Материалдар / Ұлттың құндылықтарының бірі - қасиетті қамшы

Ұлттың құндылықтарының бірі - қасиетті қамшы

Материал туралы қысқаша түсінік

Қамшы - ер жабдықтарының ішіндегі ажырамас бөлігі және көнеден келе жатқан құралдардың бірі. Қамшы - қазақтың ғасырлар бойы ұстаған ұлттық нысандары¬ның бірі болды.

Адебиет Гүлрауза

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

21 Қараша 2018

793

2 рет жүктелген

Бастауыш сынып Ғылыми жұмыстар 3 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

«Новорыбин орта мектебі –бақшасы»ММ

Тақырыбы: Ұлттың құндылықтарының бірі - қасиетті қамшы

Бағыты: Этнопедагогика Орындаушы: Саганбекұлы Ерасыл 3 - сынып

Жетекшісі: Адебиет Гүлрауза І санатты бастауыш сынып мұғалімі

Жұмыс жүргізілген орны: Новорыбин ауылы2017-2018 оқу жылы

Мазмұны

Аңдатпа (орыс тілінде) .......................................................................................1

Аңдатпа (ағылшын тілінде)...............................................................................2

Кіріспе ..................................................................................................................3-4

Негізгі бөлім

1 бөлім. Қамшы құралы жайлы жалпы түсінік ............................................5

Қамшының негізгі бөлігі .....................................................................5-6

Қамшы түрлері, оны өрудің халықтық дәстүрі ...............................7-9

2 бөлім. Қазақ халқы өміріндегі қасиетті қамшының орны .....................10

2.1. Қамшының салт- дәстүр, әдеп- ғұрыпта қолданылуы ...................10-11

2.2. Қамшының емдік қасиеттері ....................................................................12

Қорытынды .........................................................................................................13

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...................................................................17

Қосымша- жинақ- буклет

Кіріспе

Қамшы - ер жабдықтарының ішіндегі ажырамас бөлігі және көнеден келе жатқан құралдардың бірі. Қамшы - қазақтың ғасырлар бойы ұстаған ұлттық нысандарының бірі болды. Қазақ аттан түсіп жаяу қалғасын, қолына қамшы ұстауды да қойды. Қолына қамшы ұстаған қазақ айбарлы, сәнді көрінуші еді. Ат пен қамшыдан айырылған жай қазаққа айналды. Адамзат жылқыны қолға үйретіп мінісімен аттың өзін жүргізу және алдындағы малды айдау үшін қандай да бір құрал қажет болған. Алғашында атқа мінген адам қамшы ретінде әртүрлі шыбық, ағаш қолданған. Уақыт өте келе бұл құралды малдың шикі терісінің өзінен жасаған, бертінірек өрме өнері шыққанда шикі қайысты өріп, өрменің санына байланысты қамшылар үш таспа өрім, төрт таспа, алты таспа, сегіз таспа, он екі, жиырма төрт, қырық сегіз таспа өрім болып бөлінген. Қамшының ең алғаш қандай бөліктерінің қалай аталғанын жазған Ш. Уәлиханов. Қамшы - ұстаған адамының қайрат- қуаты артып, жамандықтан, тіл- көзден сақтап жүретінін, сал- серілердің серілігін танытатын, отбасының, отағасының қорығы екенін білдіретін қазақ мәдениетінің киелі сыйы. Қазақ шаңырағының төрінде ілулі тұратын қамшыны көргенде, таспадай тіліп өтетін тілі бар, қамшының өріміндей бедерлі берекесі бар, қазақтың қанына біткен қайсарлығы бар азаматтың шаңырағы екенін түсіндіреді. Ал, қасиеті мен құрметі ерекшеленген адамдардың киесі мен қуаты қамшыға ауысып отырады. Қамшы мен емші бірін- бірі толықтырып отыратын киелі құдірет екенін ырымшыл халық мойындаған. Қамшының тарихын, негізгі бөліктерін зерттеу арқылы, оның пайдасы мен халқымыздың тұрмысындағы орнының айқындалуы жұмыстың өзектілігі болып табылады.Сонымен, ел алдында жүрген жақсы адамдардың, қуатты адамдардың қамшысын ырымдап отырған. Қамшы- қазақ халқының шаруашылық, мәдени өмірінде кеңінен қолданған ежелгі құралдарының бірі [4, 220-б].

Зерттеу жұмысының мақсаты: Қамшының шығу тарихын, қазақ халқы өміріндегі қасиетті қамшының орнын анықтау арқылы оның құрылысымен танысу.Болжам: Жастар қамшының қасиеті мен пайдалылығын ұғынады.Зерттеу кезеңдері:

Зерттеу жұмысының тақырыбын нақтылау;

Қамшы туралы ақпараттар жинастыру, материалдармен танысу;

Кітапханалық іріктеулер жүргізу, саралау, жинақтау;

Зерттеу жұмысы негізінде нұсқаулар шығару

Зерттеу әдістері:

Түрлі деректер мен зерттеулерді қолдану;

Сұхбаттасу;

Сауалнама алу

Зерттеу жұмысының жаңашылдығы: Қазақ халқының тұрмысында ерекше орын алатын қамшы туралы мәліметтер жинақтап, оның пайдасын болашақ жас ұрпақтарға түсіндіріп, кеңес беру, қамшы туралы мақал - мәтелдер, өлеңдер кітапшасын құрастыру жұмыстың ғылыми жаңалығы болып табылады.Зерттеу жұмысының нәтижесі мен қорытындысы: Зерттеу барысында қамшы ата - бабамыздың бізге қалдырған баға жетпес мұрасы, ал оны қастерлеп, бағалай білу - болашақ ұрпаққа міндет және денсаулыққа пайдасы мол екені анықталды.Зерттеу жұмысының практикалық мәні: Қамшы туралы жинақталған мәліметтерді, көрнекіліктерді «Әдебиеттік оқу» арнайы курс, «Дыбыстардың сыры» үйірме жұмыстарында, қосымша құрал ретінде музыка, еңбекке баулу сабақтарында және сабақтан тыс жұмыстарда қолдануға болады.Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қамшының тарихын, негізгі бөліктерін зерттеу арқылы, оның пайдасы мен халқымыздың тұрмысындағы орны айқындалады.Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспе, екі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Негізгі бөлім1 бөлім. Қамшы құралы жайлы жалпы түсінік1.1. Қамшының негізгі бөлігіҚазіргі таңда қамшы өруді, қамшыгерлікті жас ұрпаққа үйретіп, насихаттап отырса елдік, ерлік дәстүріміз жалғастығын табар еді. Қамшы - атқа мiнген адам ұстайтын, бiрнеше таспа қайыстармен көмкерiлiп, өрiлген, сабы тобылғыдан, ырғайдан, аңдардың тұяғы, мүйiздерiнен жасалған атты айдап жүргiзетiн құрал. Ол үлкен екі бөліктен тұрды: өрімі және сабы. Қамшы сабы көбінесе 4 - 7 тұтам тобылғыдан, ырғайдан, еліктің, таутекенің мүйізінен жасалып, барынша әсемделеді. Оның терімен қапталған қолға ұстайтын бөлігі – тұтамы (тұтқасы), оған тесіліп өткізілген қайыс таспа- бүлдіргісі деп аталады. Шеберлер қамшы сабына ерекше көңіл бөліп, оны жез бауырлап, мойнақтап, металмен, былғарымен, қайыспен орап тастайды. Өрім мен алақанның қосылған жері- шежемей. Оның үстінен түйнектеп қайыс шашақ тағып қояды. Елік, киік сирағынан металл, терімен мойнақтап, орам салып, шашақталған қамшы өте сәнді де бағалы [1, 46-б].

Жалпы, қамшы өрімінің сапқа жалғасқан бөлігінің атауы - бауырлақ (бауырдақ, бауырдауық), оны көмкерген жез, мыс күміс бөлігі - мойнақ, біріктірген шегесі - бүркеншік, қамшы сабына бауырдақты ораған бұрама металл- шырмауық, ол таспалап бекітілсе - бунақ, өрімнің ұшындағы ұшығы - түйіні, алақанның бауырдаққа қарама қарсы жағына жұқалап қабаттап салған кішкене бөлігі - қамшының тілі, үстіңгі жағында жіңішкелеп, шашақ тәрізді етіп тігілген, ұзындығы екі еліден бір жарым тұтамдай ұзын таспа шашағы- қамшының кекілдігі, қамшы өрімінің басталар тұсы мен сапқа бекітілетін бауырдақ аралағындағы бөлігі- алақан. Сонымен қамшы бөліктерінің атауы мынандай: 1.Өрімі. 2.Сабы. 3.Тұтамы. 4.Бүлдіргі. 5.Шежемей. 6.Бауырлақ. 7.Мойнақ. 8.Бүркеншік. 9.Шырмауық. 10.Бунақ. 11.Таңдай. 12.Түйін. 13.Қамшының тілі. 14.Тілме. 15.Қамшының кекілдігі. 16.Алақан. 17.Шашағы.Қорытындылай келе, қамшы- ер жабдықтарының ішіндегі ажырамас бөлігі және көнеден келе жатқан құралдардың бірі. Қамшы- атқа мiнген адам ұстайтын, бiрнеше таспа қайыстармен көмкерiлiп, өрiлген, сабы тобылғыдан, ырғайдан, аңдардың тұяғы, мүйiздерiнен жасалған атты айдап жүргiзетiн құрал.

1.2. Қамшы түрлері, оны өрудің халықтық дәстүріМен зерттеу жұмысымның барысында қазақ халқы өміріндегі қасиетті қамшының орны жайында біле бастағаннан кейін өзімнің сыныптастарымнан сауалнама алдым.- Қамшы қандай құрал? - деген сұраққа 100% - иә деп жауап берді.- Қамшының қандай түрлерін білесіңдер? - деген сұраққа 16% - иә деп, 74% - жоқ деп жауап берді.- Қамшы қандай бөліктерден тұрады? - деген сұраққа 100% - иә деп жауап берді.- Адамға қамшы не үшін керек? - деген сұраққа 62% - иә деп, 38% - жоқ деп жауап берді.Мен зерттеу жұмысымның барысында қазақ халқы өміріндегі қасиетті қамшының орны туралы тереңірек білгім келіп, Кеген Бапар атадан мәлімет алдым. Кеген Бапар ата: Әкем қамшы өретін еді, бұл өнерді содан үйрендім. Мен ауылда туып өстім. Ол жерде машина жоқ. Сол себептен бәрі атқа мініп жүреді. Баласы да, кәрісі де дойыр қамшы ұстайды. Кісіге шабатын буралар мен бұқалардан қорғану үшін бұл дойыр міндетті түрде керек. Қазір қамшы өретіндер де санаулы. Қамшы жасау оңай емес. Оған қажетті терілерді дайындаудың өзі қиындықпен келеді.Сонымен қатар Кеген Бапар: Қамшылар жасалуына, қолданылуына байланысты бірнеше түрге бөлінетінін, оның әрқайсының атқаратын қызметі, мақсаты, мағынасы бар екенін айтып берді. Кеген Бапар ата соның басты- бастыларын талдап түсіндірді:Қамшының қарапайым түрiнiң бiрi- бишiк. Ол қамшыға қарағанда қарапайым, өрiмi сабынан үш- төрт есе, кейде одан да ұзын болуы мүмкiн. Оны мал айдағанда, ат- арба не ат шанамен жүргенде жиi пайдаланады. Өрiм алғашқы басында жуан болып ұшына қарай жiңiшкере бередi. Қамшының өрiмi сабынан бiр жарым еседей ұзын болады. Қамшы саптан, өрiмнен және бүлдiргiден тұрады. Саптың қолға ұстар жерi былғарыдан қапталады. Қамшы өрудiң көптеген түрi қолданылады, соның iшiнде 3 таспадан 32 таспаға дейiн жететiн түрi кiредi [2, 123-б].

Өрiмдер домалақ, жұмыр, төртқырлы болып келедi. Қамшылардың ең қолайлысы 12 өрiмдiгi болып табылады. 6 өрiм қарапайым түрiне жатады.Өрім түрлері:1. Үш не төрт бұрым өрімі. Ол қайыстан өрілген, бәйге қамшыға қолайлысы.2. Алты өрім. Осы орайда «Әй, алты өрім бұзау тіс, көп былжырамай аттан түс!» деп сөзді өрімшілер көп айтатын.3. Сегіз өрім. Бұл – мал айдауға қолайлы қамшы. Осы өрімді соп, үйір, ноғай қамшыларға да қолданған.4.

770 ₸ - Сатып алу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!