Баяндама: «Ұлттық құндылықтарды оқушылар бойына сіңіруде ұлттық ойындардың рөлі»

Қазіргі заманның білім беру жүйесінде оқушылардың рухани, мәдени және ұлттық дамуы үлкен маңызға ие. Өзінің ұлттық болмысын, тарихи тамырларын, мәдени мұраларын білмей, саналы тұлға қалыптастыру мүмкін емес. Сондықтан да, ұлттық құндылықтарды оқушылардың бойына сіңіру – бүгінгі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшін қазақтың ұлттық ойындарының ерекше рөлі бар.

1. Қазақ ұлттық ойындарының мәні

Қазақтың ұлттық ойындары – халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени мұрасы, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, бүгінгі күнге жеткен рухани байлық. Бұл ойындар балалардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік дамуына үлкен әсер етеді. Қазақ ұлттық ойындары халықтың тұрмыс-тіршілігі мен салт-дәстүрінен хабар береді, оны дұрыс қабылдап, түсіну оқушылар үшін өте маңызды.

Қазақтың ұлттық ойындары кең көлемде балалардың тілін дамытып, ақыл-ойының жетілуіне ықпал етеді. Ойындар арқылы балалар топтасып жұмыс істей алатын, бір-біріне көмектесетін, шешім қабылдай алатын қасиеттерге ие болады. Сонымен қатар, ұлттық ойындар балалардың адамгершілік, қайсарлық, шыдамдылық сияқты рухани құндылықтарын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

2. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні

Қазақ ұлттық ойындары тәрбиелік тұрғыдан аса маңызды. Олар:

- Еңбекке баулиды: Қазақтың ұлттық ойындары еңбекке баулу мен шынықтырудың жақсы әдісі болып табылады. Мысалы, «Асық ату», «Көкпар», «Тоғызқұмалақ» сияқты ойындар баланың ептілігін, шапшаңдығын және шыдамдылығын дамытады.

- Сыйластықты, достықты тәрбиелейді: Қазақтың ұлттық ойындары балаларды бірлесіп жұмыс істеуге, достарымен сыйластықты құрметтеуге, командалық жұмысқа бейімдейді. Бұл қасиеттер әлеуметтік ортада балалардың дұрыс қарым-қатынас жасауына мүмкіндік береді.

- Ұлттық салт-дәстүрлерді насихаттайды: Ұлттық ойындар арқылы балаларға қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары туралы мағлұмат беруге болады. Мысалы, «Қыз қуу», «Теңге алу», «Шынықтыру ойындары» ұлттың тарихи мәдениеті мен құндылықтарын оқушылардың санасына сіңіруге көмектеседі.

3. Ұлттық ойындар арқылы ұлттық құндылықтарды сіңіру

Қазақтың ұлттық ойындары балалардың бойында патриоттық сезімді қалыптастыруға, өз халқын, елін сүюге тәрбиелейді. Ұлттық құндылықтарды бойға сіңіруде ойындардың орны ерекше. Қазақтың ұлттық ойындарында балалар тек физикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан да дамиды. Мысалы:

Табиғатқа деген сүйіспеншілік: Қазақтың ұлттық ойындары табиғатқа, жерге деген құрметті насихаттайды. Балалар ойындар арқылы табиғатқа зиян келтірмей, оны қорғауға үйренеді.

- Қазақ тілін дамыту: Қазақтың ұлттық ойындарында тіл дамыту, сөздік қорды байыту, балалардың ойлау қабілетін жетілдіру үшін де маңызды рөл атқарады. Ойындар қазақ тілінде болғандықтан, балалар өз тілін жақсы меңгереді.

- Ұлттық бірегейлікті сезіну: Ұлттық ойындар баланың жеке тұлға ретінде өзін танытуға мүмкіндік береді. Бұл ойындар балалардың өздерінің мәдени мұрасымен мақтануына, ұлттық бірегейлікті сезінуіне ықпал етеді.

4. Ұлттық ойындардың қазіргі білім беру жүйесіндегі маңызы

Қазіргі білім беру жүйесінде ұлттық ойындардың маңызы зор. Оларды оқу-тәрбие процесіне енгізу балалардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын арттырып, олардың білімін тереңдетуге мүмкіндік береді. Ұлттық ойындар балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға, топтық жұмысқа үйретуге, сондай-ақ оларды қоғамдық өмірге белсене араласуға дайындайды.

Қорытынды

Қазақтың ұлттық ойындары – тек көңіл көтеретін шара ғана емес, ол тәрбие мен білім беру жүйесінің маңызды бөлігі. Ұлттық ойындар балалардың ұлттық құндылықтарды, дәстүрлерді, тарихты және мәдениетті түсініп, бойларына сіңіруіне көмектеседі. Сондықтан, мектептерде ұлттық ойындарды жиі өткізу, оларды оқушыларға ұғындыру арқылы біз болашақ ұрпақтың рухани тұрғыда дамып, өз халқының мәдени мұрасын қадірлеуге тәрбиелей аламыз.

Ұлттық ойындарды оқу-тәрбие процесінде қолдану – қазіргі ұрпақ үшін рухани байлықты сақтап, оны дамытудың ең тиімді жолы.

Дайындаған: Балықтыкөл негізгі мектебінің тәлімгері М.Д.Шайжанова