Тақырыбы:"Дауыс бояуы"

«Сөз өнері» үйірмесі

Тақырыбы: Дауыс бояуы

Мақсаты: Оқушыларға дауыс бояуы туралы ақпарат беру. Өз беттерінше дауыс ерекшеліктері бойынша оқуға дағдыландыру. Шығарма оқудағы қойылатын дауыс түрлерімен, тондарымен таныстыру. Әдебиетсүйгіштікке тәрбиелеу.

Жаңа сабақ:

Тембр (фр. tіmbre – кішкене қоңырау) – дыбыстың сапасы (оның “бояуы”, “характері”). Ол әр түрлі аспаптарда немесе түрлі дауыста орындалған белгілі бір биіктіктегі дыбыстарды ажыратуға мүмкіндік туғызады. Тембр дыбыс тербелістерінің формасына байланысты болады. Тембрге оқылатын шығарманың материалы, формасы, дыбыс шығару тәсілі, т.б. әсер етеді. Тембр арқылы дауыс ырғағын өзгерте отырып, сезім-күйді білдіруге болады.

Дауыс — адамның  өкпемен дем алатын дыбыстау мүшелері арқылы шығаратын үні, дыбысы. Адам дауыс арқылы ой-пікірін сезімін, көңіл-күйін әрқалай (сөйлеу, тілдесу, өлең айту, күлу, айқайлау, т.б.) білдіреді. Дыбыс тербелістерінің жиілігі дыбыс сіңірінің жуан-жіңішкелігіне, керілуіне, көмей еттерінің қозғалуына, орталық жүйке жүйесінен келетін импульстарға, ішкі секреция қызметіне байланысты. Дауыс күші дауыс желбезегінің дірілімен анықталады. Толқын жиі болған сайын дауыс та күшті болады. Адам дауыс күшін өз еркінше өзғерте алады. Көркем шығарма оқуда - дауыс төмен (жуан), жоғары (жіңішке) және "қойылған", "қалыпқа түскен", сондай-ақ "қалыпқа түспеген" (тұрмыстағы әдеткі сөйлеу, тілдесу) болып бөлінеді. Ал таза кәсіби тұрғыдан дауыс негізгі алты түрге бөлінеді:

Дыбыс тербелістерінің түрі дыбыс көзінің қасиеттеріне байланысты. Ең қарапайым тербелістер - біркелкі немесе гармоникалық тербелістер. Мұндай тербелістер жиілігімен, периодымен және амплитудасымен сипатталады.

Күтілетін нәтиже: Оқушылар көркем шығарма оқығанда интонацияны, екпінді дұрыс қолдану арқылы дауыс бояуын қойып үйренеді.

Үйге тапсырма: өз беттерінше дауысты қалпына келтіру жаттығуларын жасап уйрену. Шығарманы оқығанда іркіліссіз, түрлі тонмен оқуға дағдыланып келу.