Мерзімі

Даму жұмысының бағыттары

Күтілетін нәтижелер

Жетістік туралы белгі

Ескертпе

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Айналым: І

Оқу мерзімі:

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысы дамиды.

Кейбір артикуляциялық жаттығуларды орындай алады;

«Түтікше» «Ине» «Ат шабысы»

«Сағат» «Тіс тазалау» «Әткеншек»

«Желкен» «Кеме» «Тоқылдақ» «Тышқан аулау» «Мотор оталдыру» «Ғарыш кемесі»

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысы жақсарады.

«Шар үрлеу»

«Насос»

«Гүл»

«Қолымызды жылытайық»

«Ауыз-мұрын, мұрын-мұрын» арқылы тыныс алу ұзақтығын бақылау.

Импрессивті сөйлеуді дамыту

Кейбір үстеулерді мағынасын түсінеді; ұқсас жағдайларды белгілейтін іс-әрекеттерді ажыратады;

Экспрессивті сөйлеуді дамыту

Кейбір сөз жасам біліктерін меңгерген;

Дауыссыз дыбыстары үйлескен екі –үш буынды сөздерді айтады;

Сөйлеу тілінді жай көмекші сөздерді, жайылма сөйлемдерді қолданады;

Дыбыстарды дұрыс, әрі таза шығару

Ызың дыбыстар яғни с, ш, з, ж, с.с. дыбыстарды ауыстырмай таза шығаруға үйренеді.

«Р», «Л» дыбыстарын дұрыс айтуға жаттығады.

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуыға үйренеді.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйренеді.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Жекеше, көпше түрінде есімдікті зат есіммен, сын есімді зат есімменкелістіре алады; мағынасы бойынша қарама-қарсы етістіктер мен сын есімдердің орнын түсінеді;

Сын есім, етістік, жалпы қолданыстағы зат есімдерді қолданады;

Сюжетті суреттер бойынша жай сөйлемдер құрастырады, сипаттама бойынша қысқа әңгімелерді құрастырады және қайта айтып береді.

Сөйлеу тілін дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қоры молаяды, сөйлеу тілі дамиды.

Қажетті сөздерді дұрыс қолдануға, сұрақтарға толық жауап беруге үйренеді.

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту

Диалогтік- қарым-қатынастың негізгі түрін қолданады;

Үлкендерге«сіз»деп айта отыра, сұрақтарға және өтініштерге жауап береді;

Құрбыластарымен және ересек адамдармен қатынасқа түсе алады;

Жазу машығын жетілдіру

Үлгі үстінен жазу элементтерін бастыруды машықтанады.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйренеді.

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойнауға үйренеді.

Орташа балл

Дамыту жұмысының

бағыттары

Дамыту жұмысының әдістері, әдістемелері, тәсілдері,құралдары.

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысын дамыту:

«Тісті тазалау» Күлеміз, ауызымызды сәл ашып, тілдің ұшымен оңға-солға қозғалтып, тістердің ішкі жағынан үстіңгі тістерді тазалаймыз.

«Тәтті тосап» Күлеміз, ауызымызды ашамыз. Жалпақ тілмен жоғары және астыңғы ерінді жалаймыз.

«Кесе» Ауыз кең ашық. Жалпақ тілді жоғары тіске қарай көтеріп, 10-15 секунд ұстап тұру. Бірақ тіл тіске тимеу керек.

«Сылақшы» Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілдің ұшымен тістен тамаққа қарай бағытын өзгерте отырып, жұмсақ таңдайды сипаймыз.

«Саңырауқұлақ» Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілді таңдайға жапсырып ұстап тұру.

«Сағат» Ауыз ашық, тіліміздің ұшын ерніміздің екі жағына кезек-кезек апарамыз.

«Тарақ»Күлеміз, тілімізді шығарып, тісімізбен тілімізді басып, тілімізді алға-артқа тараймыз.

«Піл» Ернімізді жауып тұрып, алға қарай созамыз, піл тұмсығын көрсетеміз.

«Бақа» Күлеміз, тістерімізді көрсетіп, ернімізді екі жаққа керіп, күлеміз.

«Футбол» Ауыз жабық. Тілімізді ұртымызға батыра тигіземіз.

«Әткеншек» Ауыз ашық. Тілді қатайтып ұстау арқылы мұрын және иек немесе жоғары – төменгі тіске созу.

«Маса» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілімізді жоғары көтеріп, «дззз» дыбысын ұзақ созып айтамыз.

«Ат шауып келеді» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілдің ұшын таңдайға апарып, тақылдатамыз.

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысын жақсарту:

“Футбол” Мазмұны: Жаттығушыларға мақтаның бөлігінен кішкене шар жасаймыз. Мақта бөлігінен жасалынған шар доп болып саналады.

Қақпаны-екі кубик немесе қаламнан жасаймыз.

Жаттығушы допты қақпаға туралап үрлеуі қажет.

Екі кубиктің арасына мақта кірсе,

“гол” салынған болып есептеледі.

“Жапырақтар түсуде”

Мазмұны:Бұл жаттығуда түрлі-түсті қағаздарды жапырақ формасында қырқып ( сары, қызыл, жасыл) алуыңыз қажет.(Ағаштың өз жапырқтарын пайдалануғада болады.) Бұл жапырақтың ағаш бастарынан ұшып түсуін бейнелейміз.

“Терезе” Мазмұны:

“Бір” дегенде ауызды қатты ашамыз. (терезе ашық)

“Екі” дегенде ауызды жабамыз. (терезе жабық)

“Құрбақа” Мазмұны:

Тісті-тіске басып тұрып бар күшін салып қатты күлу керек.

Астынғы иек алға шығып кетпеу керек.

“Пілдің тұмсығы” Мазмұны:

Ерін мен тісті қымқырып тұрып, бар күшімен ерінді алға созамыз.

5-ке дейін санап, осы қалыпты ұстап тұрамыз.

Құрбақа-пілдің тұмсығы.

“Бір-екі” деп санап “Құрбақа” және “Піл тұмсығы” жаттығуларын кезектестіріп істейміз.

«Кімнің құсы алысқа ұшады»

Мақсаты: Балалардың ұзақ, толқындатып дем шығаруын дамыту.

Көрнекі құралдар:жұқа қағаздардан қиылған, ашық түстермен боялған

торғайлардың мүсіндері.

«Ойыншықты үрле»

Мақсаты:қатты толқындатып дем шығаруды дамыту.

Еріндердің бұлшық еттерін белсендіру.

«Сөйлеу тілді тыныс алуды дамыту»

Мақсаты:Толқындатып дем шығарып екі сөзді сөйлем айтуды дамыту.

Көрнекі құралдар:хош иісті гүл, әтір шашылған мұрын орамал немесе

жемістер(алма,апельсин, лимон).

Импрессивті сөйлеуді дамыту

Жалпылама сипаттағы сөздермен енжар сөздікті толықтыру: тәулік

бөліктері, жыл мезгілдерінің атауы;

Көмекші есімдермен «астында», «жанында» айқындалған, кеңістік

қатынасын түсінуіне үйрету; «астында-үстінде», «алдында-артында-жанында», «алыс-жақын» үстеу мәндерін түсінуді үйрету;

Ұқсас жағдайларды белгілейтін, іс-әрекеттерді ажырата алуды

қалыптастыру;

Етістіктің болымды және болымсыз түрін ажыратуға үйрету.

Экспрессивті сөйлеуді дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша үстеу, сын есім, етістік, жалпы

қолданыстағы зат есім есебінен белсенді сөздікті молайту;

Сөйлеуде септікті сөз түрлендіруді қолдана алуды дамыту;

Үш көлемінде сан есімдерді зат есімдермен келістіруді, өздік

етістіктерді құра алуға үйрету.

Дыбыстарды дұрыс, әрі таза шығару

Сөздерді толық, анық айтуға баулу.

Асықпай сөйлеуге дағдыландыру.

Ызың дыбыстар яғни с, ш, з, ж, с.с. дыбыстарды ауыстырмай таза шығаруға үйрету.

«Мотор», «Тоқылдақ», «Мылтық ату» жаттығуы арқылы

«Р» дыбысын қою.

«Р» дыбысын жаттықтыруға тіл вибрациясын қою.

«Ұшақтар» ойыны. Мақсаты:«Р» дыбысын қою және бекіту.

«Көңілді тіл» ертегісі арқылы артикуляциялық және ерін жаттығуларды жасау.

Логопед: Ендеше , балалар, мен сендерге «Көңілді тіл» ертегісін айтып беремін, ал сендер ертегіні мұқият тыңдап отырып, артикуляциялық және жаттығуларын жасаңдар. /ертегіні баяу оқу/.

«Ерте, ерте, ертеде ешкі жүні бөртеде кішкентай үйшіктің ішінде Тіл өмір сүріпті». /Балалар еріндерін үйшік қылып көрсетеді/.

Арайлап таң атқанда ,

Ұйқысынан оянып, тіл ұрады.

Есігін ашып, көзін уқалап,

Оңға - солға қарайды. (Сағат)

Далаға шығып, таза ауада

Таңғы жаттығуын жасайды (Алтыбақан)

Жаттығудан кейін тіл таңғы асын ішеді. (Тәтті шырын)

Астан кейін Тіл атпен шауып ойнайды.

Тілдің көңіл –күйі өте көңілді. (Ат шауып келеді)

Ерін жаттығуы.

Содан кейін Тіл өлең айтуға кіріседі (-а, -о,-и,-у).

«Р»дыбысына байланысты тақпақ айту.

Жатыр еді сұр күшік,

Өте берді бір мысық.

Күшік оған «-рррр»- деді,

Мысық тұрып «бррр» - деді.

Қайрат Р-ды үйреніп,

Қызыққа бір кенелді.

Машинасын сүйретіп,

«Тр-тр» - лап ап жөнелді.

Логопед: - Жарайсыңдар балалар, жақсы айттыңдар.

-Қазір балалар, біз сендермен дыбыстық талдау жасаймыз. Мен қазір сөздің басын оқимын, ал сендер өз дыбыстарыңды айтып сөзді аяқтайсыңдар.

Мысалы: Баты ...р Балалар әрқайсысы сөзді талдап, тақтаға шығып дыбыстармен қалташаға салып сөзді жазады.

Та … /тар/

Бо…/бор/

Қа .../қар/

Ша .../шар/

- «Р» дыбысына мақал-мәтел, жаңылтпаштарды білесіңдер ме?

Бірлік болмай, тірлік болмас.

Әдепті бала – арлы бала,

Әдепсіз бала –сорлы бала.

Ата – бәйтерек,

Бала – жапырақ.

Дыбысты айтуға машықтандыру:

Ит қалай  ырылдайды?

Раушан, Рахат, Рамазан

Қай  дыбыстан  басталған?

«Қосып оқы,тез оқы» б/о. (Берілген буындарды қосып,тез оқуға үйрету). 

«Тез ойла, сөз ойла». (сөздер  ойлап  айту)

Радио, ру, рахмет, Райхан, рас, рота, республика. 

Сөйлемді  соңымнан дұрыс қайтала.

Рамазан  мен  Рахат  ажырамас достар.

Рауан мен  Руслан  бір үйдің  балалары.

Райхан  радио   тыңдап  отыр.

«Л» дыбысын қою.

Л дыбысының айтылу ерекшелігі.

Артикуляциялық қалпы: жалпақ тіл үстіңгі тістерге көтеріледі. Дыбыстық сипаты –дауыссыз үнді.«Л» әрпінің баспа, жазба түрлерін көрсету.

Буындарды айту, әндетіп санап айту.Ла-ла-ла, ло-ло-ло, лу-лу-лу

Сурет бойынша сөйлем құрау.

«Л» дыбысының дұрыс айтылмауын буындар, сөз және сөйлемдер арқылы таза шығаруға үйрету.

Сөйлемге анықтама беру.

Сөйлем сөзден тұрады, тиянақты ойды білдіреді. Сөйлемнің түріне қарай тыныс белгісі қойылады. /. /, /?/, /!/.

Суреттің атын атау, буынға бөлу, қай буында екенін айту.

Лақ, гүл, дөңгелек, жылан, балық, жолбарыс, түлкі /түстерін, көлемін атау/.

Жылан, лақтың дыбысын шығару. Алма, жылан сөздерін тауып, буынға бөліп, «Л» әрпін табу, магнит тақтаға жазу.

Қыс тақырыбы.

Қимылмен көрсету. Күн суық, қолымыз тоңып қалды, қолымызды жылытайық.

«Л» дыбысына тақпақ жаттау.

«Жалт-жұлт» етіп лақ,

Жағалайсың бұлақ,

Секірем деп бірақ,

Қала көрме құлап.

Жемістерді көрсете отырып, атын сұрау, түсін, көлемін, дәмін сұрау.

«Ш» дыбысы мен әрпі

Шошиды шортан шорағай,

Шабақ аулап шағала

Шегіртке қурып Шорабай

Шапқылар шилі жағада.

Логопед: Осы жаттаған өлең шумақтары қай дыбысқа арналған екен?

- Сонымен бүгінгі сабақта Ш дыбысын сөзде, сөйлемде дұрыс анық айтып, есту арқылы ажыратуға үйренеміз.

Ш дыбысының артикуляциясына тоқталу.

Ш-дыбысын айтқанда ерін дөңгеленеді де, алға қарай жиырылады.

Тіл ұшы жалпақтанып, қысқа тістердің түбіне жуықтайды, бірақ тимейді.

Тілдің алдыңғы жағы ойықталады да, екі жағы үстіңгі тіске тиеді.

Жабық дауыс шымылдығының дірілінен Ш-дыбысы жасалады.

Тыныс алу жаттығуы:

«Кімнің кемесі жақсы гулейді»

Балаға кішкене таза құтыға су құйып беру керек.

Логопед өзіндегі құтыға үрлеп көрсетеді.

Бала да солай үрлеп, дыбыстарды дыбыстайды.

Фонематикалық дұрыс есту қабілеттерін жетілдіру.

Логопед: Сенің құлағың тыңдай біле ме? Ш дыбысына сөздер айтамын. Сендер сол дыбыстың сөздің басында, ортасында, аяғында кездесуін қолдарыңдағы белгі бойынша көрсетіп анықтайсыңдар.

Мысалы: Сана, шана, қуыршақ, шалбар, ағаш, шаңырақ, шар, машина.

Ш дыбысын сөз ішінде ажырату. «Бұл қалай өзгерді?» ойыны.

Логопед балаларға түбір сөздер айтады, балалар түбірге тиісті жұрнақ жалғау арқылы жаңа сөз жасайды.

- шы немесе –ші

Ән... егін...

Сауын... қой... Би... көр... Оқу..

«Ш» дыбысын автоматизациялау

-Енді кәне ұйқас тақпақ жаттайық!

Ұйқас жаттау. «Алаша».

Ша, ша, ша

Жерде жатыр алаша

Ша, ша, ша

Алашамыз тамаша

Шық, шық, шық...

Төрге шық!

Іш, іш, іш...

Сусын іш!

Сөзұйқастарды пайдалану.

«Тыныштық» ойыны.Мақсаты:«Ш» дыбысын бекіту.

«Ж» дыбысы мен әрпі

Дене моторикасын дамыту барысында жаттығулар жасату: «Қоңыз» жаттығуы – бала қимылмен қоңыздың ұшқанын көрсетеді және дыбыстайды – ж-ж-ж-ж.

«Ж» дыбысының артикуляциясымен жұмыс.

Фонематикалық есту қабілетін жетілдіру.

- Ж дыбысын буында ажырату.

Ра, пу, жу, ал, ос, жа, шу, кА, аж

- Ж дыбысын сурет арқылы ажырату

/Ж дыбысы бар суреттерді бөлек қою/

Жылан, арыстан, жұлдыз, алма, жолбарыс, шана, жаңғақ, доп, жастық.

- Ж дыбысын сөзде ажырату. «Паровоз ойыны»

Ж дыбысының сөзде орнын табу: сөздің басында, ортасында, соңында.

Жүзім, жүрек, Айжан, Олжас, жантақ, жылқы, шөже, жүгері.

Саусақтарға арналған жаттығу. «Алақан»

Ақ парақты алайық,

Алақанды қояйық

Жағалата сызайық

Не болғанын қарайық.

Карточкалармен жұмыс: Нүктелерді қосып, «ж» дыбысы бар суретті шығару, сосын оны бояу, сөзде «ж» дыбысының орнын анықтау. /жұлдыз/.

Баспалдақ ойыны.

Буындарды оқып, баспалдақтан көтерілуі

Жа-жо-жу аж-ож-уж жда-ждо-жду

«Ұйқасын тап» ойыны:

-жу-жу-жу-қолыңды жу

Менің атым –Қожа

-же-же-же-дәмді екен көже аулада жүр шөже

Өлеңді мәнерлеп оқып шық, «ж» дыбысын дұрыс айт.

Жаңбыр.

Жаңбыр, жаңбыр, жау тағы

Жайқалсын рең таудағы

Жыңғыл, шеңгел ойдағы

Жайқалсын жеміс баудағы.

«Аралар мен қонжықтар» ойыны. Мақсаты:«Ж» дыбысын бекіту.

«Саран мысық» ойыны. Мақсаты: Ш-Ж дыбыстарын машықтандыру.

- Дауыл соқты, ағаштар тербелді /ш-ш-ш/

- Қоңыздар ұшып келді /ж-ж-ж/

- Гүлдерге көбелектер қонды. /ж-ж-ж/

- Қандай дыбыс естідіңдер?

Күн көтеріліп шуағын шашты, жылуын берді.

Шуақ дегенде бірінші қандай дыбыс? – Ш.

Жылу дегенде бірінші қандай дыбыс?- Ж.

Ж,Ш дыбыстарының артикуляциясымен таныс болайық.

Ш,Ж дыбыстарын айтқанда ерін дөңгеленеді де тістер дыбысты жібермей тұрады. Тіл жоғары көтеріліп таңдайға тимей тұрады. Бүйірлері азуға тиеді.

Осы дауыссыз дыбыстарды дауысты дыбыстармен қосып айтамыз.

Ша-шо-ше-ши-шу-шы

Жа-жо-же-жи-жу-жы

Балаларға жеке-жеке қайталату.

- Ал енді, Ж,Ш дыбыстарынан басталатын сөздер айтып көрейік.

Ш дыбысына : шаш, шар,шана,шал,шара,шағала,шам,шөже,шапан, шымшық. Шыңғыс, шыбын, шырша,шөп.

Енді Ж дыбысына : жаз, жас, жақ, жаңа,жұлдыз, жапырақ, жол, жолбарыс, жасмин, жаман, жақсы.

«Суретіңе орын тап» ойыны

Мақсаты:Дыбыстарды машықтандыру және сөздік қорды белсендіру.

Көрнекі құралдар:Берілген (Ш,Ж т.б) дыбыстары естілетін суреттер.

Ойынныңжүру сипаты: Балалар үстелдің айналасында отырады. Мұғалім

«шар» суретін көрсетіп, шардан ауа шыққан кезде, «ш-ш-ш» деген дыбыс

естіледі. Бұл суретті мен үстелдің сол жағына қоямын. Сонан кейін, «араның»

суретін көрсетіп, ара «ж-ж-ж» деп ыжылдайды дейді. Бұл суретті мен үстелдің

оң жағына қоямын. Мен қазір суреттерді атаймын, ал сендер аталған қай

суреттің ішінен «ш» немесе «ж» естілетінін анықтайсындар. Егерде суреттің

атауында «ш» дыбысы естілсе, үстелдің сол жағына қоясындар, ал «ж» дыбысы

естілсе үстелдің оң жағына қоясындар.

«С» дыбысы мен әрпі.

Балаларға «С» дыбысынан басталатын сөздерге байланысты сөзжұмбақ жасыру.
- Дұрыс – ақ. Олай болса бүгінгі танысатын жаңа дыбыс – «С, с» дыбысы мен әрпі.
Мынау – С дыбысының баспа және жазба түрлері. «С, с» дыбысы айтылған кезде тілдің ұшы астыңғы тіске тіреле отырып белгі кедергі арқылы шуылдап шығады (хормен дауысты төмен және жоғары көтеріп айту). С дыбысы – дауыссыз дыбыс.
«Көкөністер жинау» ойыны. Шарты: логопед жұмбақтар жасырады. Балалар жұмбақтардың шешуі болған көкөністердің суретін не мульяжін себетке салады. Мысалы:
Жаздай інге тығылып, Жатқан қызыл түлкіні. Құйрығымен суырып, Әкелді әжем бір күні.
Шешуі: сәбіз.
Сәбіз сөзін буынға бөлгізу арқылы с дыбысы қай буында тұрғанын тапқызу.
Сергіту сәтін өткізу.
Бір, екі, үш Жинап алып күш. Қолға қалам аламыз, С дыбысын жазамыз.
Тіл ұстарту жаттығуы.
Са - са - са Ызыңдайды маса.
«Сақина» ойыны. Мақсаты: «С» дыбысын сөйлемде бекіту.

Са сияқты буындар мен сан сияқты сөздерді кеспе әліппеден құрастыру және оқу.

Ырғақты жаттығу.

Бойды бүкпей тік ұста

Жай сол қолды сол жаққа,

Жай оң қолды оң жаққа,

Осылай бір байқа да,

Он шақты рет қайтала.

Балалардың зейінін, есте сақтау, сұраққа толық жауап беру қабілеттерін дамыту. Суретке қарап балалар логопедпен бірігіп сөйлем құрайды немесе логопедтен кейін қайталайды.

Мысалы : Саматта сағат бар. Сәуле сүт сатып әкелді. Сара сиыр сауды. Содан кейін балаларға мынандай сұрақтар қойылады:

«З» дыбысы мен әрпі.

«З»-дыбысын айтқан кезде дауыс перделері бірігеді, тербеліске түседі, сонымен қатар дем шығару екпіні әлсірейді, тіл үсті мен альвеол арасындағы саңылау тарылады. Ысқырық, ұяң, тіл ұшы дауыссызы.

Буындарды қайтала:

За-за-за-таза аз-аз-аз-жаз зе-зе-зе-Зере

Зо-зо-зо-зорға ыз-ыз-ыз-қыз оз-оз-оз-тоз

Зу-зу-зу-жазу үз-үз-үз-күз

Зы-зы-зы-қозы із-із-із-сәбіз

«Мен бастаймын, сен аяқта»

Логопед сөздің басын бастап, бала З дыбысын қосып аяқтайды. Содан кейін сөзді тұтас айтады.

Қа... қоңы... ұста... жа... пия... қора... ая.... сәбі.... жұлды...

Сөздерді қайтала, буынға бөл:

Зат, заң, заман, зардап, зауыт, зымыран, зығыр, Зухра, зергер, зиян, зейін, зерек, Зәуре.

Буындарды қайтала:

аза-аза-аза-аза аза-озо-узу-ызо

оз-оз-оз-тоз озы-ыза-аза-узу

узу-узу-узу-узу ызу-озо-узу-аза

ыза-ыза-ыза-ыза узу-аза-озо-ыза

Суреттермен жұмыс.

ПИЯЗ СӘБІЗ ҚАЗ

«З» дыбысы сөздің қай жерінде тұр?

«Кім тез» ойыны. З дыбысынан басталатын сөздер ойла: зымыран, зауыт, заман, зардап, зерек, т.б.

Өлеңді оқы, жатта (үйге)

Біз бақытты баламыз,

Оқып білім аламыз,

Оқимызда білеміз

Бақытты өмір сүреміз.

«Мүйізді ешкі» ойыны.Мақсаты:Мәтіндегі «З» дыбысын бекіту.

«Не жоғалды» ойыны.Мақсаты:Сөздерде дыбыстарды машықтандыру.

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуына үйрету.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйрету.

Сөздерден белгілі бір дыбыстың тұрған орнын (басында, ортасында, аяғында) анықтауға үйрету.

«Дыбыс қайдан шықты» ойыны

Мақсаты: Дыбыстың шыққан бағытын анықтау

Көрнекіліктер: қоңырау немесе сыбызғы

Ойынның жүру барысы: балалар бөлменің әр жерінде отырады. Әр балада бір дыбыстайтын құрал болады. Жүргізуші тағайындалады. Ол жүргізушінің көзін байлап, дыбыстайтын құралмен дыбыс шығарып, ненің дыбысы және қайдан шыққан бағытын айырып айту.

«Жаңғырық»ойыны

Мақсаты:Еріндердің бұлшық еттерін және жақ сүектерінің қимылдарын

белсендіру.Дауыс күшін дамыту.

«Орманға біз барамыз

Саңырауқұлақты тереміз

Шақырамыз дауыстап– «ау – ау – ау»

ешкім жауап бермеді»

Дауыспенен жаңғыртып

жауап берді жаңғырық - «ау-ау-ау»

«Қандай дыбыс жоғалды» ойыны

Мақсаты:Балалардың есту зейінін, фонематикалық қабылдауын дамыту.

Ойынның жүру сипаты:Логопед асықпай балаларға тақпақ оқиды.Тақпақтың

ішіндегі сөздердің жалғауын немесе басындағы дыбысты тастап кетіп оқып

шығады. Мысалы: Ақ-қоян ау, ақ қоян!Ақ...оян-ау, ақ ...оян!

Тез үйіңе шап қоян ... ез үйіңе шап ...оян

Жылдам, жылдам қашпасаң ...ылдам, ...ылдам қашпасаң

Сәбізіңді жеп қоям ...әбізіңді жеп қоям!

Логопед балалардан, бірінші (екінші, үшінші) сөйлемде қандай сөзде қандай

дыбыс жетіспейтінің сұрайды. Балалар анықтап жауап береді.Барлық балалар

осы тәсілді үйренгеннен кейін, тәрбиеші 2-3 сөздерден қосып күрделендіруге

болады.

«Қатты – ақырын»

Баланы дауысты дыбысты, буынды немесе сөзді қатты, сосын ақырын,

созылыңқырап, сосын үздік-создық, жоғары, аласа дауыспен айтуды өтініңіз. Ойынның нұсқасы: қандай да

бір ертегі кейіпкерлесіңізге түсіріңіз немесе ойдан шығарыңыз,

олардың ішінен кім қалай сөйлейтінін келісіңіз, содан кейін шағын диалог ойнаңыз,

өзіңіздің кейіпкерлеріңізді дауысынан таныңыз, рөлдермен ауысып отырыңыз.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Өзіндік фразалық сөйлеуді қолдану;

Кішігірім әңгіме немесе ертегі мазмұны бойынша сөз орамдар және

сөйлемдерде сөздерді аяқтап айтуға оқыту;

Ертегілерден үзінді, көлемі бойынша үлкен емес, өтірік өлеңдер,

тақпақтарды жаттату.

Берілген графикалық схема бойынша сөйлемдерді құра алуға оқыту:

«кім? – сипаты- зат – әрекет»; «және», «содан соң» жалғаулық шылаулары бар салалас құрамалас сөйлемдерді құра алуға оқыту;

Схема және тіреу суреттері бойынша кішігірім ертегілер мен

әңгімелерді қайта айтып беруге оқыту;

Кескін суреттер бойынша сөйлем құрау. Сюжеттік сурет бойынша әңгіме айту.

«Не естідің, айтшы...» ойыны

Мақсаты: Баланың сөздік қорын және байланыстырып сөйлеу тілін дамыту

Ойынның жүру барысы: Педагог баланың көзін жауып,зейін қойып

тыңдап,қандай және ненің дыбыстары екені ңажыратуды ұсынады. (құстардың

шиқылдаған дыбыстары, машинаның дыбысы, жапырақтардың шашылған

дыбыстары, қағаздың дыбыстары, адамдардың дауыстарының дыбыстары т.б.)

«Кім нені естіді?» ойыны

Мақсаты: Баланың сөздік қорын толықтыру және байланыстырып сөйлеу

қабілетін дамыту.

Көрнекіліктер: ширма, түрлі дыбыстайтын құралдар: қоңырау, балға, бұршақтың

дыбысы, сыбызғы т.б.

Ойынның жүру барысы: Педагог ширманың артында тұрып, түрлі

құралдармен дыбыс шығарады, ал балалар ненің дыбысы екенін ажырату керек.

Дыбыстар анық, әр құралдың дыбысы бөлек дыбыстану қажет.

«Кім зейінді»ойыны

Мақсаты:Байланыстырып сөйлем құрауға үйрету.

Көрнекі құралдар: түрлі ойыншықтар – машина, қуыршақтар,кубиктер т.б.

Ойынның жүру сипаттамасы:Педагог бір баланы шығарып тапсырма береді.

Мысалы – аюды алып машинаға отырғызу. Педагог балаларға тыныш

отыруды, айтып көмектесуге болмайтынын ескертеді. Тапсырмалар жәй, қысқа

түрде беріледі. Бала тапсырманы орындап, сөйлеммен сипаттап береді.

Ойынның соңында женімпаздар анықталады.

Сөйлеу тілін дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қорын молайту, сөйлеу тілін дамыту «Үй және жабайы жануарлар», «Жемістер», «Көкөністер», «Жиһаздар», «Құстар», «Апта күндері», «Мамандықтар», «Ыдыстар», т.б. тақырыптар бойынша суреттер, үлестірме материалдар.

Қажетті сөздерді дұрыс қолдануға үйрету, оларды өз тәжірбиесінде белсенді қолдануға жаттықтыру;

Сұрақтарға толық жауап беруге үйрету:

«Кім?», «Не?», «Қайда?», «Не істеді?», «Қалай?»

«Кімнің дауысы, ойлап тап» ойыны, «Ұлу» ойыны, «Кім зейінді»ойыны, «Шапалақ» ойыны, «Сөзді есіңе сақта» ойыны,

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын

дамыту

Бала басқа балаларды тыңдай алатын, балалар, ересек адамдармен

қарым-қатынас орната алатын жағдайлар жасау;

Диалог барысында сұрақтар қоя білуін және оларға жауап қайтара

алуын бекіту, өтініш және алғыс білдіру кезінде қарапайым сыпайылықты көрсету алуға үйрету;

Диалогқа дер кезінде түсуді және әңгімені аяқтау тәсілдері.

Сөз сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөлуді үйрету әдістері;

Жазу машығын жетілдіру

Үлгі бойынша элементтерді таңбалауды машықтандыру.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйрету.

«Көркем жазу» дәптерлері.

«Моторика» , «Жазуға дайындық» тапсырмалары

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойната отырып, қимыл-қозғалыс бұлшық еттерін дамыту.

Саусақпен ойын

«Бүлдірген жинаймыз» Сол қолының ұшы ( саусақтары төмен түсірілген) бұтақта тұрған бүлдіргенді келтіреді. Оң қолымыздың саусақтарымен бұтақта тұрған бүлдіргенді түсіріп аламыз.

«Саусақтар амандасады» Саусақтарының ұштары бір-бірімен жұғысады: шынашақ саусақ шынашақпен, бас бармақ бас бармақпен.

«Саусақтар жуынады» Бір қолдың қайырылған саусақтары екінші қолдың саусақтарымен түйісіп жыбырлайды.

«Саусақтар адымдайды» Оң қол оң жаққа адымдайды, сол қол – сол жаққа.

«Сақина» Оң қолдың үлкен саусағы әрбір саусақпен қосылып сақина жасайды да сол қолдың әрбір саусағына кигізіледі: үлкен басқармақпен – басбармаққа, үлкен ортаншымен-ортаншыға т.б.

«Айна» Үлкен адамның істегенің оның артынан әрбір саусақтың қимылын әртүрлі қайталайды.

«Гармон» Саусақтар ашылған алақандарымен бірде ашылады, бірде жабылады.

«Қоян» Көрсеткіш саусақпен ортаңғы саусақ тік ұсталған. Басбармақ шынашақ пен шылдыршүмектің арасына қысылған.

«Мүйізді ешкі» Көрсеткіш пен шынашақ саусақ тік ұсталған, басбармақ– ортаншы мен шынашаққа майыстырылған.

«Маймақ аю» Төрт саусақ үстелдің үстіне қойылған. Ортаңғы майысқан – ол «аюдың басы».

«Түлкі» Алақанды тік ұстап түлкінің бейнесін келтіру керек. Басбармақ сәл-сәл көтерілген – бұл құлағы. Көрсеткіш саусақ сәл майысқан – бұл маңдайы. Ортаңғы саусақ-мұрны.

«Қасқыр» Үлкен саусақ (құлағы) сәл көтерілген, көрсеткіш және ортаңғы саусақ, шынашақ, шылдыр шүмек біресе ашылады, біресе жабылады – «қасқырдың араны ашылады».

Логоритмикалық тақпақтар айтқызу: «дыбыстарға», «аққоян», «шегіртке»т.б.

Саусақ ойындарының жиынтығын қолдану.

Арт-терапиялық әдістерді қолданудағы ойын-жаттығулар: Изотерапия «Ылғал қағаз бетіне сурет». Мақсаты: АРТ-терпия әдісін пайдану арқылы, бала қиялын, ұсақ моторикасын дамыту.
Су терапиясы «Балықтар» жаттығуы.  Судың ішінде  жүзіп жүрген балықты қармақпен бір балықты ұстап алып шығу. Сиқырлы балықтың қояр сұрағына балалар жауап беру.
М.Монтессори әдістерімен жұмыс. 
«Моншақтарды пинцетпен ауыстыру». Мақсаты: ұсақ қимыл қозғалыстарын дамыту. Қол саусақтарының қимылдарын жетілдіру. Үйлестік. Қажетті құралдар: кішкене ыдыста ұяшықтары бар тұғырнама, пинцет және моншақтар салынған ыдыс. Ыдыстағы моншақ саны ұяшықтағы моншақ санына тең болуы керек. Барлық бұйымдар түстері бойынша бір-біріне сәйкес.
«Түрлі-түсті макорондар» ойыны. Сиқырлы макарондардың түстерін ажырату. Тарелкедегі макарондарды ажыратып (түсі, көлемі, пішіні бойынша), ыдыстарға салу. Сурет терапиясы. «Жанұя суреті» Мақсаты: Балалардың ішкі сезімін ашу, қиялын дамыту.

https://special-edu.kz.

Дидактикалық ойындар, тапсырмалар. Сурет салудың дәстүрлі емес тәсілдері. Ағаш ойыншықтар мен ойын атрибуттары.

Ой-өрісті дамытуға арналған ойындар: «Жемістер мен көкөністер» , «Ойыншықтар», «Сандар», «Хайуанаттар бағында», «Әліппе», «Бір сөзбен айт»,т.б.

Әйгерім Аюбек «Логикалық қызықты тапсырмалар»

«Тіл ұстарту жаттығулары» Д. Туркебаева «Жылдам оқу»

С.В. Трофимова «Оқуға үйрету» Байбота Қошым-Ноғай «Әліппе»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk7 «Жануарлар не жейді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk8 «Бұл ненің құйрығы?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk6 «Үй жануары не береді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk4 «Жабайы және үй жануарлары»

https://special-edu.kz. Сайтындағы оқулықтар мен әдебиеттер.

Мерзімі

Даму жұмысының бағыттары

Күтілетін нәтижелер

Жетістік туралы белгі

Ескертпе

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Айналым: І

Оқу мерзімі:

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысы дамиды.

Кейбір артикуляциялық жаттығуларды орындай алады;

«Түтікше» «Ине» «Ат шабысы»

«Сағат» «Тіс тазалау» «Әткеншек»

«Желкен» «Кеме» «Тоқылдақ» «Тышқан аулау» «Мотор оталдыру» «Ғарыш кемесі»

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысы жақсарады.

«Шар үрлеу»

«Насос»

«Гүл»

«Қолымызды жылытайық»

«Ауыз-мұрын, мұрын-мұрын» арқылы тыныс алу ұзақтығын бақылау.

Импрессивті сөйлеуді дамыту

Кейбір үстеулерді мағынасын түсінеді; ұқсас жағдайларды белгілейтін іс-әрекеттерді ажыратады;

Экспрессивті сөйлеуді дамыту

Кейбір сөз жасам біліктерін меңгерген;

Дауыссыз дыбыстары үйлескен екі –үш буынды сөздерді айтады;

Сөйлеу тілінді жай көмекші сөздерді, жайылма сөйлемдерді қолданады;

Дыбыстарды дұрыс, әрі таза шығару

Ызың дыбыстар яғни с, ш, з, ж, с.с. дыбыстарды ауыстырмай таза шығаруға үйренеді.

«Р», «Л» дыбыстарын дұрыс айтуға жаттығады.

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуыға үйренеді.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйренеді.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Жекеше, көпше түрінде есімдікті зат есіммен, сын есімді зат есімменкелістіре алады; мағынасы бойынша қарама-қарсы етістіктер мен сын есімдердің орнын түсінеді;

Сын есім, етістік, жалпы қолданыстағы зат есімдерді қолданады;

Сюжетті суреттер бойынша жай сөйлемдер құрастырады, сипаттама бойынша қысқа әңгімелерді құрастырады және қайта айтып береді.

Сөйлеу тілін дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қоры молаяды, сөйлеу тілі дамиды.

Қажетті сөздерді дұрыс қолдануға, сұрақтарға толық жауап беруге үйренеді.

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту

Диалогтік- қарым-қатынастың негізгі түрін қолданады;

Үлкендерге«сіз»деп айта отыра, сұрақтарға және өтініштерге жауап береді;

Құрбыластарымен және ересек адамдармен қатынасқа түсе алады;

Жазу машығын жетілдіру

Үлгі үстінен жазу элементтерін бастыруды машықтанады.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйренеді.

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойнауға үйренеді.

Орташа балл

Дамыту жұмысының

бағыттары

Дамыту жұмысының әдістері, әдістемелері, тәсілдері,құралдары.

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысын дамыту:

«Тісті тазалау» Күлеміз, ауызымызды сәл ашып, тілдің ұшымен оңға-солға қозғалтып, тістердің ішкі жағынан үстіңгі тістерді тазалаймыз.

«Тәтті тосап» Күлеміз, ауызымызды ашамыз. Жалпақ тілмен жоғары және астыңғы ерінді жалаймыз.

«Кесе» Ауыз кең ашық. Жалпақ тілді жоғары тіске қарай көтеріп, 10-15 секунд ұстап тұру. Бірақ тіл тіске тимеу керек.

«Сылақшы» Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілдің ұшымен тістен тамаққа қарай бағытын өзгерте отырып, жұмсақ таңдайды сипаймыз.

«Саңырауқұлақ» Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілді таңдайға жапсырып ұстап тұру.

«Сағат» Ауыз ашық, тіліміздің ұшын ерніміздің екі жағына кезек-кезек апарамыз.

«Тарақ»Күлеміз, тілімізді шығарып, тісімізбен тілімізді басып, тілімізді алға-артқа тараймыз.

«Піл» Ернімізді жауып тұрып, алға қарай созамыз, піл тұмсығын көрсетеміз.

«Бақа» Күлеміз, тістерімізді көрсетіп, ернімізді екі жаққа керіп, күлеміз.

«Футбол» Ауыз жабық. Тілімізді ұртымызға батыра тигіземіз.

«Әткеншек» Ауыз ашық. Тілді қатайтып ұстау арқылы мұрын және иек немесе жоғары – төменгі тіске созу.

«Маса» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілімізді жоғары көтеріп, «дззз» дыбысын ұзақ созып айтамыз.

«Ат шауып келеді» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілдің ұшын таңдайға апарып, тақылдатамыз.

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысын жақсарту:

“Футбол” Мазмұны: Жаттығушыларға мақтаның бөлігінен кішкене шар жасаймыз. Мақта бөлігінен жасалынған шар доп болып саналады.

Қақпаны-екі кубик немесе қаламнан жасаймыз.

Жаттығушы допты қақпаға туралап үрлеуі қажет.

Екі кубиктің арасына мақта кірсе,

“гол” салынған болып есептеледі.

“Жапырақтар түсуде”

Мазмұны:Бұл жаттығуда түрлі-түсті қағаздарды жапырақ формасында қырқып ( сары, қызыл, жасыл) алуыңыз қажет.(Ағаштың өз жапырқтарын пайдалануғада болады.) Бұл жапырақтың ағаш бастарынан ұшып түсуін бейнелейміз.

“Терезе” Мазмұны:

“Бір” дегенде ауызды қатты ашамыз. (терезе ашық)

“Екі” дегенде ауызды жабамыз. (терезе жабық)

“Құрбақа” Мазмұны:

Тісті-тіске басып тұрып бар күшін салып қатты күлу керек.

Астынғы иек алға шығып кетпеу керек.

“Пілдің тұмсығы” Мазмұны:

Ерін мен тісті қымқырып тұрып, бар күшімен ерінді алға созамыз.

5-ке дейін санап, осы қалыпты ұстап тұрамыз.

Құрбақа-пілдің тұмсығы.

“Бір-екі” деп санап “Құрбақа” және “Піл тұмсығы” жаттығуларын кезектестіріп істейміз.

«Кімнің құсы алысқа ұшады»

Мақсаты: Балалардың ұзақ, толқындатып дем шығаруын дамыту.

Көрнекі құралдар:жұқа қағаздардан қиылған, ашық түстермен боялған

торғайлардың мүсіндері.

«Ойыншықты үрле»

Мақсаты:қатты толқындатып дем шығаруды дамыту.

Еріндердің бұлшық еттерін белсендіру.

«Сөйлеу тілді тыныс алуды дамыту»

Мақсаты:Толқындатып дем шығарып екі сөзді сөйлем айтуды дамыту.

Көрнекі құралдар:хош иісті гүл, әтір шашылған мұрын орамал немесе

жемістер(алма,апельсин, лимон).

Импрессивті сөйлеуді дамыту

Жалпылама сипаттағы сөздермен енжар сөздікті толықтыру: тәулік

бөліктері, жыл мезгілдерінің атауы;

Көмекші есімдермен «астында», «жанында» айқындалған, кеңістік

қатынасын түсінуіне үйрету; «астында-үстінде», «алдында-артында-жанында», «алыс-жақын» үстеу мәндерін түсінуді үйрету;

Ұқсас жағдайларды белгілейтін, іс-әрекеттерді ажырата алуды

қалыптастыру;

Етістіктің болымды және болымсыз түрін ажыратуға үйрету.

Экспрессивті сөйлеуді дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша үстеу, сын есім, етістік, жалпы

қолданыстағы зат есім есебінен белсенді сөздікті молайту;

Сөйлеуде септікті сөз түрлендіруді қолдана алуды дамыту;

Үш көлемінде сан есімдерді зат есімдермен келістіруді, өздік

етістіктерді құра алуға үйрету.

Дыбыстарды дұрыс, әрі таза шығару

Сөздерді толық, анық айтуға баулу.

Асықпай сөйлеуге дағдыландыру.

Ызың дыбыстар яғни с, ш, з, ж, с.с. дыбыстарды ауыстырмай таза шығаруға үйрету.

«Мотор», «Тоқылдақ», «Мылтық ату» жаттығуы арқылы

«Р» дыбысын қою.

«Р» дыбысын жаттықтыруға тіл вибрациясын қою.

«Ұшақтар» ойыны. Мақсаты:«Р» дыбысын қою және бекіту.

«Көңілді тіл» ертегісі арқылы артикуляциялық және ерін жаттығуларды жасау.

Логопед: Ендеше , балалар, мен сендерге «Көңілді тіл» ертегісін айтып беремін, ал сендер ертегіні мұқият тыңдап отырып, артикуляциялық және жаттығуларын жасаңдар. /ертегіні баяу оқу/.

«Ерте, ерте, ертеде ешкі жүні бөртеде кішкентай үйшіктің ішінде Тіл өмір сүріпті». /Балалар еріндерін үйшік қылып көрсетеді/.

Арайлап таң атқанда ,

Ұйқысынан оянып, тіл ұрады.

Есігін ашып, көзін уқалап,

Оңға - солға қарайды. (Сағат)

Далаға шығып, таза ауада

Таңғы жаттығуын жасайды (Алтыбақан)

Жаттығудан кейін тіл таңғы асын ішеді. (Тәтті шырын)

Астан кейін Тіл атпен шауып ойнайды.

Тілдің көңіл –күйі өте көңілді. (Ат шауып келеді)

Ерін жаттығуы.

Содан кейін Тіл өлең айтуға кіріседі (-а, -о,-и,-у).

«Р»дыбысына байланысты тақпақ айту.

Жатыр еді сұр күшік,

Өте берді бір мысық.

Күшік оған «-рррр»- деді,

Мысық тұрып «бррр» - деді.

Қайрат Р-ды үйреніп,

Қызыққа бір кенелді.

Машинасын сүйретіп,

«Тр-тр» - лап ап жөнелді.

Логопед: - Жарайсыңдар балалар, жақсы айттыңдар.

-Қазір балалар, біз сендермен дыбыстық талдау жасаймыз. Мен қазір сөздің басын оқимын, ал сендер өз дыбыстарыңды айтып сөзді аяқтайсыңдар.

Мысалы: Баты ...р Балалар әрқайсысы сөзді талдап, тақтаға шығып дыбыстармен қалташаға салып сөзді жазады.

Та … /тар/

Бо…/бор/

Қа .../қар/

Ша .../шар/

- «Р» дыбысына мақал-мәтел, жаңылтпаштарды білесіңдер ме?

Бірлік болмай, тірлік болмас.

Әдепті бала – арлы бала,

Әдепсіз бала –сорлы бала.

Ата – бәйтерек,

Бала – жапырақ.

Дыбысты айтуға машықтандыру:

Ит қалай  ырылдайды?

Раушан, Рахат, Рамазан

Қай  дыбыстан  басталған?

«Қосып оқы,тез оқы» б/о. (Берілген буындарды қосып,тез оқуға үйрету). 

«Тез ойла, сөз ойла». (сөздер  ойлап  айту)

Радио, ру, рахмет, Райхан, рас, рота, республика. 

Сөйлемді  соңымнан дұрыс қайтала.

Рамазан  мен  Рахат  ажырамас достар.

Рауан мен  Руслан  бір үйдің  балалары.

Райхан  радио   тыңдап  отыр.

«Л» дыбысын қою.

Л дыбысының айтылу ерекшелігі.

Артикуляциялық қалпы: жалпақ тіл үстіңгі тістерге көтеріледі. Дыбыстық сипаты –дауыссыз үнді.«Л» әрпінің баспа, жазба түрлерін көрсету.

Буындарды айту, әндетіп санап айту.Ла-ла-ла, ло-ло-ло, лу-лу-лу

Сурет бойынша сөйлем құрау.

«Л» дыбысының дұрыс айтылмауын буындар, сөз және сөйлемдер арқылы таза шығаруға үйрету.

Сөйлемге анықтама беру.

Сөйлем сөзден тұрады, тиянақты ойды білдіреді. Сөйлемнің түріне қарай тыныс белгісі қойылады. /. /, /?/, /!/.

Суреттің атын атау, буынға бөлу, қай буында екенін айту.

Лақ, гүл, дөңгелек, жылан, балық, жолбарыс, түлкі /түстерін, көлемін атау/.

Жылан, лақтың дыбысын шығару. Алма, жылан сөздерін тауып, буынға бөліп, «Л» әрпін табу, магнит тақтаға жазу.

Қыс тақырыбы.

Қимылмен көрсету. Күн суық, қолымыз тоңып қалды, қолымызды жылытайық.

«Л» дыбысына тақпақ жаттау.

«Жалт-жұлт» етіп лақ,

Жағалайсың бұлақ,

Секірем деп бірақ,

Қала көрме құлап.

Жемістерді көрсете отырып, атын сұрау, түсін, көлемін, дәмін сұрау.

«Ш» дыбысы мен әрпі

Шошиды шортан шорағай,

Шабақ аулап шағала

Шегіртке қурып Шорабай

Шапқылар шилі жағада.

Логопед: Осы жаттаған өлең шумақтары қай дыбысқа арналған екен?

- Сонымен бүгінгі сабақта Ш дыбысын сөзде, сөйлемде дұрыс анық айтып, есту арқылы ажыратуға үйренеміз.

Ш дыбысының артикуляциясына тоқталу.

Ш-дыбысын айтқанда ерін дөңгеленеді де, алға қарай жиырылады.

Тіл ұшы жалпақтанып, қысқа тістердің түбіне жуықтайды, бірақ тимейді.

Тілдің алдыңғы жағы ойықталады да, екі жағы үстіңгі тіске тиеді.

Жабық дауыс шымылдығының дірілінен Ш-дыбысы жасалады.

Тыныс алу жаттығуы:

«Кімнің кемесі жақсы гулейді»

Балаға кішкене таза құтыға су құйып беру керек.

Логопед өзіндегі құтыға үрлеп көрсетеді.

Бала да солай үрлеп, дыбыстарды дыбыстайды.

Фонематикалық дұрыс есту қабілеттерін жетілдіру.

Логопед: Сенің құлағың тыңдай біле ме? Ш дыбысына сөздер айтамын. Сендер сол дыбыстың сөздің басында, ортасында, аяғында кездесуін қолдарыңдағы белгі бойынша көрсетіп анықтайсыңдар.

Мысалы: Сана, шана, қуыршақ, шалбар, ағаш, шаңырақ, шар, машина.

Ш дыбысын сөз ішінде ажырату. «Бұл қалай өзгерді?» ойыны.

Логопед балаларға түбір сөздер айтады, балалар түбірге тиісті жұрнақ жалғау арқылы жаңа сөз жасайды.

- шы немесе –ші

Ән... егін...

Сауын... қой... Би... көр... Оқу..

«Ш» дыбысын автоматизациялау

-Енді кәне ұйқас тақпақ жаттайық!

Ұйқас жаттау. «Алаша».

Ша, ша, ша

Жерде жатыр алаша

Ша, ша, ша

Алашамыз тамаша

Шық, шық, шық...

Төрге шық!

Іш, іш, іш...

Сусын іш!

Сөзұйқастарды пайдалану.

«Тыныштық» ойыны.Мақсаты:«Ш» дыбысын бекіту.

«Ж» дыбысы мен әрпі

Дене моторикасын дамыту барысында жаттығулар жасату: «Қоңыз» жаттығуы – бала қимылмен қоңыздың ұшқанын көрсетеді және дыбыстайды – ж-ж-ж-ж.

«Ж» дыбысының артикуляциясымен жұмыс.

Фонематикалық есту қабілетін жетілдіру.

- Ж дыбысын буында ажырату.

Ра, пу, жу, ал, ос, жа, шу, кА, аж

- Ж дыбысын сурет арқылы ажырату

/Ж дыбысы бар суреттерді бөлек қою/

Жылан, арыстан, жұлдыз, алма, жолбарыс, шана, жаңғақ, доп, жастық.

- Ж дыбысын сөзде ажырату. «Паровоз ойыны»

Ж дыбысының сөзде орнын табу: сөздің басында, ортасында, соңында.

Жүзім, жүрек, Айжан, Олжас, жантақ, жылқы, шөже, жүгері.

Саусақтарға арналған жаттығу. «Алақан»

Ақ парақты алайық,

Алақанды қояйық

Жағалата сызайық

Не болғанын қарайық.

Карточкалармен жұмыс: Нүктелерді қосып, «ж» дыбысы бар суретті шығару, сосын оны бояу, сөзде «ж» дыбысының орнын анықтау. /жұлдыз/.

Баспалдақ ойыны.

Буындарды оқып, баспалдақтан көтерілуі

Жа-жо-жу аж-ож-уж жда-ждо-жду

«Ұйқасын тап» ойыны:

-жу-жу-жу-қолыңды жу

Менің атым –Қожа

-же-же-же-дәмді екен көже аулада жүр шөже

Өлеңді мәнерлеп оқып шық, «ж» дыбысын дұрыс айт.

Жаңбыр.

Жаңбыр, жаңбыр, жау тағы

Жайқалсын рең таудағы

Жыңғыл, шеңгел ойдағы

Жайқалсын жеміс баудағы.

«Аралар мен қонжықтар» ойыны. Мақсаты:«Ж» дыбысын бекіту.

«Саран мысық» ойыны. Мақсаты: Ш-Ж дыбыстарын машықтандыру.

- Дауыл соқты, ағаштар тербелді /ш-ш-ш/

- Қоңыздар ұшып келді /ж-ж-ж/

- Гүлдерге көбелектер қонды. /ж-ж-ж/

- Қандай дыбыс естідіңдер?

Күн көтеріліп шуағын шашты, жылуын берді.

Шуақ дегенде бірінші қандай дыбыс? – Ш.

Жылу дегенде бірінші қандай дыбыс?- Ж.

Ж,Ш дыбыстарының артикуляциясымен таныс болайық.

Ш,Ж дыбыстарын айтқанда ерін дөңгеленеді де тістер дыбысты жібермей тұрады. Тіл жоғары көтеріліп таңдайға тимей тұрады. Бүйірлері азуға тиеді.

Осы дауыссыз дыбыстарды дауысты дыбыстармен қосып айтамыз.

Ша-шо-ше-ши-шу-шы

Жа-жо-же-жи-жу-жы

Балаларға жеке-жеке қайталату.

- Ал енді, Ж,Ш дыбыстарынан басталатын сөздер айтып көрейік.

Ш дыбысына : шаш, шар,шана,шал,шара,шағала,шам,шөже,шапан, шымшық. Шыңғыс, шыбын, шырша,шөп.

Енді Ж дыбысына : жаз, жас, жақ, жаңа,жұлдыз, жапырақ, жол, жолбарыс, жасмин, жаман, жақсы.

«Суретіңе орын тап» ойыны

Мақсаты:Дыбыстарды машықтандыру және сөздік қорды белсендіру.

Көрнекі құралдар:Берілген (Ш,Ж т.б) дыбыстары естілетін суреттер.

Ойынныңжүру сипаты: Балалар үстелдің айналасында отырады. Мұғалім

«шар» суретін көрсетіп, шардан ауа шыққан кезде, «ш-ш-ш» деген дыбыс

естіледі. Бұл суретті мен үстелдің сол жағына қоямын. Сонан кейін, «араның»

суретін көрсетіп, ара «ж-ж-ж» деп ыжылдайды дейді. Бұл суретті мен үстелдің

оң жағына қоямын. Мен қазір суреттерді атаймын, ал сендер аталған қай

суреттің ішінен «ш» немесе «ж» естілетінін анықтайсындар. Егерде суреттің

атауында «ш» дыбысы естілсе, үстелдің сол жағына қоясындар, ал «ж» дыбысы

естілсе үстелдің оң жағына қоясындар.

«С» дыбысы мен әрпі.

Балаларға «С» дыбысынан басталатын сөздерге байланысты сөзжұмбақ жасыру.
- Дұрыс – ақ. Олай болса бүгінгі танысатын жаңа дыбыс – «С, с» дыбысы мен әрпі.
Мынау – С дыбысының баспа және жазба түрлері. «С, с» дыбысы айтылған кезде тілдің ұшы астыңғы тіске тіреле отырып белгі кедергі арқылы шуылдап шығады (хормен дауысты төмен және жоғары көтеріп айту). С дыбысы – дауыссыз дыбыс.
«Көкөністер жинау» ойыны. Шарты: логопед жұмбақтар жасырады. Балалар жұмбақтардың шешуі болған көкөністердің суретін не мульяжін себетке салады. Мысалы:
Жаздай інге тығылып, Жатқан қызыл түлкіні. Құйрығымен суырып, Әкелді әжем бір күні.
Шешуі: сәбіз.
Сәбіз сөзін буынға бөлгізу арқылы с дыбысы қай буында тұрғанын тапқызу.
Сергіту сәтін өткізу.
Бір, екі, үш Жинап алып күш. Қолға қалам аламыз, С дыбысын жазамыз.
Тіл ұстарту жаттығуы.
Са - са - са Ызыңдайды маса.
«Сақина» ойыны. Мақсаты: «С» дыбысын сөйлемде бекіту.

Са сияқты буындар мен сан сияқты сөздерді кеспе әліппеден құрастыру және оқу.

Ырғақты жаттығу.

Бойды бүкпей тік ұста

Жай сол қолды сол жаққа,

Жай оң қолды оң жаққа,

Осылай бір байқа да,

Он шақты рет қайтала.

Балалардың зейінін, есте сақтау, сұраққа толық жауап беру қабілеттерін дамыту. Суретке қарап балалар логопедпен бірігіп сөйлем құрайды немесе логопедтен кейін қайталайды.

Мысалы : Саматта сағат бар. Сәуле сүт сатып әкелді. Сара сиыр сауды. Содан кейін балаларға мынандай сұрақтар қойылады:

«З» дыбысы мен әрпі.

«З»-дыбысын айтқан кезде дауыс перделері бірігеді, тербеліске түседі, сонымен қатар дем шығару екпіні әлсірейді, тіл үсті мен альвеол арасындағы саңылау тарылады. Ысқырық, ұяң, тіл ұшы дауыссызы.

Буындарды қайтала:

За-за-за-таза аз-аз-аз-жаз зе-зе-зе-Зере

Зо-зо-зо-зорға ыз-ыз-ыз-қыз оз-оз-оз-тоз

Зу-зу-зу-жазу үз-үз-үз-күз

Зы-зы-зы-қозы із-із-із-сәбіз

«Мен бастаймын, сен аяқта»

Логопед сөздің басын бастап, бала З дыбысын қосып аяқтайды. Содан кейін сөзді тұтас айтады.

Қа... қоңы... ұста... жа... пия... қора... ая.... сәбі.... жұлды...

Сөздерді қайтала, буынға бөл:

Зат, заң, заман, зардап, зауыт, зымыран, зығыр, Зухра, зергер, зиян, зейін, зерек, Зәуре.

Буындарды қайтала:

аза-аза-аза-аза аза-озо-узу-ызо

оз-оз-оз-тоз озы-ыза-аза-узу

узу-узу-узу-узу ызу-озо-узу-аза

ыза-ыза-ыза-ыза узу-аза-озо-ыза

Суреттермен жұмыс.

ПИЯЗ СӘБІЗ ҚАЗ

«З» дыбысы сөздің қай жерінде тұр?

«Кім тез» ойыны. З дыбысынан басталатын сөздер ойла: зымыран, зауыт, заман, зардап, зерек, т.б.

Өлеңді оқы, жатта (үйге)

Біз бақытты баламыз,

Оқып білім аламыз,

Оқимызда білеміз

Бақытты өмір сүреміз.

«Мүйізді ешкі» ойыны.Мақсаты:Мәтіндегі «З» дыбысын бекіту.

«Не жоғалды» ойыны.Мақсаты:Сөздерде дыбыстарды машықтандыру.

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуына үйрету.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйрету.

Сөздерден белгілі бір дыбыстың тұрған орнын (басында, ортасында, аяғында) анықтауға үйрету.

«Дыбыс қайдан шықты» ойыны

Мақсаты: Дыбыстың шыққан бағытын анықтау

Көрнекіліктер: қоңырау немесе сыбызғы

Ойынның жүру барысы: балалар бөлменің әр жерінде отырады. Әр балада бір дыбыстайтын құрал болады. Жүргізуші тағайындалады. Ол жүргізушінің көзін байлап, дыбыстайтын құралмен дыбыс шығарып, ненің дыбысы және қайдан шыққан бағытын айырып айту.

«Жаңғырық»ойыны

Мақсаты:Еріндердің бұлшық еттерін және жақ сүектерінің қимылдарын

белсендіру.Дауыс күшін дамыту.

«Орманға біз барамыз

Саңырауқұлақты тереміз

Шақырамыз дауыстап– «ау – ау – ау»

ешкім жауап бермеді»

Дауыспенен жаңғыртып

жауап берді жаңғырық - «ау-ау-ау»

«Қандай дыбыс жоғалды» ойыны

Мақсаты:Балалардың есту зейінін, фонематикалық қабылдауын дамыту.

Ойынның жүру сипаты:Логопед асықпай балаларға тақпақ оқиды.Тақпақтың

ішіндегі сөздердің жалғауын немесе басындағы дыбысты тастап кетіп оқып

шығады. Мысалы: Ақ-қоян ау, ақ қоян!Ақ...оян-ау, ақ ...оян!

Тез үйіңе шап қоян ... ез үйіңе шап ...оян

Жылдам, жылдам қашпасаң ...ылдам, ...ылдам қашпасаң

Сәбізіңді жеп қоям ...әбізіңді жеп қоям!

Логопед балалардан, бірінші (екінші, үшінші) сөйлемде қандай сөзде қандай

дыбыс жетіспейтінің сұрайды. Балалар анықтап жауап береді.Барлық балалар

осы тәсілді үйренгеннен кейін, тәрбиеші 2-3 сөздерден қосып күрделендіруге

болады.

«Қатты – ақырын»

Баланы дауысты дыбысты, буынды немесе сөзді қатты, сосын ақырын,

созылыңқырап, сосын үздік-создық, жоғары, аласа дауыспен айтуды өтініңіз. Ойынның нұсқасы: қандай да

бір ертегі кейіпкерлесіңізге түсіріңіз немесе ойдан шығарыңыз,

олардың ішінен кім қалай сөйлейтінін келісіңіз, содан кейін шағын диалог ойнаңыз,

өзіңіздің кейіпкерлеріңізді дауысынан таныңыз, рөлдермен ауысып отырыңыз.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Өзіндік фразалық сөйлеуді қолдану;

Кішігірім әңгіме немесе ертегі мазмұны бойынша сөз орамдар және

сөйлемдерде сөздерді аяқтап айтуға оқыту;

Ертегілерден үзінді, көлемі бойынша үлкен емес, өтірік өлеңдер,

тақпақтарды жаттату.

Берілген графикалық схема бойынша сөйлемдерді құра алуға оқыту:

«кім? – сипаты- зат – әрекет»; «және», «содан соң» жалғаулық шылаулары бар салалас құрамалас сөйлемдерді құра алуға оқыту;

Схема және тіреу суреттері бойынша кішігірім ертегілер мен

әңгімелерді қайта айтып беруге оқыту;

Кескін суреттер бойынша сөйлем құрау. Сюжеттік сурет бойынша әңгіме айту.

«Не естідің, айтшы...» ойыны

Мақсаты: Баланың сөздік қорын және байланыстырып сөйлеу тілін дамыту

Ойынның жүру барысы: Педагог баланың көзін жауып,зейін қойып

тыңдап,қандай және ненің дыбыстары екені ңажыратуды ұсынады. (құстардың

шиқылдаған дыбыстары, машинаның дыбысы, жапырақтардың шашылған

дыбыстары, қағаздың дыбыстары, адамдардың дауыстарының дыбыстары т.б.)

«Кім нені естіді?» ойыны

Мақсаты: Баланың сөздік қорын толықтыру және байланыстырып сөйлеу

қабілетін дамыту.

Көрнекіліктер: ширма, түрлі дыбыстайтын құралдар: қоңырау, балға, бұршақтың

дыбысы, сыбызғы т.б.

Ойынның жүру барысы: Педагог ширманың артында тұрып, түрлі

құралдармен дыбыс шығарады, ал балалар ненің дыбысы екенін ажырату керек.

Дыбыстар анық, әр құралдың дыбысы бөлек дыбыстану қажет.

«Кім зейінді»ойыны

Мақсаты:Байланыстырып сөйлем құрауға үйрету.

Көрнекі құралдар: түрлі ойыншықтар – машина, қуыршақтар,кубиктер т.б.

Ойынның жүру сипаттамасы:Педагог бір баланы шығарып тапсырма береді.

Мысалы – аюды алып машинаға отырғызу. Педагог балаларға тыныш

отыруды, айтып көмектесуге болмайтынын ескертеді. Тапсырмалар жәй, қысқа

түрде беріледі. Бала тапсырманы орындап, сөйлеммен сипаттап береді.

Ойынның соңында женімпаздар анықталады.

Сөйлеу тілін дамыту

Лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қорын молайту, сөйлеу тілін дамыту «Үй және жабайы жануарлар», «Жемістер», «Көкөністер», «Жиһаздар», «Құстар», «Апта күндері», «Мамандықтар», «Ыдыстар», т.б. тақырыптар бойынша суреттер, үлестірме материалдар.

Қажетті сөздерді дұрыс қолдануға үйрету, оларды өз тәжірбиесінде белсенді қолдануға жаттықтыру;

Сұрақтарға толық жауап беруге үйрету:

«Кім?», «Не?», «Қайда?», «Не істеді?», «Қалай?»

«Кімнің дауысы, ойлап тап» ойыны, «Ұлу» ойыны, «Кім зейінді»ойыны, «Шапалақ» ойыны, «Сөзді есіңе сақта» ойыны,

Сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту

Сөйлеудің айтылым жағынын және фонематикалық түсініктердің

алғышарттарын дамыту;

Берілген буындық құрылымдағы сөздерді айтуға үйрету: сөздің

басында дауысты дыбысы бар сөздер «кітап», сөз ортасында «ыстық», сөз аяғында «қарт». Дауыссыз дыбыстары үйлескен екі–үш буынды сөздерді айтқызу.

«Бұл не қылған дыбыс?»ойыны

Мақсаты: Баланы бір дыбысты бір дыбыстан және сөздің басындағы дыбысты

ажыратып үйрету.

Құрал: бірдей дыбыстан басталатын суреттердің атауы.

Ойын барысы: ойынға 3-5 балаға қатысуға болады. Ойыншықтар үстелдің үстіне

қойылады. Логопед балаларға суреттерді көрсетіп атайды. Балалар зейін қойып

тыңдап, сөздегі бірдей дыбыстарды танып білу қажет. Табылған дыбыс нақты

айтылу қажет.

Мысалы: а-а-на, а-а-па, а-ай-на, а-ал-ма.

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын

дамыту

Бала басқа балаларды тыңдай алатын, балалар, ересек адамдармен

қарым-қатынас орната алатын жағдайлар жасау;

Диалог барысында сұрақтар қоя білуін және оларға жауап қайтара

алуын бекіту, өтініш және алғыс білдіру кезінде қарапайым сыпайылықты көрсету алуға үйрету;

Диалогқа дер кезінде түсуді және әңгімені аяқтау тәсілдері.

Сөз сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөлуді үйрету әдістері;

Жазу машығын жетілдіру

Әріптер элементтері бойынша таңбалауды машықтандыру.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйрету.

«Көркем жазу» дәптерлері.

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойната отырып, қимыл-қозғалыс бұлшық еттерін дамыту.

Саусақпен ойын

«Бүлдірген жинаймыз» Сол қолының ұшы ( саусақтары төмен түсірілген) бұтақта тұрған бүлдіргенді келтіреді. Оң қолымыздың саусақтарымен бұтақта тұрған бүлдіргенді түсіріп аламыз.

«Саусақтар амандасады» Саусақтарының ұштары бір-бірімен жұғысады: шынашақ саусақ шынашақпен, бас бармақ бас бармақпен.

«Саусақтар жуынады» Бір қолдың қайырылған саусақтары екінші қолдың саусақтарымен түйісіп жыбырлайды.

«Саусақтар адымдайды» Оң қол оң жаққа адымдайды, сол қол – сол жаққа.

«Сақина» Оң қолдың үлкен саусағы әрбір саусақпен қосылып сақина жасайды да сол қолдың әрбір саусағына кигізіледі: үлкен басқармақпен – басбармаққа, үлкен ортаншымен-ортаншыға т.б.

«Айна» Үлкен адамның істегенің оның артынан әрбір саусақтың қимылын әртүрлі қайталайды.

«Гармон» Саусақтар ашылған алақандарымен бірде ашылады, бірде жабылады.

«Қоян» Көрсеткіш саусақпен ортаңғы саусақ тік ұсталған. Басбармақ шынашақ пен шылдыршүмектің арасына қысылған.

«Мүйізді ешкі» Көрсеткіш пен шынашақ саусақ тік ұсталған, басбармақ– ортаншы мен шынашаққа майыстырылған.

«Маймақ аю» Төрт саусақ үстелдің үстіне қойылған. Ортаңғы майысқан – ол «аюдың басы».

«Түлкі» Алақанды тік ұстап түлкінің бейнесін келтіру керек. Басбармақ сәл-сәл көтерілген – бұл құлағы. Көрсеткіш саусақ сәл майысқан – бұл маңдайы. Ортаңғы саусақ-мұрны.

«Қасқыр» Үлкен саусақ (құлағы) сәл көтерілген, көрсеткіш және ортаңғы саусақ, шынашақ, шылдыр шүмек біресе ашылады, біресе жабылады – «қасқырдың араны ашылады».

Логоритмикалық тақпақтар айтқызу: «дыбыстарға», «аққоян», «шегіртке»т.б.

Саусақ ойындарының жиынтығын қолдану.

Арт-терапиялық әдістерді қолданудағы ойын-жаттығулар: Изотерапия «Ылғал қағаз бетіне сурет». Мақсаты: АРТ-терпия әдісін пайдану арқылы, бала қиялын, ұсақ моторикасын дамыту.
Су терапиясы «Балықтар» жаттығуы.  Судың ішінде  жүзіп жүрген балықты қармақпен бір балықты ұстап алып шығу. Сиқырлы балықтың қояр сұрағына балалар жауап беру.
М.Монтессори әдістерімен жұмыс. 
«Моншақтарды пинцетпен ауыстыру». Мақсаты: ұсақ қимыл қозғалыстарын дамыту. Қол саусақтарының қимылдарын жетілдіру. Үйлестік. Қажетті құралдар: кішкене ыдыста ұяшықтары бар тұғырнама, пинцет және моншақтар салынған ыдыс. Ыдыстағы моншақ саны ұяшықтағы моншақ санына тең болуы керек. Барлық бұйымдар түстері бойынша бір-біріне сәйкес.
«Түрлі-түсті макорондар» ойыны. Сиқырлы макарондардың түстерін ажырату. Тарелкедегі макарондарды ажыратып (түсі, көлемі, пішіні бойынша), ыдыстарға салу. Сурет терапиясы. «Жанұя суреті» Мақсаты: Балалардың ішкі сезімін ашу, қиялын дамыту.

https://special-edu.kz.

Дидактикалық ойындар, тапсырмалар. Сурет салудың дәстүрлі емес тәсілдері. Ағаш ойыншықтар мен ойын атрибуттары.

Ой-өрісті дамытуға арналған ойындар: «Жемістер мен көкөністер» , «Ойыншықтар», «Сандар», «Хайуанаттар бағында», «Әліппе», «Бір сөзбен айт»,т.б.

Әйгерім Аюбек «Логикалық қызықты тапсырмалар»

«Тіл ұстарту жаттығулары» Д. Туркебаева «Жылдам оқу»

С.В. Трофимова «Оқуға үйрету» Байбота Қошым-Ноғай «Әліппе»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk7 «Жануарлар не жейді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk8 «Бұл ненің құйрығы?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk6 «Үй жануары не береді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk4 «Жабайы және үй жануарлары»

https://special-edu.kz. Сайтындағы оқулықтар мен әдебиеттер.

Мерзімі

Даму жұмысының бағыттары

Күтілетін нәтижелер

Жетістік туралы белгі

Ескертпе

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Айналым: І

Оқу мерзімі:

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысы дамиды.

Кейбір артикуляциялық жаттығуларды орындай алады;

«Түтікше» «Ине» «Ат шабысы»

«Сағат» «Тіс тазалау» «Әткеншек»

«Желкен» «Кеме» «Тоқылдақ» «Тышқан аулау» «Мотор оталдыру» «Ғарыш кемесі»

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысы жақсарады.

«Шар үрлеу»

«Насос»

«Гүл»

«Қолымызды жылытайық»

«Ауыз-мұрын, мұрын-мұрын» арқылы тыныс алу ұзақтығын бақылау.

Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну

Қаратпа сөздерге жауап реакцияларын білдіреді;

Кейбір сөздердің орнына дыбыстық еліктеуді қолданады;

Түрлі жағдайда тілдесім процесін бақылайды;

Заттарды іс-әрекетті атайды;

Тек ауызша белгілері бойынша объектілерді табады;

Ауызша қойылған сұрақтарға жауап береді;

Айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктейді;

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуыға үйренеді.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйренеді.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Жекеше, көпше түрінде есімдікті зат есіммен, сын есімді зат есіммен келістіре алады; мағынасы бойынша қарама-қарсы етістіктер мен сын есімдердің орнын түсінеді;

Сюжетті суреттер бойынша сөйлемдер құрастырады, сипаттама бойынша қысқа әңгімелерді құрастырады және қайта айтып береді.

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту

Диалогтік- қарым-қатынастың негізгі түрін қолданады;

Үлкендерге«сіз»деп айта отыра, сұрақтарға және өтініштерге жауап береді;

Құрбыластарымен және ересек адамдармен қатынасқа түсе алады;

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Әріптер элементтері бойынша таңбалауды машықтанады.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйренеді.

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойнауға үйренеді.

Орташа балл

Дамыту жұмысының

бағыттары

Дамыту жұмысының әдістері, әдістемелері, тәсілдері,құралдары.

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысын дамыту:

Артикуляциялық жаттығулар

«Тісті тазалау»

Күлеміз, ауызымызды сәл ашып, тілдің ұшымен оңға-солға қозғалтып, тістердің ішкі жағынан үстіңгі тістерді тазалаймыз.

«Тәтті тосап» Күлеміз, ауызымызды ашамыз. Жалпақ тілмен жоғары және астыңғы ерінді жалаймыз.

«Кесе» Ауыз кең ашық. Жалпақ тілді жоғары тіске қарай көтеріп, 10-15 секунд ұстап тұру. Бірақ тіл тіске тимеу керек.

«Сылақшы»

Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілдің ұшымен тістен тамаққа қарай бағытын өзгерте отырып, жұмсақ таңдайды сипаймыз.

«Саңырауқұлақ»

Күлеміз, ауызымызды кең ашып, жалпақ тілді таңдайға жапсырып ұстап тұру.

«Сағат» Ауыз ашық, тіліміздің ұшын ерніміздің екі жағына кезек-кезек апарамыз.

«Тарақ» Күлеміз, тілімізді шығарып, тісімізбен тілімізді басып, тілімізді алға-артқа тараймыз.

«Піл» Ернімізді жауып тұрып, алға қарай созамыз, піл тұмсығын көрсетеміз.

«Бақа» Күлеміз, тістерімізді көрсетіп, ернімізді екі жаққа керіп, күлеміз.

«Футбол» Ауыз жабық. Тілімізді ұртымызға батыра тигіземіз.

«Әткеншек» Ауыз ашық. Тілді қатайтып ұстау арқылы мұрын және иек немесе жоғары – төменгі тіске созу.

«Маса» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілімізді жоғары көтеріп, «дззз» дыбысын ұзақ созып айтамыз.

«Ат шауып келеді» Күлеміз, ауызымызды ашамыз, тілдің ұшын таңдайға апарып, тақылдатамыз.

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысын жақсарту:

“Футбол” Мазмұны: Жаттығушыларға мақтаның бөлігінен кішкене шар жасаймыз. Мақта бөлігінен жасалынған шар доп болып саналады.

Қақпаны-екі кубик немесе қаламнан жасаймыз.

Жаттығушы допты қақпаға туралап үрлеуі қажет.

Екі кубиктің арасына мақта кірсе,

“гол” салынған болып есептеледі.

“Жапырақтар түсуде”

Мазмұны:Бұл жаттығуда түрлі-түсті қағаздарды жапырақ формасында қырқып ( сары, қызыл, жасыл) алуыңыз қажет.(Ағаштың өз жапырқтарын пайдалануғада болады.) Бұл жапырақтың ағаш бастарынан ұшып түсуін бейнелейміз.

“Терезе” Мазмұны:

“Бір” дегенде ауызды қатты ашамыз. (терезе ашық)

“Екі” дегенде ауызды жабамыз. (терезе жабық)

“Құрбақа” Мазмұны:

Тісті-тіске басып тұрып бар күшін салып қатты күлу керек.

Астынғы иек алға шығып кетпеу керек.

“Пілдің тұмсығы” Мазмұны:

Ерін мен тісті қымқырып тұрып, бар күшімен ерінді алға созамыз.

5-ке дейін санап, осы қалыпты ұстап тұрамыз.

Құрбақа-пілдің тұмсығы.

“Бір-екі” деп санап “Құрбақа” және “Піл тұмсығы” жаттығуларын кезектестіріп істейміз.

«Кімнің құсы алысқа ұшады»

Мақсаты: Балалардың ұзақ, толқындатып дем шығаруын дамыту.

Көрнекі құралдар:жұқа қағаздардан қиылған, ашық түстермен боялған

торғайлардың мүсіндері.

«Ойыншықты үрле»

Мақсаты:қатты толқындатып дем шығаруды дамыту.

Еріндердің бұлшық еттерін белсендіру.

«Сөйлеу тілді тыныс алуды дамыту»

Мақсаты:Толқындатып дем шығарып екі сөзді сөйлем айтуды дамыту.

Көрнекі құралдар:хош иісті гүл, әтір шашылған мұрын орамал немесе

жемістер(алма,апельсин, лимон).

Қабылдау/сөйлеу тілін түсіну

Енжар сөздік қорын етістіктермен толықтыру, қарапайым ойын, тұрмыстық әрекеттерді және тапсырмаларды білдіретін сөздерді меңгерту тапсырмалары.

Айтқанды түсіну және сұрақтарға жауап беру үшін (ым-ишарамен,дауыс реакцияларымен, сөзбен, суретті немесе заттарды көрсетумен);

«Ұлу» ойыны

Мақсаты: Дауыс арқылы тану.

Ойынның жүру сипаттамасы: Жүргізушіні («ұлу»)

шеңбердің ортасына тұрғызып көзін байлайды. Ойыңға

қатысушы әр бала дауысын өзгертіп сұрайды:

Ұлу,ұлу,ұлусын

Мінсіз сен сұлусын

Кім шақырды айтсаншы

Бәліш берем келсенші

«Ұлу» баланы дауысынан танып қойса, сол бала жүргізуші болады.

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуына үйрету.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйрету.

Сөздерден белгілі бір дыбыстың тұрған орнын (басында, ортасында, аяғында) анықтауға үйрету.

«Ұлу» ойыны Мақсаты: Дауыс арқылы тану.

«Ұзын, қысқа сөздерді тап» ойыны Мақсаты:Балалардың фонематикалық есту қабілетін дамыту. Сөздің ұзынқысқа көлемін ажырату дағдысын қалыптастыру.

«Кім солай сөйлейді?» ойыны Мақсаты: жануарларды дауысынан айыра білуге және дауыстарына еліктеуге үйрету.

«Кім сені шақырды, тапшы»ойыны Мақсаты: басқа адамды дауысынан тануға үйрету.

«Естігенде шапалақта» ойыны Мақсаты: Дыбыстардың арасынан берілген дыбысты ажырата білуге үйрету, фонематикалық есту қабілетін дамыту.

«Дүкен» ойыны

Көрнекі құрал:Берілген бір дыбысы естілетін заттар. (Мысалы «С» дыбысы:

сағат, самолет, сақина, сыбызғы т.б.)

Ойынның жүру сипаты: Логопед үстел үстіне «С» дыбысы естілетін

бірнеше заттарды қояды. Балалар орындықта отырады. Логопед кезектестіріп

ортаға шығарады. Олар «дүкенге» келіп сатып алатын заттарды алып, барлық

балаларға көрсетіп дауыстап заттың атауын айтып орындарына барып

отырады.

«Дыбыс әлемі» ойыны

Мақсаты:Айналадағы дыбыстарды есту арқылы балалардың фонематикалық

қабылдауын дамыту

Көрнекі құрал:шымылдық, қағаз, қасықтар, су, стакандар, сыбызғы

Ойынның жүру сипаты:Логопед шымылдықтың артына стақанмен су, қағаз,

қасықтар, сыбызғыны қойып дыбыстарын шығарады – қағаздың шуы, судың

сарқырап ағуы, қасықтардың сынғыры, ыдыстардың дыбыстары, сыбызғының,

пианиноның дыбысы. Балалар зейін қойып тыңдап, дыбыстарды анықтау және

еліктеу керек.

«Қандай дыбыс жоғалды» ойыны

Мақсаты:Балалардың есту зейінін, фонематикалық қабылдауын дамыту.

Ойынның жүру сипаты:Логопед асықпай балаларға тақпақ оқиды.Тақпақтың

ішіндегі сөздердің жалғауын немесе басындағы дыбысты тастап кетіп оқып

шығады. Мысалы: Ақ-қоян ау, ақ қоян!Ақ...оян-ау, ақ ...оян!

Тез үйіңе шап қоян ... ез үйіңе шап ...оян

Жылдам, жылдам қашпасаң ...ылдам, ...ылдам қашпасаң

Сәбізіңді жеп қоям ...әбізіңді жеп қоям!

Логопед балалардан, бірінші (екінші, үшінші) сөйлемде қандай сөзде қандай

дыбыс жетіспейтінің сұрайды. Балалар анықтап жауап береді.Барлық балалар

осы тәсілді үйренгеннен кейін, логопед 2-3 сөздерден қосып күрделендіруге

болады.

«Кім қандай үйде тұрады» ойыны

Мақсаты:Балалардың фонематиалық есту қабілетін дамыту.Сөздің буындық

құрамын анықтау білімдерін белсендіру.

Көрнекі құрал:үш үйдің суреті ілінеді.Бірінші үйдің – бір терезесі бар, екінші

үйдің екі терезесі бар, үшінші үйдің – үш терезесі бар.

«Кім солай сөйлейді?» ойыны

Мақсаты: жануарларды дауысынан айыра білуге және дауыстарына еліктеуге үйрету.

Көрнекі құрал: доп. Ойынның жүру сипаты: ойынға 2 бала қатысады. Балалар жарты шеңберге тұрады, ортасында доппен тәрбиеші тұрады. Балаларға доп лақтырып бір жануардың атауын айтады. Бала допты қағып алып сол жануардың дыбыстауын еске түсіру керек. Немесе допты лақтырып, «ит қалай үреді, көрсетші» деп сұрау.

«Кім сені шақырды, тапшы»ойыны

Мақсаты: басқа адамды дауысынан тануға үйрету. Көрнекі құрал: арнайы құрал керек емес.

Ойынның жүру сипаты : ойынға қатысушылардың саны – 3 адам.

Бір бала ортаға шығып көзін жұмады. Логопед көрсеткен бала ортада тұрған

баланы шақырады. Бала шақырған адамды дауысынан танып, кім екенін атайды.

Таныса шеңберге тұрады – шақырған бала ортаға тұрады.

Байланыстырып сөйлеуді дамыту

Өзіндік фразалық сөйлеуді қолдану;

«Кім зейінді»ойыны Мақсаты:Байланыстырып сөйлем құрауға үйрету.

«Тауып айт» ойыны Мақсаты:Балаларды байланыстырып сөйлеу қабілетін дамыту. Затты сипаттауға үйрету.

Кескін суреттер бойынша сөйлем құрау. Сюжеттік сурет бойынша әңгіме айту.

«Тауып айт» ойыны

Мақсаты:Балаларды байланыстырып сөйлеу қабілетін дамыту. Затты

сипаттауға үйрету.

Көрнекі құрал: фланелеграф-тақта, ысқырық пен ызың дыбыстарын бекітуге

және машықтандыруға арналған қорапшаларға салынған заттық суреттер,

Ойынның жүру сипаты: Бізге жаңа жылға аяз-ата көп қызықты заттар мен

ойыншықтар салыпты. Олар қорапшада жатқан суретте бейнеленген. Аяз-ата

сендерге әзір көрсетпесін деген, өйткені сендер өздерің тауып айтуларың керек.

Ал, қалай табатындарыңды мен айтайын, дейді логопед. Араларыңнан бір бала

ортаға шығып, қорапшадан бір суретті алып, балаларға көрсетпей суреттегі

затты сөзбен сипаттап береді.

«Қызықты сөздер» ойыны

Мақсаты: Балаларға көп мағыналы сөздер түсінігін қалыптастыру.

Көрнекі құрал:Ат, қой, ара, қасық.

Ойынның жүру сипаты:Логопед, балалардан «араның» суретін көрсетіп бұл

не? деп сұрайды. Балалар «ара» деп жауап береді. Ара деп тағы нені айтамыз?

деп сұрайды. «Ара» деп біз ағаш кесетін араны айтамыз. (қас, қой, т.б).

Балаларды көп мағыналы сөздерді іріктеуге, сипаттама беруге үйрету.

Сөйлеу және ой-өрісті дамытуға арналған ойындар: «Жемістер мен көкөністер» , «Ойыншықтар», «Сандар», «Хайуанаттар бағында», «Әліппе», «Бір сөзбен айт»,т.б.

«Тіл ұстарту жаттығулары»

Қыс туралы

Ыс – ыс – ыс, Келіп жетті қыс.

Ар – ар – ар, Жауады қар.

Яз – яз – яз Сақылдаған сары аяз.

Ран – ран – ран, Соғады боран.

На – на – на, Зулайды шана.

Күз туралы

Үз – үз – үз, Жаңбырлы Күз.

Рақ – рақ – рақ, Саулайды жапырақ.

Ел – ел – ел, Соғады жел.

Іс – іс – іс, Піседі жеміс.

Дай – дай – дай, Жинаймыз бидай.

ҮЙ ЖАНУАРЛАРЫ ТУРАЛЫ

Ие – ие – ие, Маң – маң басқан түйе.

Та- та – та, Жібек жүнді бота.

Иыр – иыр – иыр, Сүт береді сиыр.

Зау – зау – зау, Мөңірейді бұзау.

Қы – қы – қы, Кісінейді жылқы.

Шақ – шақ – шақ, Құлдырайды құлыншақ.

Ой – ой – ой, Қорада тұр қой.

Зы – зы – зы, Моп – момақан қозы.

Кі – кі – кі, Сақалды ешкі.

Ақ – ақ – ақ, Секеңдеген лақ.

Ік – ік – ік, Шәукілдейді күшік.

Ық – ық – ық, Тышқан жейді мысық.

ЖАБАЙЫ АҢДАР ТУРАЛЫ

Ю – ю – ю, Қорбаңдайды аю.

Тан – тан – тан, Аң патшасы – Арыстан.

Ыс – ыс – ыс, Тарғыл түсті жолбарыс.

Қыр – қыр – қыр, Бұл көкжал қасқыр.

Іл – іл – іл, Тұмсығы ұзын піл.

Лан – лан – лан, Шығады жылан.

Кі – кі – кі, Айлакер қу түлкі.

Ян – ян – ян, Қорқақ қоян.

Пі – пі – пі, Тікенекті кірпі.

Ін – ін – ін, Жаңғақ жейді тиін.

КИІМДЕР ТУРАЛЫ

Он – он – он Тері тон.

Пақ – пақ – пақ Киіз байпақ

Пан – пан – пан Атам киеді шапан

Лош – лош – лош Әжем киеді галош

Зол – зол – зол Зерлі камзол

Я – я – я Моншақта тақия

Ле – ле – ле Үуілі сәукеле

Қап – қап – қап Әдемі қолқап

Лек – лек – лек Қос етек көйлек

Ли – ли – ли Биік өкше туфли

Ік – ік – ік Сәнді етік

Ди – ди – ди Су кешетін поди

Мақ – мақ – мақ Жылы тымақ

Пек – пек – пек Тоқыған телпек

Ки – ки – ки Жүн носки

ЫДЫС-АЯҚ ТҮРЛДЕРІ ТУРАЛЫ

Бақ –бақ – бақ Ас салатын табақ

Шақ – шақ – шақ Өткір пышақ

Зан – зан – зан Ет асатын қазан

Зы – зы – зы Алма салатын вазы

Ман – ман – ман Су құятын құман

Нек – нек –нек Шай қайнайтын шәйнек

Се – се – се- Шай ішетін кесе

Гі- гі – гі Сүт сүзетін сүзгі

Ке – ке – ке Шұңғыл тәрелке

Ық – ық – ық Ас ішетін қасық

ЖАНҰЯ МҮШЕЛЕРІ ТУРАЛЫ

Та – та – та Ақ сақалды ата

Е – е – е Ақ жаулықты әже

Ке – ке – ке Асқар таудай әке

На – на – на Мейірімді ана

Ға – ға – ға Қамқоршы аға

Ыз – ыз – ыз Айназ жақсы қыз

Ла – ла – ла Саят пысық бала

Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын

дамыту

Бала басқа балаларды тыңдай алатын, балалар, ересек адамдармен

қарым-қатынас орната алатын жағдайлар жасау;

Диалог барысында сұрақтар қоя білуін және оларға жауап қайтара

алуын бекіту, өтініш және алғыс білдіру кезінде қарапайым сыпайылықты көрсету алуға үйрету;

Диалогқа дер кезінде түсуді және әңгімені аяқтауды дамыту.

Сөз сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөлуді үйрету;

Қарым-қатынастык элементарлы ситуацияларына үйрету.

Жазу машығын жетілдіру

Әріптер элементтері бойынша таңбалауды машықтандыру.

Суреттерді бастыруға, салуға, бояуға үйрету.

«Моторика» жазу дәптері

«Көркем жазу» дәптерлері

Ұсақ және ірі саусақ қол моторикасын дамыту

Өлең, тақпақтар арқылы сергіту қимыл-қозғалыс ойындарын ойната отырып, қимыл-қозғалыс бұлшық еттерін дамыту.

Логоритмикалық тақпақтар айтқызу: «дыбыстарға», «аққоян», «шегіртке»т.б.

Саусақ ойындарының жиынтығын қолдану.

Арт-терапиялық әдістерді қолданудағы ойын-жаттығулар: Изотерапия «Ылғал қағаз бетіне сурет». Мақсаты: АРТ-терпия әдісін пайдану арқылы, бала қиялын, ұсақ моторикасын дамыту.
Су терапиясы «Балықтар» жаттығуы.  Судың ішінде  жүзіп жүрген балықты қармақпен бір балықты ұстап алып шығу. Сиқырлы балықтың қояр сұрағына балалар жауап беру.
М.Монтессори әдістерімен жұмыс. 
«Моншақтарды пинцетпен ауыстыру». Мақсаты: ұсақ қимыл қозғалыстарын дамыту. Қол саусақтарының қимылдарын жетілдіру. Үйлестік. Қажетті құралдар: кішкене ыдыста ұяшықтары бар тұғырнама, пинцет және моншақтар салынған ыдыс. Ыдыстағы моншақ саны ұяшықтағы моншақ санына тең болуы керек. Барлық бұйымдар түстері бойынша бір-біріне сәйкес.
«Түрлі-түсті макорондар» ойыны. Сиқырлы макарондардың түстерін ажырату. Тарелкедегі макарондарды ажыратып (түсі, көлемі, пішіні бойынша), ыдыстарға салу.
Сурет терапиясы. «Жанұя суреті» Мақсаты: Балалардың ішкі сезімін ашу, қиялын дамыту.

Саусақтарға гимнастика. Саусақтарға арналған ойындар – бұл саусақтардың көмегі арқылы қандай да бір ұйқастырылған тарихты, тақпақтарды, ертегілерді сахналау. Жаттығулар әртүрлі деңгейде жүргізілуі мүмкін: еліктеуі, сөздік нұсқауы бойынша.

Әртүрлі заттарды пайдалану арқылы қолдың білезіктері мен саусақтарына арналған жаттығулар ұсынылады:

-         Пирамида, мозаика, матрешка құрастыру.

-         Қағазға түйме, жіп,замок әртүрлі ұзындықта жапсыру жұмысы.

-         Жарманы жинау.

-         Қағазбен жұмыс.

-         Бау байлау.

-         Құммен, сумен ойнау.

-         Конструктор, кубиктер ойнау.

https://special-edu.kz.

Дидактикалық ойындар, тапсырмалар. Сурет салудың дәстүрлі емес тәсілдері. Ағаш ойыншықтар мен ойын атрибуттары.

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk7 «Жануарлар не жейді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk8 «Бұл ненің құйрығы?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk6 «Үй жануары не береді?»

https://special-edu.kz/index.php?do=static&page=vk4 «Жабайы және үй жануарлары»

https://special-edu.kz. Сайтындағы оқулықтар мен әдебиеттер.

Мерзімі

Даму жұмысының бағыттары

Күтілетін нәтижелер

Жетістік туралы белгі

Ескертпе

Артикуляциялық мүшелердің қозғалысын дамуы

Айналым:

Оқу мерзімі:

Артикуляциялық мүшелердің, яғни ерін мен тілдің қимыл қозғалысы дамиды.

Кейбір артикуляциялық жаттығуларды орындай алады;

«Түтікше» «Ине» «Ат шабысы»

«Сағат» «Тіс тазалау» «Әткеншек»

«Желкен» «Кеме» «Тоқылдақ» «Тышқан аулау» «Мотор оталдыру» «Ғарыш кемесі»

Мұрынмен және ауызбен тыныс алу жаттығулары

Тыныс алу мүшелерінің жұмысы жақсарады.

«Шар үрлеу»

«Насос»

«Гүл»

«Қолымызды жылытайық»

«Ауыз-мұрын, мұрын-мұрын» арқылы тыныс алу ұзақтығын бақылау.

Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну

Қаратпа сөздерге жауап реакцияларын білдіреді;

Кейбір сөздердің орнына дыбыстық еліктеуді қолданады;

Түрлі жағдайда тілдесім процесін бақылайды;

Заттарды іс-әрекетті атайды;

Тек ауызша белгілері бойынша объектілерді табады;

Ауызша қойылған сұрақтарға жауап береді;

Айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктейді;

Фонематикалық есту қабілеті және қабылдауының жағдайы

Дыбыстардың естілуіне назар аудара отырып оларды естілуі бойынша қабылдай алуыға үйренеді.

Ұқсас сөздерді, жоғары күшті дыбыстарды ажырата алуға үйренеді.