Ұлттық бірыңғай тестілеу: артықшылықтары мен кемшіліктері

Қазақстанда жоғары оқу орындарына түсу үшін талапкерлер Ұлттық бірыңғай тестілеуден (ҰБТ) өтеді. Бұл жүйе 2004 жылдан бастап енгізіліп, білім деңгейін бағалаудың негізгі механизміне айналды. Алайда жыл сайын ҰБТ-ның тиімділігі мен кемшіліктері туралы пікірталастар толастар емес.ҰБТ-ның ең басты артықшылығы – ол білім алушылар үшін тең мүмкіндік береді. Бұрын қабылдау емтихандарын жоғары оқу орындары өздері өткізетін, сол себепті сыбайлас жемқорлық қаупі жоғары болды. Ал ҰБТ барлық талапкерлерге бірдей шарттар ұсынып, әділ бәсекелестікке жол ашады. Сонымен қатар, тестілеу нәтижесінде жоғары ұпай жинаған түлектер мемлекеттік грантқа ие болу мүмкіндігін алады, бұл білімге ынталандыратын маңызды фактор. Тағы бір маңызды артықшылық – ҰБТ оқу бағдарламасының нақты жүйеленуіне ықпал етеді. Яғни оқушылар мектеп бағдарламасын жүйелі меңгеруге тырысады, өйткені сұрақтар тек осы шеңберде беріледі.

Дегенмен, ҰБТ-ның кемшіліктері де жоқ емес.

Біріншіден, бұл жүйе оқушының тек есте сақтау қабілетін бағалайды, ал сыни ойлау, шығармашылық қабілеттер ескерусіз қалады. Көп жағдайда оқушылар тек тест сұрақтарын жаттап алуға мәжбүр, бұл сапалы білім алуға кедергі келтіреді.

Екіншіден, психологиялық қысым үлкен мәселе болып отыр. Көптеген түлектер үшін ҰБТ өміріндегі ең маңызды сынақ болғандықтан, олар қатты уайымдайды, бұл денсаулықтарына кері әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, кейбір оқушылар тестілеуден төмен нәтиже көрсеткендіктен, өздерін төмен санап, күйзеліске түседі. ҰБТ – білімді бағалаудың әділетті және ашық жүйесі болғанымен, оның кемшіліктері де бар. Сондықтан оны жетілдіру қажет: тестілеуге логикалық ойлау, шығармашылық тапсырмалар енгізу, мектеп бітірушілердің психологиялық дайындығына көбірек көңіл бөлу маңызды. Осылайша, ҰБТ түлектердің тек есте сақтау қабілетін емес, жан-жақты білімін бағалайтын әділетті механизмге айналар еді.