе дыбыстап айту арқылы есте сақтау процесі жеңілдейді. Түрлі түсті кестелер, сызбалар, диаграммалар қолдану тиімді.Ассоциативті карталар (Mind Mapping) Бұл әдісте негізгі тақырып орталықта орналасады, ал онымен байланысты ақпарат тармақтар түрінде беріледі. Мнемоникалық тәсілдер.Күрделі ақпаратты жеңіл есте сақтау үшін арнайы қысқартулар, рифмалар, бейнелі сөз тіркестері қолданылады.Тәжірибелік әдістер.Тәжірибе жасау, көрнекі материалдармен жұмыс істеу ақпаратты есте сақтауға көмектеседі.Концентрацияны арттыруЕсте сақтау үшін зейінді шоғырландыру маңызды. Сондықтан тыныш ортада жұмыс істеу, артық алаңдататын факторларды жою қажет.Ақпаратты мағыналық тұрғыда өңдеуТек жаттап алу емес, ақпараттың мәнін түсіну арқылы оны ұзақ уақыт есте сақтауға болады.Дұрыс тамақтану және дене белсенділігіМи жұмысын жақсарту үшін пайдалы тағамдарды тұтыну және спортпен шұғылдану есте сақтау қабілетін күшейтеді.Бұл тәсілдер есте сақтау қабілетін жетілдіруге көмектеседі және күнделікті өмірде тиімді қолданылуы мүмкін.

10

Зейін мен ойлау қабілетін дамыту жалпы сипаттама

Зейін мен ойлау қабілеті адамның танымдық процестерінде маңызды рөл атқарады. Зейін – белгілі бір ақпаратқа немесе іс-әрекетке бағытталған сананың шоғырлану деңгейі, ал ойлау қабілеті – адамның талдау, салыстыру, жалпылау және қорытынды жасау қабілеті.Зейінді дамыту әдістері:Мақсат қою – белгілі бір міндетке назар аудару арқылы зейінді шоғырландыруды күшейту. Зейіннің тұрақтылығын арттыру – ұзақ уақыт бойы назарды бір тапсырмаға аудару үшін арнайы жаттығулар қолдану. Зейіннің тұрақтылығын арттыруЗейіннің тұрақтылығын арттыру – адамның бір тапсырмаға немесе объектіге ұзақ уақыт бойы назарын аударып, алаңдамауын қамтамасыз ету. Бұл дағды оқу, жұмыс және күнделікті өмірде маңызды рөл атқарады.Зейіннің тұрақтылығын дамыту үшін келесі әдістер қолданылады:Зейін жаттығулары – арнайы тапсырмалар орындау, мысалы, белгілі бір түсті сөздерді мәтіннен табу немесе күрделі геометриялық фигураларды көшіру. Медитация және тыныс алу жаттығулары – зейіннің тұрақтылығын арттырып, ішкі тыныштықты сақтауға көмектеседі.Жоспарлау және тәртіп – нақты уақыт кестесін құру, тапсырмаларды жүйелеп орындау зейінді ұзақ уақыт шоғырландыруға көмектеседі.Физикалық белсенділік – йога, жүгіру және дене жаттығулары миға оттегінің жеткізілуін жақсартып, зейіннің тұрақтылығын арттырады.Зейін тұрақтылығын дамыту үшін күнделікті жаттығулар жасау қажет. Үнемі орындалатын бұл әдістер адамның зейінін күшейтіп, жұмыс өнімділігін арттырады.Зейіннің бөлінуі – бірнеше тапсырманы бір уақытта орындауға үйрену, мысалы, мәтін оқу кезінде жазбалар жасау.Зейіннің жылдамдығын арттыру – көзбен жылдам оқу, сандық тапсырмалар орындау арқылы зейіннің икемділігін дамыту. Ойлау қабілетін дамыту әдістері:Анализ және синтез – ақпаратты бөліктерге бөліп қарастыру және оны қайта біріктіру.Салыстыру және жалпылау – түрлі объектілердің ерекшеліктерін анықтау және ұқсастықтарды табу.Логикалық ойлау жаттығулары – логикалық есептер, шахмат, сөзжұмбақтар шешу арқылы ойлау жүйелілігін дамыту.Шығармашылық ойлау – қиялды, елестетуді дамытуға бағытталған тапсырмалар орындау.Зейін мен ойлау қабілетін дамыту үздіксіз жаттығуларды қажет етеді. Бұл дағдылар білім алу процесінде, ғылыми-зерттеу жұмыстарында, шығармашылық және кәсіби қызметте маңызды рөл атқарады.

11

Сөйлеу дағдыларын дамыту әдістері.

Сөйлеу дағдыларын дамыту – адамның өз ойын анық, жүйелі және әсерлі жеткізе білу қабілетін жетілдіру процесі. Бұл дағдылар күнделікті қарым-қатынаста, кәсіби салада және білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады.Сөйлеу дағдыларын дамыту әдістері:Мәтінмен жұмыс істеу:Кітап оқу және мәтінді түсініп оқуды дамыту;Оқыған мәтін бойынша мазмұндама жазу және әңгімелеу;Мәтінді талдау және негізгі ойды бөліп көрсету.Диалог және монолог жаттығулары:Әңгімелесу барысында ойды нақты жеткізу;Әртүрлі тақырыптар бойынша пікірталас ұйымдастыру;Монологтық сөйлеуді дамыту үшін еркін сөйлеу жаттығуларын орындау.Сөздік қорды байыту:Жаңа сөздер мен сөз тіркестерін күнделікті қолдану;Синонимдер мен антонимдерді үйрену;Мақал-мәтелдер мен тұрақты сөз тіркестерін жаттау.Дұрыс сөйлеу және дыбыстау жаттығулары: Дыбыстарды анық айтуға арналған артикуляциялық жаттығулар;Дикцияны жақсарту үшін арнайы жаттығулар орындау;Интонация мен дауыс ырғағын бақылау.Сөйлеу дағдыларын дамыту жүйелі түрде жаттығуды талап етеді. Бұл әдістерді қолдану адамның өзін еркін әрі сенімді жеткізуіне мүмкіндік береді.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту балабақшада

Балабақша жасындағы балалар үшін байланыстырып сөйлеуді дамыту – олардың ойлау, қарым-қатынас жасау және әлеуметтік дағдыларын қалыптастырудың маңызды бөлігі. Бұл үдеріс баланың қоршаған орта туралы білімін кеңейтуге, өз ойын жүйелі әрі мағыналы жеткізуге үйретуге бағытталады. Байланыстырып сөйлеуді дамыту әдістері:Сөздік қорды байыту.Балаларға жаңа сөздер үйрету арқылы олардың сөздік қорын кеңейту.Сөздерді дұрыс қолдануға үйрету үшін тақырыптық ойындар ұйымдастыру.Әңгімелеу дағдыларын қалыптастыру.Сурет бойынша әңгіме құрастыру.Мультфильм немесе ертегі көріп болған соң, мазмұнын айтқызу.Күнделікті оқиғалар туралы әңгімелесу.Ертегілер мен әдеби шығармаларды пайдалану Балаларға ертегі оқып беру және кейіпкерлердің әрекеттерін талқылау.Оқиғаның жалғасын ойлап табуға ынталандыру.Диалог және рөлдік ойындар.Түрлі өмірлік жағдайларды сахналау (дүкенде, дәрігерде, поштада сөйлеу үлгілерін ойнау).Кейіпкерлердің атынан сөйлеу арқылы байланыстырып сөйлеуді дамыту.Суреттер мен бейнекөрнекіліктерді қолдану Балаларға сурет көрсетіп, сол туралы әңгіме құрастыруды сұрау. Бейнекөрнекіліктерді пайдалану арқылы оқиғаларды сипаттату.Жұмбақтар мен мақал-мәтелдерді қолдану.Жұмбақтар шешу арқылы логикалық ойлау мен байланыстырып сөйлеуді дамыту.Мақал-мәтелдер мағынасын түсіндіру арқылы баланың ойлау қабілетін жетілдіру. Байланыстырып сөйлеуді дамыту жүйелі түрде

12

жүргізілсе, балалар өз ойын еркін әрі сауатты жеткізе алады. Бұл олардың мектепке дайындығын арттырып, өмірлік маңызды қарым-қатынас дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді. Сөздік қорды байыту. Баланың сөйлеу дағдыларын дамытудағы негізгі міндеттердің бірі – оның сөздік қорын кеңейту. Сөздік қордың мол болуы баланың қоршаған әлемді дұрыс қабылдауына, ойларын нақты әрі анық жеткізуіне көмектеседі.Сөздік қорды байыту әдістері:Жаңа сөздерді енгізу:Балаларға күнделікті өмірде жиі қолданылмайтын, бірақ маңызды сөздерді таныстыру.Әртүрлі тақырыптар бойынша сөздерді үйрету (табиғат, жануарлар, отбасы, мамандықтар, көлік түрлері). Көрнекіліктер мен суреттерді пайдалану:Заттарды көрсету арқылы олардың атауын үйрету.Суреттер мен иллюстрациялар арқылы сөздік қорды кеңейту. Әңгімелеу және әңгіме құрастыру:Балаларға суреттер бойынша әңгіме құрастыруды ұсыну.Оқыған ертегілер мен әңгімелердің мазмұнын айтып беруін сұрау. Ойын әдістерін қолдану: т"Кім жылдам?" ойыны (суретке қарап, оның атын атау)."Артық сөзді тап" ойыны (берілген сөздердің ішінен тақырыпқа сәйкес келмейтінін анықтау).Мақал-мәтелдер мен жұмбақтарды пайдалану:Балаларға мақал-мәтелдерді жаттатқызып, олардың мағынасын түсіндіру. Жұмбақ шешу арқылы ойлау қабілетін дамыту.Сөздік қорды жүйелі түрде байыту баланың сөйлеу дағдыларын жетілдіріп, қарым-қатынас жасау қабілетін жақсартады. Жұмбақтар шешу арқылы логикалық ойлауды дамытуЖұмбақтар – логикалық ойлауды дамытудың ең тиімді тәсілдерінің бірі. Оларды шешу барысында адам салыстыру, талдау, болжам жасау және қорытынды шығару дағдыларын жетілдіреді. Жұмбақтар көбіне белгілі бір құбылысты, затты немесе әрекетті астарлы түрде сипаттайды, ал оны дұрыс табу үшін логикалық байланыстарды анықтау қажет.Жұмбақтарды шешу адамның ойлау қабілетін жетілдіріп қана қоймай, сөздік қорын байытады, зейінін шоғырландыруға көмектеседі. Сонымен қатар, бұл әдіс баланың шығармашылық қабілетін арттырып, түрлі шешу жолдарын іздеуге ынталандырады. Мысалы:1. Қанаты жоқ – ұшады, Аяғы жоқ – қашады. (Жауабы: жел) Бұл жұмбақ желдің табиғатын сипаттап, ойлауды талап етеді. 2. Тілі бар, үні жоқ, Өзін адам түсінген. (Жауабы: кітап) Бұл жұмбақ заттың басты қасиеттеріне сүйеніп, логикалық ойлау арқылы шешім қабылдауды талап етеді.Осылайша, жұмбақтар шешу – логиканы дамытудың қарапайым әрі қызықты жолдарының бірі болып табылады. Суреттер мен иллюстрациялар арқылы сөздік қорды кеңейту.Суреттер мен иллюстрациялар – тіл үйренуде сөздік қорды байытудың тиімді құралдарының бірі. Көрнекі материалдар адамның есте сақтау қабілетін жақсартып, жаңа сөздерді тез меңгеруге көмектеседі. Себебі визуалды ақпарат мәтіндік немесе аудио ақпаратқа қарағанда миға тезірек әсер етеді. Суреттер арқылы сөз үйрену кезінде адам бейнені белгілі бір сөзбен байланыстырады, бұл есте сақтау процесін жеңілдетеді. Мысалы,

13

балаларға арналған оқу құралдарында жемістердің, жануарлардың немесе көліктердің суреттері көрсетіліп, олардың атаулары жазылады. Бұл әдіс баланың ассоциациялық ойлауын дамытып, сөздерді тез жаттап алуына ықпал етеді. Иллюстрацияларды қолдану тек балалар үшін ғана емес, ересектер үшін де пайдалы. Шет тілін үйренушілер үшін суреттер арқылы сөздер мен сөйлемдерді меңгеру қиын грамматикалық құрылымдарды да оңай түсінуге мүмкіндік береді.Сонымен қатар, инфографикалар мен диаграммалар күрделі ұғымдарды түсіндіруде тиімді. Бұл әдіс білім алушылардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырып, ақпаратты жеңіл қабылдауына көмектеседі.Осылайша, суреттер мен иллюстрациялар тілді үйрену мен сөздік қорды кеңейтуде маңызды рөл атқарады.

Балабақшада ойын әдістерін қолдану

Балабақшада балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда ойын әдістерін қолдану – ең тиімді тәсілдердің бірі. Ойын – баланың қоршаған ортаны танып-білуіне, шығармашылық қабілетін дамытуына, ойлау және сөйлеу дағдыларын жетілдіруге көмектеседі.Ойын әдістері арқылы балаларға білім беру қызықты әрі жеңіл өтеді. Ойын барысында бала еркін ойнай отырып, жаңа ақпаратты жеңіл меңгереді. Балабақшада қолданылатын негізгі ойын түрлеріне дидактикалық ойындар, рөлдік ойындар, қозғалмалы ойындар, сюжеттік ойындар жатады. 1. Дидактикалық ойындар – баланың ойлау, есте сақтау, зейін қою қабілетін арттырады. Мысалы, «Артық затты тап», «Суретті құрастыр» сияқты ойындар баланың зейінін дамытуға көмектеседі. Дидактикалық ойындар – балалардың танымдық қызығушылығын арттырып, білімдерін бекітуге көмектесетін тиімді әдістердің бірі. Бұл ойындар баланың ойлау, есте сақтау, зейін қою, салыстыру, қорытынды жасау қабілеттерін дамытады. Дидактикалық ойындар үш түрге бөлінеді: Заттық (ойыншықтар, карталар, суреттер арқылы) – балаларға түрлі заттарды салыстыруды, түстерді, пішіндерді ажыратуды үйретеді. Мысалы, «Артық затты тап» ойыны арқылы балалар артық элементті тауып, логикалық ойлауды дамытады. Үстел үсті ойындары (кестелер, пазлдар, карточкалар) – баланың есте сақтау қабілетін, зейінін арттырады. Мысалы, «Суретті құрастыр» ойыны арқылы бала бөліктерді біріктіріп, тұтас сурет құрастырады. Сөздік ойындар (жұмбақтар, ребустар, логикалық тапсырмалар) – сөздік қорды байытып, тілдік дағдыларды дамытады.Дидактикалық ойындар балалардың білімін ойын арқылы бекітуге көмектеседі. Олар қызықты әрі тиімді болғандықтан, баланың оқу процесіне деген ынтасын арттырады. Осындай ойындар арқылы бала қоршаған ортаны танып, ойлау қабілетін дамыта алады.

2. Рөлдік ойындар – балалардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастырады. «Дәрігер мен науқас», «Отбасы», «Дүкен» сияқты ойындар баланы қарым-қатынасқа

14

үйретеді. Рөлдік ойындар – мектепке дейінгі балалардың әлеуметтік дағдыларын, қарым-қатынасын және шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектесетін маңызды әдіс. Бұл ойындар арқылы балалар белгілі бір кейіпкердің рөлін ойнап, өмірлік жағдайларды түсінуге және шешуге үйренеді.Рөлдік ойындар балалардың қиялын дамытып, өз ойын еркін жеткізуге, бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеуге ықпал етеді. Мұндай ойындар баланың эмоциялық интеллектісін дамытып, айналасындағы адамдардың сезімдері мен әрекеттерін түсінуге көмектеседі. Рөлдік ойындардың түрлері:Тұрмыстық ойындар: «Дәрігер мен науқас», «Отбасы», «Аспаз» – балаға күнделікті өмірде кездесетін мамандықтар мен жағдайларды таныстырады.Кәсіби ойындар: «Өрт сөндіруші», «Құрылысшы», «Дүкенші» – әртүрлі мамандықтарды танып-білуге көмектеседі.Қоғамдық ойындар: «Қонақ күту», «Мектеп», «Әуежай» – қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережелерін үйретеді.Рөлдік ойындар арқылы балалар өз сезімдерін еркін білдіруге, мәселелерді шешуге және қоршаған ортаға бейімделуге үйренеді. Бұл әдіс олардың коммуникативтік қабілеттерін дамытып, өзіне деген сенімділігін арттырады.

3. Қозғалмалы ойындар – дене белсенділігін арттырып, қимыл-қозғалысты дамытады. «Қуып жет», «Секірмек» сияқты ойындар балалардың физикалық дамуына ықпал етеді. Қозғалмалы ойындар – балалардың физикалық дамуын жақсартып, олардың дене қозғалысын үйлестіруге, төзімділігін, ептілігін және жылдамдығын арттыруға көмектесетін белсенді ойын түрлері. Мұндай ойындар баланың денсаулығын нығайтып қана қоймай, олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға да ықпал етеді.Қозғалмалы ойындар көбіне алаңда, спорт залында немесе ашық ауада өткізіледі. Олар балалардың бұлшық ет жүйесін нығайтып, реакция жылдамдығын, тепе-теңдік сақтауды және жалпы моторикасын жақсартады. Сонымен қатар, бұл ойындар командалық рухты дамытып, балаларды достық қарым-қатынасқа, ұйымшылдыққа үйретеді.Қозғалмалы ойындардың түрлері:Жүгіру ойындары: «Қуып жет», «Кім жылдам?», «Көңілді эстафета» – балалардың жылдамдығын, ептілігін дамытады.Секіру ойындары: «Қояндар жарысы», «Секіртпе» – аяқ бұлшық еттерін дамытады, денені икемді етеді.Доппен ойындар: «Допты алып қаш», «Кімге дәл тиеді?» – көзбен көру координациясын және қолдың моторикасын жақсартады.Тепе-теңдік сақтауға арналған ойындар: «Бір аяқпен жүру», «Жіпті басып өт» – денені бақылауды және үйлесімділікті дамытады.Қозғалмалы ойындар балалардың психикалық дамуына да оң әсер етеді. Олар эмоционалдық тепе-теңдікті сақтауға, стрессті төмендетуге көмектеседі. Балалар бірлесіп ойнау арқылы қарым-қатынас дағдыларын дамытып, өзара түсіністікке бейімделеді. Қозғалмалы ойындар – баланың физикалық, психологиялық және әлеуметтік дамуына ықпал ететін маңызды құрал. Сондықтан оларды балабақшада, мектепте және үй жағдайында белсенді қолдану қажет.

15

4. Сюжеттік ойындар – балалардың қиялын дамытады, шығармашылық қабілетін жетілдіреді.Ойын әдістерін қолдану арқылы тәрбиешілер балаларға әртүрлі білім мен дағдыларды үйретеді. Ойын арқылы баланың тілі дамиды, логикалық ойлауы күшейеді, ұжымда жұмыс істеу қабілеті артады. Сондықтан балабақшадағы оқу процесінде ойын әдістерін кеңінен қолдану өте маңызды. Сюжеттік ойындар – балалардың қиялын дамытып, шығармашылық қабілеттерін жетілдіретін ойын түрлері. Бұл ойындарда балалар белгілі бір рөлді сомдап, өмірлік жағдайларды бейнелейді, әртүрлі кейіпкерлердің әрекеттерін қайталап, өзара қарым-қатынас орнатады.Сюжеттік ойындар баланың тілдік қорын байытып, логикалық ойлауын дамытады. Сонымен қатар, ойын барысында балалардың өзін-өзі тануы артып, олардың эмоциялық және әлеуметтік дағдылары қалыптасады. Мұндай ойындар баланың айналасындағы адамдармен қарым-қатынасын жақсартып, ұжымда жұмыс істеуге үйретеді. Сюжеттік ойындардың түрлері:Тұрмыстық сюжеттік ойындар: «Отбасы», «Дүкен», «Аспаз» – балалар шынайы өмірдегі жағдайларды бейнелеп, белгілі бір мамандықтар мен тұрмыстық әрекеттерді үйренеді.Ертегіге негізделген ойындар: «Қызыл телпек», «Бауырсақ», «Үш аю» – балаларға белгілі бір оқиғаның желісімен ойнауға мүмкіндік береді, олардың есте сақтау және сөйлеу қабілетін дамытады. Кәсіби рөлдік ойындар: «Дәрігер», «Өрт сөндіруші», «Мұғалім» – балаларды әртүрлі мамандықтармен таныстырып, жауапкершілік сезімін дамытады.Қоғамдық рөлдік ойындар: «Әуежай», «Қонақүй», «Пошта» – қоғамдық орындардағы мінез-құлық нормаларын үйретеді.Сюжеттік ойындардың маңызы.Баланың қиялын, шығармашылығын және логикалық ойлауын дамытады.Қарым-қатынас дағдыларын жетілдіреді, сөйлеу қабілетін жақсартады.Қоршаған ортаны түсінуге көмектеседі, шынайы өмірмен байланыс орнатады.Топтық жұмысқа үйретеді, достық пен өзара көмек сезімін дамытады.Сюжеттік ойындар баланың жан-жақты дамуына ықпал ететін маңызды құрал. Олар ойлау, тілдік дағдылар мен әлеуметтік қабілеттерді дамытуға көмектеседі.

Тәрбиелеу-білім беру процесінің циклограммасы

Білім беру ұйымы МКҚК«Әйгерім-1» бөбекжай балабақшасы

Топ: «Балдырған» Кіші топ

Балалардың жасы: 2 жастан

Жоспардың құрылу кезеңі: 14.10 - 18.10.2024ж.

Педагогтың аты-жөні

30

Қорытынды

Танымдық және сөйлеу дағдылары – баланың жалпы дамуы мен болашақтағы табысты оқуының негізін қалайтын маңызды компоненттер. Бұл дағдыларды дамыту мектепке дейінгі және бастауыш білім беру жүйесінде басты орын алады. Танымдық қабілеттер баланың қоршаған әлемді түсінуіне, логикалық ойлауына, есте сақтауына, зейінін шоғырландыруына және жаңа ақпаратты қабылдауына ықпал етеді. Ал сөйлеу дағдылары – коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастырып, баланың өз ойын еркін және дұрыс жеткізуіне көмектеседі.Баланың танымдық қабілеттерін ерте жастан дамыту оның болашақта білімді тез қабылдап, өз бетімен ойлауына ықпал етеді. Танымдық даму бірнеше негізгі компоненттен тұрады:Зейін: Баланың белгілі бір әрекетке шоғырлана білуі.Есте сақтау: Ақпаратты қабылдап, сақтау және қайта жаңғырту қабілеті.Логикалық ойлау: Себеп-салдарлық байланыстарды анықтау, шешім қабылдау.Қиял мен шығармашылық: Әртүрлі жағдайларды елестету және жаңа идеяларды ойлап табу.Бұл қабілеттерді дамыту үшін дидактикалық ойындар, логикалық тапсырмалар, зерттеу әдістері және интерактивті технологиялар қолданылады. Мысалы, балабақша мен мектеп бағдарламасында жұмбақтар шешу, логикалық есептер, зерттеу жүргізу сияқты әдістерді енгізу өте тиімді.Сөйлеу дағдыларын қалыптастырудың жолдары Сөйлеу – адамның өз ойын жеткізудегі негізгі құралы. Балалардың сөйлеу қабілетін дамыту бірнеше бағытта жүргізіледі:Дұрыс артикуляция: Дыбыстарды дұрыс айту дағдысын қалыптастыру.Сөздік қорды кеңейту: Балаларға жаңа сөздерді үйретіп, оларды сөйлеу барысында қолдануға ынталандыру.Грамматикалық құрылымды меңгеру: Сөйлем құрау дағдыларын дамыту.Коммуникативтік дағдылар: Диалог жүргізу, сұрақтарға толық жауап беру, пікірін білдіру.Балалардың сөйлеуін дамыту үшін түрлі ойындар, сахналау әдістері, суреттер арқылы әңгімелеу, ертегілер оқу және оларды қайта айтып беру әдістері қолданылады. Мұндай жұмыстар баланың сөйлеуін жетілдіріп қана қоймай, олардың қиялын, есте сақтау қабілетін және өзін-өзі білдіру мүмкіндігін арттырады.Практикалық әдістер мен ойындар.Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту үшін төмендегі практикалық әдістерді қолдануға болады:“Кім тапқыр?” ойыны – баланың логикалық ойлау қабілетін арттырады. “Суретке қарап әңгімеле” – баланың сөздік қорын кеңейтуге көмектеседі.“Ертегі құрастыру” – қиял мен шығармашылық қабілетін дамытады.“Қайда? Қашан? Неге?” сұрақ-жауап әдісі – танымдық және сөйлеу қабілеттерін жетілдіреді.“Сахналық қойылым” – рөлдік ойындар арқылы баланың сөйлеу мәнерін жақсартады. Танымдық және сөйлеу дағдыларын дамыту – үздіксіз жүргізілетін күрделі процесс. Балалардың жас ерекшелігіне сай ұйымдастырылған ойындар мен тапсырмалар олардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырып, жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Балабақша мен мектеп бағдарламаларында осы бағыттағы жұмыстарды жандандыру – баланың жан-жақты дамуының кепілі. Болашақта заманауи әдістер мен технологияларды пайдалану арқылы бұл процесті

31

одан әрі тиімді етуге болады. Интерактивті сабақтар, мультимедиялық материалдар, сандық ресурстар арқылы балалардың танымдық және сөйлеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік мол. Сондықтан, мұғалімдер мен тәрбиешілер оқыту әдістерін үнемі жаңартып, баланың жеке ерекшеліктеріне сай жұмыс жүргізуі қажет. Танымдық және сөйлеу дағдылары жақсы дамыған бала қоғамда өз орнын тауып, табысты тұлға болып қалыптасады.Бұл жинақтағы ойындар мен тапсырмалар балалардың ойлау қабілетін, физикалық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға арналған. Мұғалімдер мен ата-аналар бұл ойындарды балаларды оқыту мен тәрбиелеу процесінде тиімді пайдалана алады. Ойын арқылы бала белсенді түрде білім алып, өмірлік дағдыларды меңгереді.Ойын әдістері мектепке дейінгі және бастауыш білім беруде ерекше орын алады, себебі олар баланың табиғи қызығушылығын оятады. Ойын арқылы бала қоршаған ортаны зерттеп, әлеуметтік және эмоционалдық дамуын жетілдіреді. Сондықтан, балабақшалар мен мектептерде оқу процесін ойынмен ұштастыру тиімді болып табылады.Бұл жинақтағы практикалық тапсырмалар мен ойындар балалардың әртүрлі дағдыларын дамытуға бағытталған: танымдық, логикалық, шығармашылық, коммуникативтік және қимыл-қозғалыс дағдылары. Мұндай әдістер балаларды белсенді оқытуға ықпал етіп, олардың оқу процесіне деген қызығушылығын арттырады.Болашақта осы бағыттағы әдістемелік құралдар мен материалдар одан әрі жетілдірілуі тиіс. Жаңа технологияларды, цифрлық құралдарды пайдалана отырып, балалардың білімін тереңдету үшін интерактивті ойындар мен қосымшаларды енгізу қажет.Қорытындылай келе, бұл жинақ мұғалімдер мен ата-аналар үшін пайдалы көмекші құрал болып табылады. Әр ойын мен тапсырма баланың жан-жақты дамуына ықпал етіп, олардың танымдық белсенділігін арттыруға көмектеседі. Ойын баланың қызығушылығын тудырып, оны жаңа білім алуға жетелейді. Демек, ойынды дұрыс ұйымдастырып, оны оқыту процесіне енгізу – заманауи білім берудің басты талаптарының бірі.

32

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.Выготский, Л. С. (1986). Мышление и речь. Москва: Педагогика.

2.Леонтьев, А. А. (1997). Развитие речи дошкольников. Москва: Просвещение.

3.Эльконин, Д. Б. (1974). Психология обучения младшего школьника. Москва: Просвещение.

4.Жұмабаева, Ә. (2018). Балалардың сөйлеу дағдыларын дамыту әдістері. Алматы: Білім баспасы.

5.Мукашева, Г. (2019). Танымдық қабілеттерді дамытудағы ойын технологиялары. Нұр-Сұлтан: Ұлттық білім академиясы.

6.Немов, Р. С. (2005). Психология развития ребенка. Москва: Владос.

7.Смайлова, Г. Т. (2020). Мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі тіл дамыту әдістері. Алматы: ҚазҰПУ баспасы.

8.Тұрғынбаева, Б. А. (2017). Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Астана: Назарбаев Университеті баспасы.

9.Шонкарева, Г. С. (2021). Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін жетілдіру жолдары. Қарағанды: Болашақ Университеті баспасы.

10.Piaget, J. (1952). The Origins of Intelligence in Children. New York: Norton.

11.Bruner, J. (1966). Toward a Theory of Instruction. Cambridge, MA: Harvard University Press.

12.Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Cambridge, MA: Harvard University Press.

13.Казахский национальный центр развития образования (2022). Современные технологии обучения детей дошкольного возраста. Нур-Султан: Министерство образования и науки РК.

14.ҚР Білім және ғылым министрлігі (2021). Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік стандарты. Нұр-Сұлтан.

UNESCO (2019). Early Childhood Care and Education: Building the Foundations of Learning. Paris: UNESCO Publishing.