ТҮС ТИОРИЯСЫ: ДИЗАЙНДАҒЫ ТҮСТЕРДІҢ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Коптлеуова Венера Жексенбиевна

Ақтөбе облысы, Шалқар қаласы

Аудандық «Оқушылар сарайы» КММ

«Компьютерлік графика» дизайн

үйірмесінің жетекшісі

Түс – дизайндағы ең қуатты құралдардың бірі. Ол эмоцияны тудырады, қабылдауды өзгертеді және белгілі бір әрекетке итермелеуі мүмкін. Түс теориясы – түстердің үйлесімі, олардың әсері және қабылдану ерекшеліктерін зерттейтін ғылым. Бұл мақалада түстердің психологиялық әсері, олардың дизайндағы рөлі мен қолдану принциптері туралы айтамыз.

Түстердің психологиялық әсері:

Әр түстің адам психикасына әсері әртүрлі. Кейбір түстер сенімділік сезімін тудырса, басқалары энергия немесе тыныштық сыйлайды.

• Қызыл – құмарлық, күш, энергия және шұғылдықтың символы. Ол назар аударту үшін қолданылады.

• Көк – сенімділік, тұрақтылық және тыныштық түсі. Банктер мен ірі компаниялар брендтерінде жиі пайдаланады.

• Жасыл – табиғатпен, экологиямен және тыныштықпен байланысты. Денсаулық пен тұрақтылықты бейнелейді.

• Сары – оптимизм мен қуаныштың түсі. Адамдардың көңіл-күйін көтеруге көмектеседі.

• Қара – күш, салтанат пен минимализмнің символы. Қымбат брендтер мен сән индустриясында кеңінен қолданылады.

• Ақ – тазалық пен қарапайымдылықты білдіреді. Медицина, технология және минималистік дизайнда жиі кездеседі.

Дизайндағы түстерді қолдану принциптері:

Дизайнда түс комбинациялары өте маңызды. Дұрыс таңдалған түстер композицияны үйлесімді етіп, көзге жағымды етеді.

• Монохромды схема – бір түстің әртүрлі реңктерін пайдалану. Бұл минималистік және стильді көрінеді.

• Аналогтық схема – түстердің спектрде бір-біріне жақын орналасқан реңктерін қолдану (мысалы, көк пен жасыл).

• Контрастты схема – бір-біріне қарама-қарсы түстерді пайдалану (мысалы, қызыл мен жасыл). Бұл назар аудартатын ерекше әсер береді.

Түстердің маңыздылығы мен эмоциялық әсері

Түстер белгілі бір эмоцияны қалыптастырып, брендтің немесе өнімнің қабылдануын өзгертеді. Мысалы:

• Фастфуд брендтері (McDonald’s, KFC) қызыл мен сары түстерді қолданады, өйткені олар тәбетті ашып, энергияны күшейтеді.

• Технологиялық компаниялар (Facebook, Twitter, Samsung) көк түсті пайдаланады, себебі ол сенімділік пен инновацияны білдіреді.

• Экологиялық брендтер жасыл түске басымдық береді, өйткені ол табиғат пен тұрақтылықты бейнелейді.

Дизайндағы түстерді тиімді пайдалану

• Логотип пен бренд дизайнында – түстер брендтің философиясын көрсетуі керек.

• Веб-дизайнда – түстер қолданушы тәжірибесін жақсарту үшін қолданылады. Мысалы, түймелерді (CTA – Call to Action) контрастты түспен белгілеу олардың көрінуін арттырады.

• Интерьер дизайнында – түстер кеңістіктің атмосферасын өзгерте алады. Жылы түстер жайлы, ал суық түстер салқын әрі кеңістікті кеңірек етіп көрсетеді.

Қорытынды

Түс – кез келген дизайнның негізгі элементтерінің бірі. Ол адамның эмоциясына әсер етіп, қабылдау процесін өзгертеді. Дизайнерлер түс теориясын дұрыс қолдану арқылы тиімді визуалды коммуникация жасай алады. Сондықтан әр түстің психологиялық әсерін түсініп, оны мақсатқа сай пайдалану маңызды.

Кітаптар:

• Itten, J. (1970). The Elements of Color.

– Иоханнес Иттеннің түс теориясы туралы классикалық еңбегі, түстердің үйлесімі мен психологиялық әсерін талдайды.

• Albers, J. (1963). Interaction of Color.

– Түстердің бір-бірімен қалай әрекеттесетінін зерттейтін негізгі еңбек.

• Fehrman, K. R., & Fehrman, C. (2004). Color: The Secret Influence.

– Түстердің эмоцияға, қабылдауға және мінез-құлыққа әсерін қарастыратын зерттеу.

• Eiseman, L. (2000). Color: Messages and Meanings.

– Лей Аттон Эйсман (Pantone институтының директоры) түстердің мағынасы мен қолданылуын түсіндіреді.

Ғылыми мақалалар:

• Elliot, A. J., & Maier, M. A. (2014). Color Psychology: Effects of Perceiving Color on Psychological Functioning. Annual Review of Psychology.

– Түстердің психологиялық және физиологиялық әсерлері туралы зерттеу.

• Ou, L. C., et al. (2004). A study of colour emotion and colour preference. Color Research & Application.

– Адамдардың түстерге эмоционалдық реакциясын зерттеу.