Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасы

Катонқарағай ауданы бойынша білім бөлімінің

«Рыков атындағы орта мектебі» КММ

Нұрақасова Балнұр

Көркем еңбек пәні мұғалімі

Ұлттық қолөнер – тәрбие көзі

Ұлттық қолөнер – ата-бабаларымыздың ғасырлар бойы жинақтаған білімдері мен шеберліктерінің, мәдени құндылықтарының бірегей көрінісі. Ол халықтың дәстүрін, дүниетанымын, тұрмыс-тіршілігін, эстетикалық талғамын білдіреді. Ұлттық қолөнердің әрбір туындысы тек сәндік емес, сонымен қатар тәрбиелік мәнге ие. Осы өнер арқылы ұрпақтар сабақтастығы сақталып, ұлттың рухани байлығы мен мәдени мұрасы ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады.

Қолөнерді «тәрбие көзі» ретінде қарастыратын болсақ, оның көптеген тәрбиелік мәні мен маңызы бар екенін көруге болады. Бұл өнер түрі адамның шығармашылық қабілетін дамытып, оның өмірге деген көзқарасын қалыптастырады.

1. Ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілік

Қазақ халқының қолөнері өзінің мән-маңызы мен тереңдігін сақтап, бүгінге дейін ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді. Әрбір ою-өрнек, әрбір тұскиіз, кілем, зергерлік бұйым өзінің артында тарихи, философиялық мағына мен символизмді сақтайды. Бұл дәстүрлі өнер түрлерін ұрпақтарға үйрету арқылы олардың ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілігін, құрметін арттыруға болады. Бұл, өз кезегінде, болашақ ұрпақтың мәдени мұраны сақтауға деген жауапкершілігін қалыптастырады.

2. Қолөнер арқылы еңбекке баулу

Қолөнерге деген қызығушылық бала бойында еңбекке деген құрметті қалыптастырады. Бала қолөнер шеберліктерін меңгеру арқылы өзінің шығармашылық потенциалын ашып, еңбектің нәтижесін көрудің қуанышын сезінеді. Сонымен қатар, бұл еңбекке баулудың бір түрі болып табылады, өйткені қолөнер адамды шыдамдылыққа, төзімділікке, тәртіпке, мақсатқа жету жолындағы табандылыққа үйретеді.

3. Шығармашылық қабілеттерді дамыту

Қолөнер, әсіресе, баланың шығармашылық ойлау қабілетін дамытады. Әрбір қолөнер туындысы жаңа идеялар мен шешімдер табуды талап етеді. Мұндай жұмыс балаға өз ойын еркін жеткізуге, эстетикалық талғамын дамытуға көмектеседі. Сонымен қатар, бала қолөнер арқылы өзінің қолынан шыққан бұйымдарды жасауға деген мақтаныш сезімін де сезінеді.

4. Төзімділік пен шыдамдылыққа тәрбиелеу

Қолөнердің бір ерекшелігі — ол көбінесе ұзақ уақытты талап етеді. Бұл балаға шыдамдылықты, төзімділікті, еңбектің қадірін түсінуді үйретеді. Мысалы, ағаш ою, кесте тігу, кілем тоқу сияқты жұмыстар балаға еңбек процесінің әр кезеңін түсініп, әрбір қадамды мұқият орындауды үйретеді.

5. Әлеуметтік өзара қарым-қатынас

Қолөнер халықтың әлеуметтік өмірінің бір бөлшегі болғандықтан, оның тәрбиелік әсері әлеуметтік қатынастарды да қамтиды. Бала шеберлік үйірмелерінде немесе отбасының ортасында қолөнермен айналыса отырып, өзінің қарым-қатынас дағдыларын дамытады. Бұл әлеуметтік құндылықтарды түсінуге, басқа адамдармен бірігіп жұмыс жасауға үйретеді.

6. Ұлттық рухты қалыптастыру

Қолөнердің тәрбиелік мәні – ол ұлттық рухты нығайтады. Халқымыздың рухани және материалдық мәдениетінен хабар беретін әрбір қолөнер туындысы халықтың тарихы мен салт-дәстүрінің айнасы болып табылады. Балалар осы арқылы өздерінің ұлттық бірегейлігін сезініп, өз халқының тарихы мен мәдениетін тереңірек түсінеді.

7. Ұрпақтар сабақтастығы

Қолөнер арқылы ата-бабаларымыздың өмір салты мен өнерін танып, ұрпақтар сабақтастығын сақтай аламыз. Осы арқылы ұлттық құндылықтарымыз ұрпақтан-ұрпаққа беріледі. Ұрпақтар арасындағы бұл байланыс тек мәдениетпен шектелмей, әдеп-ғұрыптар мен салт-дәстүрлерді де қамтиды.

Қорытынды

Ұлттық қолөнер — тек өнердің бір түрі ғана емес, ол ұлттық тәрбиенің құралы да болып табылады. Қолөнердің әрбір бұйымы халықтың болмысын, дүниетанымын, рухани байлығын көрсетеді. Қолөнер арқылы тәрбие алған ұрпақ өз ұлтына, мәдениетіне деген сүйіспеншілігін қалыптастырып, елінің тарихын тереңірек біледі. Сонымен қатар, қолөнер адамды еңбекке, шығармашылыққа, шыдамдылыққа және еңбекқорлыққа тәрбиелейді. Осылайша, ұлттық қолөнер — ұрпақ тәрбиесінің маңызды құралы болып табылады.