Тіл туралы өлеңдер

1. Мұқағали Мақатаев «Үш бақытым»

Ең бірінші бақытым — Халқым менің,
Соған берем ойымның алтын кенін.
Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын
Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

Ал екінші бақытым — Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей — кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім.

Бақытым бар үшінші — Отан деген,
Құдай деген кім десе, Отан дер ем!
… Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?
Ойланбай — ақ кел — дағы от ал менен.
Түтін түтет,
Өс, өрбі, көгере бер,
Немерелер көбейсін, шөберелер.
Жадыңда ұста,
Жақсылық күтпегейсің!
От емес, оқ сұрасаң менен егер!
Үш бірдей бақытым бар алақанда,
(Мені мұндай бақытты жаратар ма!)
Үш күн нұрын төгеді аспанымнан,
Атырау, Алтай, Арқа, Алатауға!!!

2. «Туған тілім» — Д. Әбілев

Туған тілім-бабам тілі-өз тілім,
Туған тілім-анам тілі-өз тілім.
Туған тілім-далам тілі-өз тілім,
Туған тілім-адам тілі-өз тілім.
Туған тілде сыры терең жаным бар,
Туған тілде әнім менен сәнім бар.
Туған тілім тіл болудан қалса егер
Жүрегімді суырып-ақ алыңдар.

3. «Ана тілім» — Несіпбек Айтұлы

Ана тілім,
Жүрегісің анамның.
Жүрек-ана,
Мен өзіңнен жаралдым.
Сағат сайын саулығыңды тілеймін,
Сенсіз мынау керегі не ғаламның!
Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,
Сен арқылы тіршілікпен тілдесем.
Ел бетіне қалай түзу қараймын,
Ана тілім,
Егер сені білмесем.
Сенің арқаң дүниеден сыр ұқсам,
Сенің арқаң жүзіп ішсем тұнықтан.
Туған анамды ұмытқаным емес пе,
Туған тілім,
Егер сені ұмытсам.
Сенің арқаң өзімді өзім түсінсем,
Ақыл-ойым, айбатым-сен, күшім-сен!
Қойсын маған күннің нұры түспей-ақ,
Ана тілім,
Арыңа дақ түсірсем.
Ағытатын тасқын ойдың тиегін,
Өзің ғана сыйынатын киелім!
Ризамын отқа жанып сен үшін,
Күлге айналып кетсін мейлі сүйегім.
Ана тілім, дана тілім, бақ тілім,
Сенсіз бақыт дүниеден тапты кім?
Сенсің менің қуанышым, шаттығым,
Сенсің менің тазалығым, пәктігім.
Ана тілім,
Алтын ұям, құндағым,
Ақ бесікте әлдиіңді тыңдадым.
Сенің жырың, сенің әнің айтарым,
Санам сөніп, байланғанша тіл-жағым!

4. «Қазақ тілі» — М.Жұмабаев

Күш кеміді, айбынды ту құлады,
Кеше батыр — бүгін қорқак, бұғады.
Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде,
Қан суынған, жүрек солғын соғады.

Қыран құстың кос қанаты кьірқылды,
Күндей күшті күркіреген ел тынды.
Асқар Алтай — алтын ана есте жоқ,
Батыр, хандар — асқан жандар ұмытылды!

Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың —
Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың…
Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп,
Нүрлы жұлдыз — бабам тілі, сен қалдың!

Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен-тілім,
Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім,
Таралған түрік балаларын бауырыңа
Ақ қолыңмен тарта аларсын сен, тілім!

5. «Тіл»  С.Иманасов

Мін тағып ес білгелі «достың» көбі,

Барымды басқаша етіп кескіндеді.

Бермесем өзім жайлы өзім айтып,

Білсем деп жүрген де жоқ ешкім мені.

 

Жатпай ма ел: «түсі игіден түңілме», — деп

Бір жанмын білім де көп, мінім де көп,

Кетер ем баяғыда бақытты боп,

Келеді жібермей-ақ тілім бөгеп.

 

Туғалы тура сөзден іркілмеген

Дерт болып жабысқалы бұл тіл деген.

Жамандап мені біреу оңған емес,

РЕКЛАМА

Включить звук

Ешкімнен болған емес күлкім де кем.

 

Болған да жеріміз жоқ елден ығыр,

Өтуде ертелі-кеш төрде ғұмыр,

Қызыл тіл ақиқаттың ақ жолынан

Ауытқып,ала қашып көрмеді бір.

 

Бәрі де еркінде ғой бір алланың,

Мен оны басқа жаққа бұра алмадым.

Сұм десе, сұмырай десе иек қышып,

Тұрады көре сала ұрандағым.

 

Түгі жоқ демеңіздер қызығарлық,

Жарасып жақсы жердің қызын алдық.

Ермедім ырқына да майда тілдің,

Көрмедім «ой, кәпірдің» ізін аңдып.

 

Сөзіме құлақ түріп жүрген бала,

Сен неге жалт қарадың күлмең қаға.

Ол рас, сорымды да, бағымды да

Тапсам мен — тауып жүрмін тілден ғана!

Үйретеді кім оған ана тілін

Қызғалдақтай атылған қара түрін,

Ата-ананың дегендей қанатымын.

Сен екеуің сөйлейсің басқа тілде,

Үйретеді кім оған ана тілін?

 

Сол емес пе күні-түні қарайтының?

Бақытына өміріңнің балайтының.

Інім, өзің сөйлейсің, басқа тілде,

Үйретеді кім оған Абай тілін?

 

Ол да өзіңдей дегбірсіз күтті әр күнін,

Ер жеткен соң өмірдің құптар құнын.

Басқа тілде сөйлейсің інім өзің,

Үйретеді кім оған Мұхтар тілін?

 

Үйретеді кім оған қазақ тілін?

Еркін құстай елім де азат бүгін.

Жаманбыз ба сонша біз, ойлашы өзің,

Шылауында кетердей боз аттының.

 

Саған айтам қазақтың қара көзі,

Басталды ғой заманның жаңа кезі.

Үйрет оған өз тілін, ана тілін,

Басқа тілді үйреніп алады өзі.

Тұманбай Молдағалиев

Тіліңді қорға, қазағым

Тіл – ұлтымның тірегі,

Таңдатпай тағдыр жолдаған.

Тіл – ұлтымның жүрегі,

Лүпілін Алла қолдаған.

Тіл – Қорқыттың арманы,

Асан Қайғы өрлеткен.

Тіл – Абай сөз орманы,

Бұталы тармақ ер жеткен.

Жүдесе жүрек хал бітер,

Жабылар озар жүйріктен.

Тілің тозса, әл кетер,

Сеп болмай қолда биліктен.

Мән берсең әрбір сөзіме,

Жан айқайын жазамын,

Өз қолың жетсе өзіңе,

Тіліңді қорға, қазағым.

 

Тіл десе түсер ауызға,

Қаз дауыты Қазыбек.

Айналған аты аңызға,

Мәмлегер әділ қазы боп.

Бергені тағдыр ғаламат,

Төле бидей дананы.

Әр сөзін етті аманат,

Жоңғарлар қысқан заманы.

Үшеудің бірі тең түскен,

Бар Әйтеке биіміз.

Ұтымды сөзбен кең пішкен,

Солардан қалған тіліміз.

Дербес ел салса тезіне,

Аударар тағдыр назарын.

Өз қолың жетсе өзіңе,

Тіліңді қорға, қазағым.

Тіл – Абылай ұраны,

Дербестікке бастаған.

Тіл – Махамбет пырағы,

Сегізі Сері қостаған.

Тіл – «Сарыарқа», «Саржайлау»,

Құрманғазы, Тәттімбет.

Тіл – туған жер, ақ жайлау,

Ақ сүтпен сіңген ақ міндет.

Тіл – Мұхтарды тудырған,

Білсін деп бізді бар ғалам.

Тіл Жамбылды ту қылған,

Жеткенше жүзге сайраған.

Зер салсам Мағжан сөзіне,

Аңқып тұр талай азалы үн.

Өз қолың жетсе өзіңе,

Тіліңді қорға, қазағым.

 

Тіл – жалықпас мұрагер,

Өлсең де жоқтау арнаған.

Тіл – «шаппай бер» Құлагер,

Алдына өнер салмаған.

Тіл Төлеген ажалы,

Саналы жанды күрсінткен.

Тіл – Қыз Жібек ажары,

Тірі жанды сүйсінткен,

Тіл – үзілмес өз үнім,

Шарықтап құмар қандырған.

Тіл – Ләйлі, біз – Мәжнүн,

Махаббат естен тандырған.

Ұмытып бәрін қалмастай,

Шекпестей қорлық мазағын.

Дәстүрім, ғұрпым қолдаған.

Тіліңді қорға қазағым.

 

Тіл – тіршілік жалыны,

Қызуы сөнбес от болар.

Ол өшсе өмір сарыны,

Жалынсыз қалған шоқ болар.

Төбеңе қойып төрлетпе,

Өзге тілдің азабын.

Басқа тілде сөйлеспе,

Біріңмен бірің қазағым.

Шәкәрім сөзі қазір де,

Аңдашы, қажет татымын:

«Ұққаның болса, қамың же,

Оңдасын істің ақырын».

Сенейік дана ұстазға,

Көрместей тарих мазағын.

Билік пен қолда күш барда,

Тіліңді қорға, қазағым.

Кәкімбек Салықов

 

Таң сипатты тіл

Сызылған сұлу таңым елең-алаң,

Қалайша көз жазады сенен адам.

Арайлап қарағанда шың басынан

Тарылған тынысымды терең алам.

 Алысқа аттанғанда атам елден,

Алдыңнан таң атсын деп бата берген.

Киелі сол батаның мағынасы –

Қашанда сабақтасып жатады елмен.

 Кейде сол сұлу таңды көлегейлеп,

Көңілге үрей салып,

Келер ой көп.

Ана тіл!

Ақ таңымсың арайлаған,

Таңменен мен де бірге келем өрлеп.

 Ойларын тілмен толғап ғажап, терең,

Тебірентіп жазылмай ма,

Азапты өлең.

Қасиетті ана тіл, сен жүлдесең,

Елімнің өшпей ме аты қазақ деген.

 

Біреулер қадіріңді төмендетсе,

Жасырмай қасіретімді төгем көпке.

Аруым, таң сипатты ана тілім,

Жақын тұр өзіңменен төбем көкке!

Марфуға Айтқожа

 

Тіл туралы толғау

Тілді ажал аузында деп қай кезде

айтуға болады, сол тілде сөйлейтін

жас ұрпақ одан безген кезде.

Дэвид Кристал

Тіл тағдыры – ел тағдыры дегенде,

Жаратқанға жалбарынып сиынад.

Тілі барда одан сірә безіну

Ел ертеңі үшін тұман қиын-ақ.

Мен келемін дүркіретіп өлеңге,

Махамбеттің дуылғасын киіп ап.

 Қайда кетті, бөрілі елім, сол заман,

Тарихымыз тектелмесе жұпыны.

Жылдар бойы қанымызбен қорғаған,

Тіліміздің қайда қалды күтімі?

Ордалы ой, ата сөзін қалдырған,

Асылдардың қалды ма аман бүтіні?!

Ұлылығын білмей әдет-ғұрыптың,

Қанша жастар сабылып жүр маңайда.

Біздер үшін шыңға шығу ұлық күн,

Қазақ болып шығу керек қалайда!

Қарау үшін қайрат керек қажымас,

Бейбіт күнмен атқан таңғы арайға.

 Кете берер ойға шырақ жағылса,

Болашақтан күн туады, жоқ күдік.

Тілі үшін Тәңіріне табынса,

Жүректерін жалын намыс от тіліп,

Тіл алдында бойымыздан табылса,

Адалдықпен арқа сүйер тектілік.

 Осы менің көздегенім, арманым,

Жалын ойым қыз жүректен маздаған,

Ерше айттым дүниенің жалғанын

Ақын деген асаулықпен аздған.

Ұрпағына аманат қып тапсырып,

Тіл туралы тебіренген аз ба адам?!

 

Асылдардың ұрпағымыз бүтіні,

Шашылғанда бір-бір түйір тарымыз.

Текті елміз қаракөктің тұқымы

Дар алдында әрқашанда арымыз.

Еліміздің түзу ұшсын түтіні,

Қазақ атын шығарайық бәріміз!

 Таңбалы тіл тарихымыз тозбасын,

Тіршіліктің қайнап жатқан тезінде,

Басқа түсер бұл өмірде аз ба сын,

Кір түспесін тілге адал сезімге.

Күндес кезбе сыртыңнан көп қазбасын,

Ей, қазағым, тіліңнен еш безінбе!

Мақпал Мыса

Ақпарат дереккөзі: https://massaget.kz/okushyilarga/mektep_omiri/32342/