Тәрбие сағаты. Менің отбасым - менің тірегім.

ГЛОССАРИЙ

А 

Адаптивті оқыту - тыңдаушының жүйемен белсенді өзара әрекеттесетін оқыту технологиясы. Жүйе тарапынан әрекеттер алдын-ала белгіленген ережелер немесе алгоритмдерге сәйкес автоматты түрде жүзеге асырылады.

Мысалы, тыңдаушы тест тапсырады. Тыңдаушы сұрақтарға дұрыс жауап берген-бермегеніне байланысты, жүйе келесі сұрақтың қиындық деңгейін өзгертеді. Айталық, тыңдаушы бұл сұраққа дұрыс емес жауап берді. Осыдан келесі сұрақтың күрделілік деңгейі төмендейді.

Сіз қиындық деңгейін ғана емес, сонымен қатар материалдарды зерттеу траекториясын да бейімдей аласыз. Алдыңғы материалды игеру деңгейі мен жылдамдығына, таңдалған жауап нұсқаларына және/немесе қызығушылық танытатын тақырыптарды таңдауға негізделген, сол материалды және мазмұнды меңгерудің әртүрлі тәсілдері ұсынылуы мүмкін.

Кейбір жүйелер мен курстардың/оқулықтардың авторлары одан әрі жетілдірілген жүйе жасап, өздігінен білім алушылардың алгоритмдерін құрады, олар тыңдаушылар туралы барлық мәліметтерді жинақтайды және тыңдаушыны әрі қарай алға жылжыту үшін не ұсына алатындығын өздері анықтайды.

Аралас оқыту (Blended learning) немесе гибридті оқыту - онлайн форматындағы білім мен дағдыларды беруді ұштастыруды қамтитын оқыту.

Егер бір бағдарламаға негізделген оқыту, бірақ ол әртүрлі форматта оқытылатын (яғни тыңдаушыға жеткізілетін) болса, оқыту аралас деп саналады. Егер пәнді оқу бетпе-бет форматта жүргізілсе, ал онлайн-бөлім қосымша білім көзі болып табылса, мұндай оқыту форматын аралас деп санаған дұрыс емес.

Бетпе-бет және онлайн бөлігінің үлесі ешқандай жолмен реттелмейді және ол бағдарламаны құру кезінде анықталады. Сонымен қатар, бетпе-бет және онлайн пропорциясын таңдаған кезде ескерілуі керек екі параметрді бөлуге болады: уақыт пен қызмет түрі.

Бірінші тәсіл уақыт бойынша - бетпе-бет өткізілетін сабақтар/сессиялар саны қандай-да бір нәрсемен шектелген кезде қолданылады. Мысалы, бұл мұғалімнің/ спикердің жүктемесіне байланысты немесе шығындарды оңтайландыру ниетімен байланысты, өйткені ғимаратты жалдау көбінесе үлкен шығындарға әкеледі.

Екінші тәсіл оқу курсының немесе бағдарламасының мақсаттарына негізделген. Мысалы, егер курстың мақсаты жазу дағдыларын үйрету болса, онда бағдарламадағы сағаттың максималды саны бетпе-бет оқуға бөлінетін етіп құруға болады: тәжірибе, эссе және басқа да жазбаша жұмыстардың түрлері. Ал теориялық материал мақалалар түрінде, алдын-ала жазылған бейне дәрістер түрінде, яғни онлайн режимінде жеткізілді. Бұл форматты «төңкерілген сынып» деп те атайды.

Әрекет түрі бойынша ұйымдастырылған бағдарламаның тағы бір мысалы - жеке кеңестерді онлайн форматына аудару. Бұл режимде барлық топтық іс-шаралар сыныпта өтеді, ал бір-біріне қосымша байланыс қашықтан жүзеге асырылады.

Нені білу керек

Аралас оқыту - бұл:

Күндізгі және қашықтықтан оқыту

Бір бағдарлама аясында әртүрлі форматта оқыту

Уақыт ресурстарына немесе курс / бағдарлама мазмұнына негізделген кез-келген пропорция

Асинхронды оқыту - бұл білім немесе дағдыларды беру процесі белгілі бір орынға және уақытқа тәуелді болмаған кездегі оқыту форматы.

Мысалдар: алдын-ала жазылған дәрістер курстары, белгіленген мерзімдері бар тапсырмалар, жаппай ашық онлайн-курстар.

Асинхронды оқыту білім берудің қайнар көзі (мұғалім немесе дайындалған материал) ғана емес, сонымен қатар ұйымдастырушылық және бақылау функциялары үшін жауап беретін адамның (мұғалім немесе тәрбиеші) қатысуын болжайды.

Оқушылардың өздері бағалау функцияларын қамтамасыз ете алады (өзара бағалау)

Мысал: мұғалім оқушыларға тапсырмаларды электрондық пошта арқылы немесе оқытуды басқару платформасы арқылы жібереді; барлығына осы тапсырманың орындалу мерзімі белгіленген, тексеру әдісі ретінде сараптамалық шолу моделі таңдалған. Оқытудың бұл формасын асинхронды деп те қарастыруға болады.

Сонымен қатар оқушылардың мұғаліммен бірлескен іс-шараларға қатыспай толық тәуелсіз/дербес оқуы асинхронды оқыту болып табылмайды.

Нені білу керек

Асинхронды оқыту формалары:

Сізге ыңғайлы уақытта орындалатын тапсырмалар

Өзіндік зерттеуді қамтитын форма

Мұғаліммен оқушылардың өзара әрекеттесуінің міндетті болуы.

В

Виртуалды сынып - бұл виртуалды оқу ортасында синхронды онлайн сабақтарды өткізу технологиясы. Сонымен қатар «ақылды виртуалды сынып» және «сандық сынып» терминдері қолданылады.

Сабақты бетпе-бет оқыту сияқты, оқушы мен мұғалім бір уақытта виртуалды бөлмеге кіріп, материалмен жұмыс істейді (немесе синхронды оқыту деп аталады). Оқытушы интерактивті тақтада оқушыға мәтін, суреттер мен презентацияларды көрсетеді, олар бір уақытта оқушының электронды дәптерінде көрінеді.

Мұғалім компьютердің жұмыс үстелінің көрсетілімін жасай алады.Сонымен бірге ол оқушы қандай әрекеттерді орындап жатқанын көре алады. Сабақ аяқталған кезде виртуалды сынып оффлайн режимде сақталады, кейін онлайн режиміндегі материалға қайта оралуға мүмкіндік беріледі.

Виртуалды сыныптың артықшылықтары:

әлемнің кез келген нүктесінен сабақ өткізу;

интерактивті құралдар тыңдаушылардың назарын аударуға көмектеседі.

Виртуалды сыныптың кемшіліктері:

оқу материалын ұсыну кезінде мұғалімге сұрақ қою мүмкіндігі шектеулі;

Қатысудың сәттілігі оқушының және оқытушының компьютерінің техникалық мүмкіндіктеріне байланысты.

Г

Геймификация - білім беруде ойын техникасын қолдану. Ойындарды көңілді ететін қағидаларды оқуға беруге болады деген идеяға негізделген.

Оқытудың ойластырылған процесі кішігірім, түсінікті мақсаттарға жету (ұпай жинау, «achievement - жетістіктерге жету» ағылшын тілінен) және осы үшін (деңгейлер, төсбелгілер) марапат алу. Жедел кері байланыс қағидасы жұмыс істейді: оқушы өзінің үлгерімін сезінеді, бұл оны ынталандырады.

Оқу үдерісіне ойын элементтерін енгізудің кең таралған әдістерінің бірі - PBL (ұпайлар, белгілер және лидер тақталары) жүйесін пайдалану: ұпайлар, белгілер және лидер тақталары.

Ұпайлар оқу бағдарламасында қажетті әрекеттерді орындау арқылы жиналады (курсты өту, тест сұрақтарына дұрыс жауап беру).

Бейдждер белгілі бір әрекеттер жиынтығы үшін беріледі және әдетте сәйкес атауы мен көрнекі шешімі көрсетіледі (бірінші курс үшін «Жақсы бастама» белгісі, максималды ұпай санымен бірінші деңгей тестінен өткен «Чемпион» белгісі). Оқушы ойында табуға болатын барлық белгілерді көреді және не үшін тырысу керектігін біледі.

Рейтингтер мен көшбасшылар тақталары оқушыға оның басқаларға қарағанда қалай дамып жатқанын көрсетеді.

Геймификацияны жақтаушылар ойын оқыту әдісінің артықшылықтарын айтады:

Оқушыны «Ішкі» ынталандырудың психологиялық әдісі қарапайым және тиімді: оқушы ойынды ұнатады, өзін жеңімпаз сияқты сезінеді. Бұл материалды оқуда жағымды тірек рөлін атқарады.

Жақсы ойластырылған марапаттау жүйесі, жеке жетістікке ұмтылу және бәсекелестік элементі оқушының қызығушылығын тудырады, оны оқу процесіне қатыстырады, ынтасын арттырады.

Қателіктен қорқуды азайтады. Бақылау тестінен өтпеу өте қорқынышты, ойында дұрыс емес қадам жасау мүмкін емес. Ойынның мазмұны жаңа тәжірибе алуға қорықпауға үйретеді.

Геймификация объектісінің қарсыластары:

Оқытудың өзінде ойын элементтері бар - жақсы мұғалім оқушымен бірге ойнайды, қызығушылықты оятып, оларды өз бетінше тақырыпты ашуға итермелейді.

Тек толық масштабты, егжей-тегжейлі (және қымбат) білім беру ойыны шынымен ынталандырады, ал шешілетін мәселелерге арналған виртуалды нүктелер сияқты геймификацияның кейбір элементтері соншалықты қызықты емес.

И

Индуктивті оқыту дегеніміз - мұғалім проблемалық жағдай тудырып, оқушыларды пролбемаларды өз бетінше шешуге шақыратын оқыту. Оқушылар ақпарат іздейді, үлгіні табады, қорытынды шығарады және жалпылайды.

Мұғалім бақылаушы ретінде әрекет етеді: олардың дұрыс бағытта қозғалатындығына және дұрыс қорытындыға келгеніне көз жеткізеді, содан кейін ол теорияны енгізеді. Әдістеме алдымен дедуктивті оқытуға (жалпыдан нақтыға) қарама-қайшылықта пайда болды, онда теория алдымен зерттеледі, содан кейін мысалдармен және тәжірибелермен бекітіледі.

Материалды тәжірибелік мысалдар мен жеке тәжірибе арқылы жақсы түсінген кезде индуктивті оқыту тиімді болады. Ол үшін тәсілдер мен әрекеттер түсіну үшін жеткілікті қарапайым болуы керек.

Мәселен, Евклид геометриясының классикалық теоремаларын жаттаудың орнына, мектеп оқушыларын бұл заңдылықтарды өз бетінше зерттеуді ұсынуға болады. Қорытынды материал олар жадында әлдеқайда жақсы сақталады, өйткені олар шешімге өздері келді. Сонымен қатар оқушыларға жалпы салыстырмалылық теориясының ережелерін тұжырымдау қиынға соғады, ол жеке тәжірибені емес, дерексіз ойлауды қажет етеді.

Индуктивті оқыту кезінде әр түрлі тәсілдерді қолдануға болады:

Проблемалық оқыту - мәселені шешу үдерісінде оқыту. оқушылар күрделі, стандартты емес есептерді дайын жауаптарсыз алады, проблема туралы ақпаратты зерттейді, жетіспейтін білім көздерін іздейді, өзіндік шешімін дамытады.

Жобалық оқыту - бұл тәсіл алдыңғы әдіске ұқсас, бірақ мәселені шешу нақты белгіленген мерзімдері бар оқу нәтижесі түрінде және нәтиже есеп, презентация, зерттеу, арт-жоба, бейне түрінде жинақталған.

Discovery Learning - оқушылар заңды ашушылардың қарапайым жолымен жүреді. Олар жетіспейтін ақпаратты табады, тәжірибе жасайды, фактілерді өлшейді, логикалық байланыс орнатады және қорытындыға келеді. «Ашылу» жүзеге асуы үшін оқушыларды ынталандыру керек, ал мұғалім зерттеу, эксперимент және жаңалық ашуға орын беретін оқу жағдайын ұйымдастыруы керек.

Индуктивті оқытудың артықшылығы - практикалық дағдыларды терең және мақсатты дамыту. Теория оқушының тәжірибесінің жалғасы болып табылады, сынақтар мен қателіктерге төзімділік пайда болады.

Индуктивті оқытудың кемшілігі стандартты әдістерге қарағанда көп уақытты талап етеді және оқушыдан тәуелсіздікті талап етеді.

Инфографика - бұл ақпаратты, мәліметтерді және білім берудің көрнекі әдісі. Барлық әңгімелер инфографиканың көмегімен, көбінесе бір сөзсіз айтылады.

Инфографика күрделі үдерістерді және үлкен көлемдегі мәліметтерді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бұл құрал оқушының визуалды және ассоциативті жадын қолданады. Бірақ инфографиканы қолдану ойластырылған болуы керек: түсініксіз визуализация керісінше әсер етеді.

Инфографика әртүрлі тәсілдермен жасалынған: диаграммаларды, суреттерді, ағындық сандарды, эмблемаларды және тіпті мультфильмдерді қолдану. Бұл анимациялық және интерактивті болуы мүмкін. Ең бастысы, қолданылған суреттер түсінікті және есте сақталады, өйткені инфографиканың мақсаты жаңа материалды оқу процесінде ақпараттандыру, қабылдауды жеңілдету болып табылады.

Инфографиканы тек оқу жоспарында ғана емес, сонымен қатар онлайн-портфолио құру кезінде де қолдануға болады. Көрнекі визуализацияны жасаудың танымал қызметтері: Easel.ly, Vizualize.me, Canva және басқалары.

Қ

Қашықтан оқыту - бұл студенттер мен оқытушы әр түрлі жерде болған кездегі оқыту форматы. Қашықтықтан оқыту арқылы оқушы нақты уақытта мұғаліммен және оқушылар тобымен кездеспейді, бірақ сыныптастарымен және оқытушымен почта арқылы немесе жедел хабар алмасу арқылы пікір алмасады.

Қашықтықтан оқыту синхронды және асинхронды форматтарды да қамтиды.

Шетелде бұл термин ешқашан қолданылмайды, өйткені ол ескірген білім беру формасымен байланысты, ол кезде сабақтар теледидар мен радио форматында өткізіліп, оқушылар пошта арқылы жіберіліп, тестілеуге қайта оралады.

Оның орнына Интернеттегі технологиялар дамып, онлайн оқыту түсінігі қашықтықтан оқытудың орнын алмастырды.

Құзыреттілікке негізделген білім (CBE) - нақты дағдыларды дамытуға бағытталған оқыту.

CBE-де тағы бір синоним бар - дербестендірілген оқыту, дараланған немесе оқушыға бағытталған оқыту. Білімге құзыреттілікке негізделген тәсілдің басты ерекшелігі - икемділік. Сабақтың ұзақтығына емес, оқушының танымдық мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне, оның білімді практикада қолдана білуіне баса назар аударылады. Осылайша, белгілі бір оқушының қатысуы да, білім берудің тиімділігі де артады. Сонымен қатар, жұмыс берушілер үшін CBE өте маңызды.

Құзіреттілікке негізделген ұстанымды ұстанатын мұғалім әртүрлі әдістерді қолданады: онлайн оқыту, оффлайн білім беру, жобалық іс-шаралар. CBE және дәстүрлі білім берудің қорытынды аттестациясы түбегейлі ерекшеленеді: бірінші жағдайда, бұл дәрістер сағатының саны емес, алынған дағдыларды бағалау.

М

Мобильді оқыту - бұл мобильді байланыс құралдарына негізделген электрондық оқыту.

Мобильді оқыту арқылы оқыту қосымшалары орнатылған смартфондар мен планшеттер қолданылады.

Мобильді оқыту технологияларды қолдананды:

білім беру материалдарын сақтауға және жобалар бойынша бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік беретін бұлтты деректер қоймасына қол жеткізу,

бір оқу тобының мүшелері байланыса алатын әлеуметтік желілермен интеграция,

геймификациялау.

Ұялы байланыс құралдарына негізделген электронды оқыту білімге қол жетімділікті едәуір арттырады және тек география аспектісі бойынша ғана емес - сіз вебинарға жұмыс орнымен байланыссыз қосыла аласыз, сонымен қатар уақыт тұрғысынан да - телефоннан шет тілін үйреніп, уақытты жоғалтпай аласыз. М-оқытудың соңғы ерекшелігі мобильді оқытуға арналған курстардың бөлінуіне әкеп соқты: оқушыда кең көлемді ақпараттарды кішкене бөліктерден оқу мүмкіндігі туындады.

Микрооқулар (microrolearning) - бұл кішкене блоктарда жаңа ақпаратты ұсынудың тәсілі, олардың әрқайсысы нақты, өте тар тақырыпқа арналған.

Микрооқулар оқушылардың уақытын едәуір үнемдейтіндіктен мобильді оқуда өте танымал болды.

Не нәрсені кішкене бөліктерге бөліп үйренуге болады?

1) Кішігірім фактілерге, эпизодтарға, кезеңдерге бөлу.

2) бірнеше қысқа сатылардан тұратын үдерістер.

3) қарапайым емес, күрделі құрылымы бар заттар.

Мысалдар: еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау немесе компанияда жаңа процедураны енгізу.

Микрооқудың екі кемшілігі бар. Біріншіден, микрооқудың тиімділігін бағалау қиын, екіншіден, пайдаланушылар жаңа дағдылардан гөрі жаңа білім алады.

О

Оқу порталы - бұл білім беруді қамтамасыз ететін сайттар кешені. Оның басты мақсаты - оқуға қажетті барлық ақпаратты бір жерге жинау. Оқу порталы бірнеше функцияларды орындай алады: ақпараттық, коммуникациялық, әкімшілік, бақылау.

Көбінесе оқу порталы корпоративті оқытуда кездеседі. Бұл сізге оқуды басқаруға, байланыс орнатуға және ақпарат алмасуға мүмкіндік береді. Оның маңызды функцияларының бірі - электронды курстар мен оқу материалдарына қол жеткізу. LMS (Learning Management System) көбінесе оқу порталымен біріктірілген - жұмыс үдерісін, оқу сұраныстарын, оқу іс-шараларын жоспарлауды, сондай-ақ тапсырмаларды қадағалайтын оқытуды басқару жүйесі.

П

Прокторинг – «прокторинг» термині білімді объективті тексеру, тест нәтижелерінің тәуелсіз қорытындысын шығаруға арналған шетелдік дәстүрлерінен алынған.

Ол үшін прокторлар шақырылады. Прокторлар емтиханның әділ өтуін қамтасамыз етеді, әдетте олар сол оқу курсын жүргізбеген, бірақ емтихан қабылдауға шақырылған мұғалімдер болып табылады. Бағалауды объективті ету үшін көбінесе басқа оқыту ұйымының оқытушысы болып табылады.

Интернеттегі жаттығуларда прокторларға тестілеудің дұрыс өтуін бақылайтын арнайы қызметтер көмектеседі. Прокторинг бағдарламалық жасақтамасы екі міндетті компоненттерден тұрады:

тексерілетін тұлғаның жеке басын тексеру (құжаттар мен веб-камера көмегімен);

тестілеу жағдайларын бақылау (емтиханның бейне және аудио жазбалары, ашық веб-беттер мен қосымшалардың мониторингі).

Сонымен қатар, прокторлық қызмет:

тест материалын жіберу;

тестілеу журналын жүргізу;

емтихан кестесін құру.

Бағдарламада екі интерфейс бар: біреуі тексерушіге, екіншісі прокторға арналған. Соңғысы пайдаланушы тестілеуді бастағанда және аяқтаған кезде, бір уақытта бірнеше сынақтардан өтіп, даулы жағдайларға дәлел болу үшін скриншоттарды көре алады. Емтихан соңында проктор қорытынды шығарады, ал қандай да бір ереже бұзылған жағдайда ол аттестаттауды мерзімінен бұрын тоқтата алады.

Р

Раппорт (фр. Raport, репортерден - оралу, қайта оралу) - бұл адамдар арасындағы байланыстың ерекше жағдайы, оған қол жеткізу жоғары сенім мен өзара түсіністікпен сипатталады. Раппорт арқылы біріктірілген адамдар бір толқында және бір бағытта қозғалады.

С

Синхронды оқыту - бұл нақты уақыттағы оқу форматы, ал сабақтар әрқашан белгілі бір жерге байланысты бола бермейді.

Мысалдар: бетпе-бет дәрістер, онлайн-дәрістер, вебинарлар, мессенджерлердегі онлайн-пікірталастар.

Синхронды оқыту әр түрлі өзара әрекеттесулерді қамтиды: оқушылар ақпаратты ала алады, онымен жеке немесе топпен жұмыс жасай алады және оны басқа қатысушылармен және мұғалімдермен талқылайды.

Синхронды оқыту асинхронды оқытуға қарағанда білім берудің тиімді түрі болып саналады. Жауаптар туралы ойлануға уақыт жоқ болғандықтан, назардың шоғырлануы жоғарырақ. Сабақтардың уақытына нақты сілтеме оқудың белгілі бір ырғағын орнатып, оқушылардың үлгеруіне ықпал етеді.

Мысалы, HBX CORe синхронды онлайн бағдарламасының (Гарвард бизнес мектебінің жаңа бастамасы) аяқталу деңгейі 85% жетеді. Салыстыру үшін, Edx платформасында асинхронды оқытудан өткен студенттердің орташа пайызы (Гарвард университеті мен MIT бірлескен жобасы) тек 5% құрайды.

Нені білу керек

Синхронды оқыту формалары:

кез келген жерден үйрену

барлығына бір уақыт аралығында жаттығу

интерактивтілік - сәттілік кілті

Скринкаст- вебинар, видео немесе офлайн лекция тыңдаушыларына арналған спикер экранының жазбасы. Оқытушылар сізге бағдарламаларды қалай қолдануға немесе веб-парақтарды кезең-кезеңмен құруға үйретсе, сіз әр басқан сайын немесе орнатқанды көресіз. Скринкаст - немесе бейне экраннан түсіру - танымал қиындықтар арқылы көзбен жұмыс жасау арқылы білім беру процесін жандандырады.

Screencast артықшылықтары - желіде де, оффлайнда да:

Презентация ауызша дәріспен қа