NON-FINITE FORMS OF THE VERBS

The Infinitive.

Ағылшын тілінде инфинитив жақты, шақты, райды көрсетпей істің

іске асуын тек қана атайтын етістіктің жіктелмеген формасы. Инфинитив

не істеу? не жасау? деген сұрақтарға жауап береді.

Мысалы: to read – оқу

Инфинитив“to” бөлшегімен жəне “to” бөлшегінсіз.

“Тo” бөлшегінің жеке мəні болмайды жəне екпін қабылдамайды.

Мысалы: To buy – сатып алу, to sell – сату.

Инфинитив “to” бөлшегінсіз қолданылады:

1. Модальдық етістіктен кейін:

Мысалы: He can speak German.

Ол немісше сөйлей біледі.

2. to make мәжбур ету жəне to let рұқсат ету етістіктерінен кейін:

Мысалы: I made him read this story.

Мен оны бұл əңгімені оқуға мəжбүр еттім.

She let her son go there.

Ол баласына онда баруға рұқсат етті.

3. Oбъектік септеу инфинитивпен құрылымында to see, to hear, to

watch етістіктерінен кейін:

Мысалы: We saw him cross the street.

Оның көшеден өтіп шыққанын біз көрдік.

I heard him sing.

Мен оның өлең айтқанын естідім.

4. Егерде сөйлемде екі инфинитив болса жəне олар “and” немесе “or”

шылауымен байланысса, екінші инфинитив “to” бөлшегінсіз қолданылады.

Мысалы: He promised to telephone or wire.

Ол телефон соғуға немесе телеграмма беруге уəде берді.

Инфинитив нысандары.

Өзінен кейін тура толықтауыш қабылдайтын инфинитивтің негізгі

етісте төрт формасы, ырықсыз етісте екі формасы бар. Өзінен кейін тура 47

толықтауышты қабылдайтын инфинитивтің негізгі етісте тек екі формасы

бар.

Өздік етіс

Ырықсыз етіс

Indefinite

жай

To ask

To be asked

Continuous

созылмалы

To be asking

––––––––––––––––

Perfect

аяқталған

To have asked

To have been asked

Perfect

Continuous

Аяқталған созылмалы

To have been asking

––––––––––––––

Ағылшын тілінде ең көп қолданылатын формалары - Indefinite

Infinitive Active жəне Passive. Қалған инфинитив нысандары өте сирек

қолданылады. Олардың

ішінде басқаларына

қарағанда жиірек

қолданылатыны Perfect Infinitive.

Инфинитив формаларының құрылуы жəне қолданылуы.

Indefinite Infinitive Active (to ask) көмекші етістіксіз құрылған

формасы. Indefinite Infinitive Passive (To be asked) “to be” көмекші етістігі

жəне негізгі етістіктің Past Participle нысаны арқылы құрылған формасы.

Indefinite Infinitive (Active, Passive) келесі қызметтерді атқарады:

1. Бастауыш функциясында:

Мысалы: To bath in the Black Sea is very pleasant.

Қара теңізде шомылу өте жанға жайлы.

2. Атаулы күрделі баяндауыш құрамында.

Бұл функцияда негізгі етістік “to be” жалғаушы-етістікпен

қолданылады. Мысалы: The duties of a postman are to deliver letters and

newspapers.

Почтальонның міндеті газеттер мен хаттарды апарып беру.

3. Етістікті күрделі баяндауыштың құрамында:

1) Модальдық етістікпен байланысып.

Мысалы: She must get up early.

Оның ерте тұруы керек.

2) Сын есім жəне жалғаушы етістікпен байланысып:

Мысалы: He is ready to help you.

Ол сізге көмектесуге дайын.

4. Тура толықтауыш функциясында:

Мысалы: He began to learn English last year.

Ол ағылшын тілін үйренуді өткен жылы бастады.48

5. Анықтауыш функциясында:

Мысалы: We have intention to go there.

Біздің онда баруға ниетіміз бар.

6. Пысықтауыш функциясында:

Бұл функцияда инфинитив көрсетеді:

1. Мақсат. Сөйлемде инфинитив алдында so as немесе in order

жалғаулықтары тұруы мүмкін:

Мысалы: We stopped there so as to rest a little.

Біз онда сəл демалуға тоқтадық.

2. Нəтиже (too, enough)

Мысалы: It is too cold to bathe today.

Шомылуға бүгін өте салқын.