Ыбырай Алтынсарин

Жиынтық бағалауға арналған
әдістемелік ұсыныстар
Химия
8-сынып

Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 8-сынып білім алушыларына «Химия» пәні
бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде
құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар 8-сынып «Химия» пәні бойынша ұзақ мерзімді оқу
бағдарламасы негізінде дайындалған.
Бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге Білім
алушылардың тоқсан бойынша жоспарланған оқу мақсаттарына жету деңгейін анықтауға
мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды
өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған.
Сондай-ақ, жинақта білім алушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар)
сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныс жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдеріне, мектеп
әкімшілігіне, білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп,
өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет-сайттағы қолжетімді
ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

2

МАЗМҰНЫ
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ............. 4
8.1А «Атомдағы электрондардың қозғалысы».................................................................... 4
8.1B «Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері» ............................. 8
8.1С «Металдар белсенділігін салыстыру» ....................................................................... 12
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ........... 16
8.2А и 8.2В «Зат мөлшері» және «Стехиометриялық есептеулер» ............................... 16
8.2C «Химиялық реакциядағы энергиямен танысу» ........................................................ 20
8.2D «Сутек. Оттек және озон»........................................................................................... 24
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ........... 28
8.3A «Химиялық элементтердің периодтық жүйесі» ....................................................... 28
8.3B «Химиялық байланыс түрлері» .................................................................................. 32
8.3C «Ерітінділер және ерігіштік»...................................................................................... 36
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ........... 40
8.4A «Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс» .. 40
8.4B «Көміртек және оның қосылыстары» ........................................................................ 44
8.4C «Су»............................................................................................................................... 49

3

1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН
ТАПСЫРМАЛАР

8.1А «Атомдағы электрондардың қозғалысы»
бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.1.3.2 Әрбір электрон қабатында электрон саны нақты
максимал мәннен аспайтынын түсіну
8.1.3.3 s және р орбиталдарының пішінін білу
8.1.3.4 Алғашқы 20 химиялық элементтің электрондық
конфигурациясын және электронды – графикалық
формуларын жаза білу
8.1.3.5 Атомдар электрондарды қабылдай немесе жоғалта
алатынын және осының нәтижесінде иондар түзілетінін
түсіну
8.1.3.6
«Нөлдік
қосынды»
әдісімен
қосылыстардың
формуласын құрастыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Әрбір қабатта электрон саны нақты максимал мәнге тең
болатынын анықтайды
• s және р орбиталдарының пішінін ажыратады
• Қосып алатын немесе беретін электрондар саны мен
атом арасындағы сәйкестікті анықтайды
• Атомдар
мен
иондардың
электрондық
конфигурациясын және электронды – графикалық
формуларын жазады
• «Нөлдік
қосынды»
әдісімен
қосылыстардың
формуласын құрастырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма
1. Екінші энергетикалық деңгейде орналасатын электрондардың максимал саны:
A) 1
B) 2
C) 8
D) 18
2. Электрондар өздерінің энергияларына сай ядроны белгілігі бір ара қашықтықта айналып
жүреді, мұны электрондық бұлт немесе орбиталь деп атайды. Кеңістікте ядроны
айналатын электрондардың белгілі бір пішіні болады. Орбиталдардың тұсына
кеңістіктегі пішінін және белгіленуін жазыңыз.

4

Орбиталдардың кеңістіктегі пішіні
1.

2.

Белгіленуі

_____________тәрізді

_____________ тәрізді

3. Сыртқы электрондық қабатын аяқтауға қажетті қосып алатын немесе беріп жіберетін
электрондар саны мен атом арасындағы сәйкестікті табыңыз.
Атом
А) Алюминий
В) Оттегі
А_________

Электрон береді / қосып алады
1) 2 электрон беріп жібереді
2) 3 электрон беріп жібереді
3) 2 электрон қосып алады
4) 3 электрон қосып алады

В________

4. Берілген атомдар мен иондардың электрондық конфигурациясы мен электронды –
графикалық формуласын жазып кестені толтырыңыз.
Химиялық
элемент атомы
/ ионы
Na+
О
AI3+

Электрондық
конфигурациясы

Электронды – графикалық формуласы

5(а) Алюминий және күкірт атомдарынан түзілетін иондардың түзілу схемасын жазыңыз.
+13 Al ) 2e ) 8e ) 3e
+16 S ) 2e ) 8e ) 6e

(b) 5(а) тапсырмасында түзілген иондар бойынша «Нөлдік қосынды» әдісімен қосылыстың
формуласын жазыңыз.
_____________________________________________________

5

Бағалау критерийі
Әрбір қабатта электрон
саны нақты максимал
мәнге тең болатынын
анықтайды
s және р орбиталдарының
пішінін ажыратады
Қосып алатын немесе
беретін электрондардың
саны мен атом
арасындағы сәйкестікті
анықтайды
Атомдар мен иондардың
электрондық
конфигурациясын және
электронды – графикалық
формуларын жазады

«Нөлдік қосынды»
әдісімен қосылыстардың
формуласын құрастырады
Барлығы

Тапсырма
№
1

2

3

4

5

Дескриптор
Білім алушы
екінші энергетикалық деңгейде
орналасатын максимал электрондар
санын анықтайды;
s орбиталдарының кеңістіктегі пішіні
мен белгіленуін жазады;
р орбиталдарының кеңістіктегі пішіні
мен белгіленуін жазады;
О атомы және электрондар арасындағы
сәйкестікті анықтайды;
AI атомы және электрондар
арасындағы сәйкестікті анықтайды;
Na+ ионының электрондық
конфигурациясын жазады;
Na+ ионының электронды – графикалық
формуласын сызады;
О атомының электрондық
конфигурациясын жазады;
О атомының электронды – графикалық
формуласын сызады;
AI3+ ионының электрондық
конфигурациясын жазады;
AI 3+ионының электронды –
графикалық формуласын сызады;
Алюминий мен күкірт атомынан
түзілетін иондар схемасын жазады;
«Нөлдік қосынды» әдісімен
қосылыстың формуласын құрастырады.

Балл
1

1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
13

6

«Атомдағы электрондардың қозғалысы» бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орта

Жоғары

Әрбір қабатта электрон саны
нақты максимал мәнге тең
болатынын анықтайды

Екінші энергетикалық деңгейде
орналасатын электрондар санын
анықтауда қиналады.

Екінші энергетикалық деңгейде
орналасалатын электрондар санын
анықтауда қателіктер жібереді.

Екінші энергетикалық
деңгейде орналасатын
электрондар санын анықтайды

s және р орбиталдарының
пішінін ажыратады

s және р орбиталдарының
кеңістіктегі пішіні мен белгіленуін
ажыратуда қиналады.

s / р орбиталдарының кеңістіктегі
пішінін / белгіленуін ажыратуда
қателіктер жібереді.

s және р орбиталдарының
кеңістіктегі пішіні мен
белгіленуін ажыратады

Қосып алатын немесе
беретін электрондардың
саны мен атом арасындағы
сәйкестікті анықтайды

О, AI атомы мен
электрондарының арасындағы
сәйкестікті анықтауда қиналады.

О / AI атомы мен электрондарының
арасындағы сәйкестікті анықтауда
қателіктер жібереді.

О, AI атомы мен
электрондарының арасындағы
сәйкестікті анықтайды

Атомдар мен иондардың
электрондық
конфигурациясын және
электронды – графикалық
формуларын жазады

Na+ , О , AI3+ атомы және
иондарының электрондық
конфигурациясын, графикалық
формуласын жазуда қиналады

Na+ / О/ AI3+ атомы / иондарының
электрондық конфигурациясын,
графикалық формуласын жазуда
қателіктер жібереді

Na+ , О , AI3+ атомы және
иондарының электрондық
конфигурациясын, графикалық
формуласын жазады

«Нөльдік қосынды» әдісімен
қосылыстардың формуласын
құрастырады

Алюминий және күкірт
атомдарынан иондардың
схемасын жазуда және «нөлдік
қосынды» әдісімен қосылыстың
формуласын құрастыруда
қиналады

Алюминий және күкірт атомдарынан
иондардың схемасын жазуда / нөлдік
қосынды» әдісімен қосылыстың
формуласын құрастыруда қателіктер
жібереді

Алюминий және күкірт
атомдарынан иондардың
схемасын жазады және «нөлдік
қосынды» әдісімен қосылыстың
формуласын құрастырады

7

8.1B «Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері»
бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.2.3.1 Заттар құрамындағы элементтердің массалық үлесін
табу, элементтердің массалық үлесі бойынша
заттардың формуласын шығару
8.2.3.3 Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың
формуласын жаза отырып, химиялық реакциялар
теңдеулерін құру
8.2.3.4 Заттар массасының сақталу заңын білу
8.2.2.1 Бастапқы және түзілген заттардың саны мен құрамы
бойынша химиялық реакцияларды жіктеу

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Күрделі
заттар
құрамындағы
элементтердің
массалық үлесін есептейді, массалық үлестері
бойынша заттың қарапайым формуласын анықтайды
• Химиялық реакция теңдеулерін құрастырады
• Зат массасының сақталу заңының анықтамасын
жазады
• Химиялық реакцияларды реагенттердің саны және
құрамы бойынша химиялық реакцияларды жіктейді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма
1.(a) Натрий гидрокарбонатындағы (NaHСО 3 ) көміртектің массалық үлесі тең болады:
A) 1,19%
B) 14,28%
C) 27,38%
D) 57,14%
(b) Күрделі қосылыстың құрамындағы элементтердің массалық үлестері
H - 2,04%, S - 32,65%, O – 65,31%-ке тең. Қосылыстың молекулалық формуласын
анықтаңыз.

2. Ас үйде тамақ пісіргенде газ балонынан пропан (С 3 Н 8 ) жағылады.
(a) Пропанның жану реакциясы теңдеуін жазып, теңестіріңіз.

(b) Пропанның жану реакциясындағы өнімдерді және реагенттерді атаңыз.
өнімдер: ________________________________________________________
реагенттер: ______________________________________________________

8

3. Маратқа зертханада тәжірибе жасау үшін оттегі газы керек болды. Оттегі газын
марганец диоксиді катализаторы қатысында сутек пероксидін айыру арқылы алуға
болады.
(a) Сутек пероксидінің ыдырау реакциясы теңдеуін жазыңыз.
____________________________________________________________________________
(b) Бұл реакцияны қандай заңға сүйеніп жаздыңыз, осы заңға анықтама беріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Берілген химиялық реакцияларды аяқтап теңестіріңіз, реакция типін анықтаңыз.
A) AI2 O 3 + HCl → AICl 3 + …
B) … + H 2 SO 4 → MgSO 4 + H 2
C) H 2 + CI2 → …
D) AI(OH) 3 → ….. + H 2 O
Реакция типі:
А) _______________ В) _______________ С) _______________ D) _______________

9

Бағалау критерийі
Күрделі заттар құрамындағы
элементтердің массалық үлесін
есептейді, массалық үлестері
бойынша заттың қарапайым
формуласын анықтайды
Химиялық реакция теңдеулерін
құрастырады

Зат массасының сақталу
заңының анықтамасын жазады
Химиялық реакцияларды
реагенттердің саны және
құрамы бойынша химиялық
реакцияларды жіктейді

Тапсыр
ма №
1

2

3

4

Дескриптор
Білім алушы
күрделі қосылыстың құрамындағы
көміртектің массалық үлесін
есептейді;
массалық үлесі бойынша заттың
молекулалық формуласын
анықтайды;
пропанның жану реакция теңдеуін
жазады;
өнімдерді атайды;
реагенттерді атайды;

Балл
1

1

1
1
1

сутек пероксидінің ыдырау реакция
теңдеуін жазады;
зат массасының сақталу заңы
анықтамасын жазады;
А реакция типін анықтайды;
В реакция типін анықтайды;
D реакция типін анықтайды;
С реакция типін анықтайды;
А реакцияны аяқтап, теңестіреді;
В реакцияны аяқтап, теңестіреді;
С реакцияны аяқтап, теңестіреді;

1

D реакцияны аяқтап теңестіреді.

1
15

Барлығы

10

1
1
1
1
1
1
1
1

«Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері» бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орта

Күрделі заттар
құрамындағы
элементтердің массалық
үлесін есептейді, массалық
үлестері бойынша заттың
қарапайым формуласын
анықтайды

Күрделі қосылыстың
құрамындағы элементтің
массалық үлесін есептеуде,
массалық үлесі бойынша
қарапайым формуласын табуда
қиналады

Күрделі қосылыстың құрамындағы
элементтің массалық үлесін есептеуде /
массалық үлесі бойынша қарапайым
формуласын табуда қателіктер жібереді

Күрделі қосылыстың
құрамындағы элементтің
массалық үлесін есептейді
және массалық үлесі
бойынша қарапайым
формуласын табады

Химиялық реакция
теңдеулерін құрастырады

Күрделі заттардың жану реакция
теңдеулерін құрастыруда ,
өнімдерді, реагенттерді
анықтауда қиналады

Күрделі заттардың жану реакция
теңдеулерін құрастыруда / өнімдерді /
реагенттерді анықтауда қателіктер
жібереді

Күрделі заттардың жану
реакция теңдеулерін
құрастырады, өнімдерді,
реагенттерді анықтайды

Зат массасының сақталу
заңының анықтамасын
жазады

Сутек пероксидінің ыдырау
реакция теңдеуін жазуда, зат
массасының сақталу заңына
анықтама беруде қиналады

Сутек пероксидінің ыдырау реакция
теңдеуін жазуда / зат массасының
сақталу заңына анықтама беруде
қателіктер жібереді

Сутек пероксидінің ыдырау
реакция теңдеуін жазады, зат
массасының сақталу заңына
анықтама береді

Химиялық реакцияларды
реагенттердің саны және
құрамы бойынша
химиялық реакцияларды
жіктейді

А, В және С, D реакцияны аяқтап А /В / С/ D реакцияны аяқтап теңестіруде / А, В және С, D реакцияны
теңестіруде және типін анықтауда типін анықтауда анықтауда қателіктер
аяқтап теңестіреді және типін
қиналады
жібереді
анықтайды

11

Жоғары

8.1С «Металдар белсенділігін салыстыру» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.2.4.2 Белсенді металдардың салқын сумен, ыстық су немесе
бумен әрекеттесуін сипаттау
8.2.4.3 Металдар коррозиясын туындатуға әсер ететін
жағдайларды зерттеу
8.2.4.5 Металдардың қышқылдармен әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін құрастыру
8.2.4.6 Металдардың тұз ерітінділерімен әрекеттесуінің
жоспарын жасау және жүргізу
8.2.4.8 Металдардың белсенділік қатарын қолданып
металдардың таныс емес орынбасу реакцияларының
жүру мүмкіндігін болжау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Белсенді металдардың салқын сумен, ыстық су немесе су
буымен әрекеттесу реакция теңдеуін құрастырады
• Металдар
коррозиясын
туындатуға
әсер
ететін
факторларды анықтайды
• Металдардың қышқылдармен әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін жазады
• Металдардың тұз ерітінділерімен әрекеттесу теңдеуін
жазады
• Металдардың белсенділік қатарын қолданып орынбасу
реакцияларының жүру мүмкіндігін болжайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғарғы деңгей дағдылары

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма
1(a) Реакция нәтижесінде сілті және сутек газын түзе отырып бөлме температурасында
сумен әрекеттесетін металдар қатарын көрсетіңіз.
A) K, Na, Zn
B) Mg, Zn, Cu
C) Na, Li, K
D) Fe, Mg, Ag
(b) Белсенділігі орташа металдар сумен тек қыздырғанда (немесе су буымен) әрекеттеседі.
Магнийді мысалға алып су буымен реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2. Археологиялық қазбалар кезінде табылған артефактар: мыс, күміс, темірден жасалған
бұйымдар берілген.
(a) Мыстан және күмістен жасалған артефактардың осы күнге дейін сақталу себебін
түсіндіріңіз.
_______________________________________________________________________
12

(b) Уақыт өте келе мыстан жасалған бұйымдарда жасыл дақтың пайда болуы, ал күмістен
жасалған бұйымдардың қараюы мен темірдің тоттануына әсер еткен факторларды
атаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3(a) Сұйытылған тұз қышқылы ерітіндісімен әрекеттесетін металдар жұбы.
A) алюминий, магний
B) темір, күміс
C) алтын, мырыш
D) күміс, сынап
(b) 3(а) тапсырмадағы таңдап алынған металдар жұбының сұйытылған тұз қышқылы
ерітіндісімен реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
? + HCI = ____________________________________________________
? + HCI = ____________________________________________________
4(a) Берілген металдардың ішінде қайсы металл тұз ерітіндісінен металды ығыстырып
шығарады. Мүмкін болатын реакциялардың тұсына « + » таңбасын қойыңыз.
Тұз \металл
Темір (II) хлориді
Магний хлориді
Мыс (II) хлориді
Мырыш хлориді

темір

магний

мыс

мырыш

(b) Темір (ІІ) сульфаты (FeSO 4 ) ерітіндісінің Mg, AI металдарымен реакция теңдеуін
жазыңыз.
1. _______________________________________________________________
2. _______________________________________________________________
5. Мүмкін болатын реакция теңдеуін құрастырыңыз.
(а) никель нитраты (ер-ді) + қорғасын (қ) →
_____________________________________________________________________________
(b) мыс (II) нитраты (ер-ді) + мырыш (қ) →
_____________________________________________________________________________

13

Бағалау критерийі
Белсенді металдардың салқын
сумен, ыстық су немесе бумен
әрекеттесу теңдеуін
құрастырады
Металдар коррозиясын
туындатуға әсер ететін
факторларды анықтайды

Металдардың қышқылдармен
әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін жазады

Металдардың тұз
ерітінділерімен әрекеттесу
теңдеуін жазады

Металдардың белсенділік
қатарын қолданып орынбасу
реакцияларының жүру
мүмкіндігін болжайды
Барлығы

Тапсыр
ма №
1

2

3

4

5

Дескриптор
Білім алушы
сілті және сутек газын түзе
отырып сумен әрекеттесетін
металдар қатарын көрсетеді;
магнийдің су буымен реакция
теңдеуін жазады;
мыстан, күмістен жасалған
артефактардың осы күнге дейін
сақталу себебін түсіндіреді;
уақыт өте келе мыс, күміс, темірден
жасалған бұйымдардың бұзылуына
әсер ететін факторларды атайды;

Балл

металдар жұбының сұйылтылған тұз
қышқылы ерітіндісімен
әрекеттесетінін анықтайды;
металл алюминийдің сұйылтылған
тұз қышқылымен реакция теңдеуін
жазады;
металл магнийдің сұйытылған тұз
қышқылымен реакция теңдеуін
жазады;
тұз ерітіндісінен темір ығыстырып
шығаратын металды анықтайды;

1

тұз ерітіндісінен магний ығыстырып
шығаратын металды анықтайды;
мыс белсенділігі төмен металл
екенін көрсетеді;
тұз ерітіндісінен мырыш ығыстырып
шығаратын металды анықтайды;
темір (ІІ) сульфатының магниймен
реакция теңдеуін жазады;
темір (ІІ) сульфатының
алюминиймен реакция теңдеуін
жазады;
никель нитраты (ер-ді) + қорғасын (қ)
теңдеуінің жүрмейтінін жазады;
мыс (II) нитраты (ер-ді) + мырыш (қ)
теңдеуін құрастырады.

1

1
1

1

1

1

1

1
1
1
1
1

1
1
15

14

«Металдар белсенділігін салыстыру» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орта

Жоғары

Белсенді металдардың
салқын сумен, ыстық су
немесе бумен әрекеттесу
теңдеуін құрастырады

Na , Li , K сумен әрекеттескенде
сілті және сутек газы түзілетінін
анықтауда, су буымен реакция
теңдеуін жазуда қиналады

Na , Li , K сумен әрекеттескенде сілті
және сутек газы түзілетінін
анықтауда / және су буымен реакция
теңдеуін жазуда қателіктер жібереді

Na , Li , K сумен әрекеттескенде
сілті және сутек газы түзілетінін
анықтайды және су буымен
реакция теңдеуін жазады

Металдар коррозиясын
туындатуға әсер ететін
факторларды анықтайды

Мыстан және күмістен жасалған
артефактардың осы күнге дейін
сақталу себептері түсіндіруде / әсер
ететін факторларды атауда қиналады

Мыстан және күмістен жасалған
артефактардың осы күнге дейін
сақталу себептерін / әсер ететін
факторларды атап түсіндіруде
қателіктер жібереді

Мыстан және күмістен жасалған
артефактардың осы күнге дейін
сақталу себептері / әсер ететін
факторларды атап түсіндіреді

Металдардың
қышқылдармен
әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін жазады

Металдар жұбын анықтауда және
сұйытылған тұз қышқыл
ерітіндісімен реакция теңдеулерін
жазуда қиналады

Металдар жұбын анықтауда / AI / Mg
– дің сұйытылған тұз қышқыл
ерітіндісімен реакция теңдеулерін
жазуда қателіктер жібереді

Металдар жұбын анықтайды
және сұйытылған тұз қышқыл
ерітіндісімен реакция
теңдеулерін жазады

Металдардың тұз
ерітінділерімен әрекеттесу
теңдеуін жазады

Fe, Mg, Zn-тың тұз ерітіндісінен
металды ығыстырып шығаратынын,
Cu белсенділігі төмендігін
анықтауда, реакция теңдеуін жазып
дәлелдеуде қиналады

Fe / Mg / Zn -тың тұз ерітіндісінен
металды ығыстырып шығаратынын/
Cu белсенділігі төмендігін анықтауда
/ реакция теңдеуін жазып дәлелдеуде
қателіктер жібереді

Fe, Mg, Zn -тың тұз ерітіндісінен
металды ығыстырып
шығаратынын Cu белсенділігі
төмендігін анықтайды, реакция
теңдеуін жазып дәлелдейді

Металдардың белсенділік
қатарын қолданып
орынбасу реакцияларының
жүру мүмкіндігін
болжайды

Металдардың таныс емес орынбасу
реакцияларының жүру мүмкіндігін
болжауда қиналады

Металдардың таныс емес орынбасу
реакцияларының (а)/ (b) жүру
мүмкіндігін болжауда қателіктер
жібереді

Металдардың таныс емес
орынбасу реакцияларының жүру
мүмкіндігін болжайды

15

2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
8.2A «Зат мөлшері» және «Стехиометриялық есептеулер» бөлімдері бойынша
жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.1.1.3 Масса, зат мөлшері және құрылымдық бөлшектер
санын есептеу
8.2.3.5 Химиялық реакция теңдеулері бойынша заттың
массасын, зат мөлшерін есептеу
8.2.3.6 Авогадро заңын білу және қалыпты және
стандартты
жағдайлардағы
газдар
көлемін
есептеуде молярлық көлемді қолдану
8.2.3.7 Газдардың салыстырмалы тығыздығын және
заттың молярлық массасын салыстырмалы
тығыздық бойынша есептеу
8.2.3.8 Газдардың қатысуымен жүретін реакциялар
бойынша есептер шығаруда газдардың көлемдік
қатынас заңын қолдану

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Зат массасы, мөлшері және құрылымдық
бөлшектер санын есептеуде формуланы қолданып
есептейді
• Химиялық реакция теңдеуі бойынша зат массасын,
зат мөлшерін анықтайды
• Молярлық көлемді қолданып есептеулер жүргізеді
• Салыстырмалы тығыздық бойынша газдың
тығыздығын және заттың молярлық массасын
есептейді
• Есептер шығаруда газдардың көлемдік қатынас
заңын қолданып есептеулер жүргізеді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма
1. Молекулалар саны 3,01•1023 тең көмірқышқыл газының зат мөлшері және массасын
есептеңіз.
A) 5 моль және 220 г
B) 2 моль және 20 г
C) 1 моль және 24 г
D) 0,5 моль және 22 г
2. Мыс (ІІ) оксидін сутекпен тотықсыздандыру нәтижесінде 4 г таза мыс алынған болса
реакцияға түскен мыс (ІІ) оксидінің массасын, зат мөлшерін табыңыз.
(a) Мыс (ІІ) оксидінің сутекпен тотықсыздану реакция теңдеуін жазыңыз.

16

(b) Мыс (ІІ) оксидінің массасын есептеңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(c) Мыс (ІІ) оксидінің зат мөлшері есептеңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. 273 К (0°С) температура мен 101,3 кПа қысымда өлшенген 1 моль газ 22,4 л көлем
алады.

Атомдардың мен молекулалардың берілген моль санын қалыпты жағдайда алатын
көлемдерімен сәйкестендіріңіз.
Атом/ молекула
А) 10 моль аммиак молекуласы
В) 0,75 моль сутек атомы
С) 0,5 моль аргон атомы
А) _____

В) _____

көлем (қ.ж)
1) 16,8 моль/л
2) 11,2 моль/л
3) 224 моль/л

С) _____

4. Белгісіз газдың сутекпен салыстырмалы тығыздығы 15-ке тең. Осы газдың молярлық
массасын табыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
5. Белгілі қысым және температурада азот пен сутекті тікелей әрекеттестіріп аммиак
(NH 3 ) алуға болады.
(a) Аммиак синтезінің/ алынуының реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
(b) Аммиак синтезіндегі газдардың көлемдік қатынасын анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________

17

Бағалау критерийі
Зат массасы, мөлшері және
құрылымдық бөлшектер
санын есептеуде формуланы
қолданып есептейді
Химиялық реакция теңдеуі
бойынша зат массасын, зат
мөлшерін анықтайды

Молярлық көлемді қолданып
есептеулер жүргізеді

Салыстырмалы тығыздық
бойынша газдың тығыздығын
және заттың молярлық
массасын есептейді
Есептер шығаруда газдардың
көлемдік қатынас заңын
қолданып есептеулер
жүргізеді

Тапсырма
№
1

2

3

4

5

Дескриптор
Білім алушы
көмірқышқыл газының зат
мөлшерін есептейді;
көмірқышқыл газының массасын
есептейді;
мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
реакция теңдеуін жазады;
мыс (ІІ) оксидінің массасын
табады;
мыс (ІІ) оксидінің зат мөлшерін
табады;
аммиак молекуласының көлемін
(қ.ж.) сәйкестендіреді;
сутек атомының көлемін (қ.ж.)
сәйкестендіреді;
аргон атомының көлемін (қ.ж.)
сәйкестендіреді;
сутекпен салыстырғандағы
тығыздығы бойынша белгісіз
газдың молярлық массасын
есептейді;
аммиак синтезі реакция теңдеуін
жазады;
газдардың көлемдік қатынасын
анықтайды.

Барлығы

Балл
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1

11

18

«Зат мөлшері» және «Стехиометриялық есептеулер» бөлімдері бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орта

Жоғары

Зат массасы, мөлшері және
құрылымдық бөлшектер
санын есептеуде формуланы
қолданып есептейді

Формула бойынша зат мөлшері
және молекулалық массаны
табуда қиналады

Формула бойынша зат мөлшері /
молекулалық массаны табуда
қателіктер жібереді

Формула бойынша зат мөлшері
және молекулалық массаны
табады

Химиялық реакция теңдеуі
бойынша зат массасын, зат
мөлшерін анықтайды

Мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
реакция теңдеуін жазуда, теңдеу
бойынша массасын, мөлшерін
есептеуде қиналады

Мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
реакция теңдеуін жазуда / теңдеу
бойынша массасын/ мөлшерін
есептеуде қателіктер жібереді

Мыс (ІІ) оксидінің
тотықсыздану реакция
теңдеуін жазуда, теңдеу
бойынша массасын, мөлшерін
есептейді

Молярлық көлемді қолданып
есептеулер жүргізеді

Аммиак, сутек және аргон
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
сәйкестендіруде қиналады

Аммиак / сутек / аргон
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
сәйкестендіруде қателіктер
жібереді

Аммиак, сутек және аргон
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
сәйкестендіреді

Салыстырмалы тығыздық
бойынша газдың
тығыздығын және заттың
молярлық массасын
есептейді

Газдың молярлық массасын,
есептеуде қиналады

Газдардың молярлық массасын /
есептеуде қателіктер жібереді

Газдардың молярлық массасын
есептейді

Есептер шығаруда
газдардың көлемдік қатынас
заңын қолданып есептеулер
жүргізеді

Көлемдік қатынастар заңын
қолданып реакция теңдеуін
жазуда қиналады

Көлемдік қатынастар заңын
қолданып реакция теңдеуін
жазуда/ қатынасын табуда/
қателіктер жібереді

Көлемдік қатынастар заңын
қолданып реакция теңдеуін
жазады

19

8.2C «Химиялық реакциядағы энергиямен танысу»
бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.3.1.1 Заттың жану реакциясының өнімі көбінесе оксид
екенін және құрамында көміртегі бар отын оттекте
жанғанда, көмірқышқыл газы, иіс газы немесе
көміртек түзілетінін түсіну
8.3.1.2 Парниктік эффекттің себептерін түсіндіру және шешу
жолдарын ұсыну
8.3.1.3 Экзотермиялық реакциялар жылу бөле жүретінін, ал
эндотермиялық реакциялар жылу сіңіре жүретінін білу
8.3.1.5 Энергия өзгерісін бөлшектердің
кинетикалық
теориясы тұрғысынан түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Көміртекті отындар жанғанда түзілетін оксидтерді
және олардың қасиеттерін анықтайды
• Парниктік эффектінің себептерін түсіндіреді және
шешу жолдарын ұсынады
• Экзотермиялық және эндотермиялық реакцияларды
ажыратады
• Энергия өзгерісін бөлшектердің
кинетикалық
теориясы тұрғысынан сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма
1(a) Көміртек оттекте жанғанда түзілетін көміртек диоксидінің формуласын белгілеңіз.
A) CO 2
B) SO 2
C) SO 3
D) CO
(b) Көміртекті отындар оттекте жанғанда күйе, иіс газы, көмірқышқыл газы түзіледі.
Көміртек монооксиді және диоксидтерінің түзілуін сәйкестендіріңіз.
і. СО
іі. СО 2

1. Органикалық заттар жанғанда немесе шірігенде түзіледі
2. Оттектің артық мөлшерінде жанғанда түзіледі
3. Оттек жетіспегенде түзіледі
4. Түссіз, иіссіз, өте улы газ
5. Металлургияда тотықсыздандырғыш ретінде қолданылады

(i) _______________________________________________________________________
(іі) ______________________________________________________________________

20

2(a) Парниктік эффектінің пайда болу себептеріне мысалдар келтіріп, түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(b) Парниктік эффектінің шешу жолдарын ұсыныңыз.
1. ________________________________________________________________________
2. ________________________________________________________________________
3. Сөйлемді толықтырыңыз.
Жылу бөле жүретін реакциялар __________________________ деп, жылу сіңіре жүретін
___________________________ реакциялар деп аталады.
Бөлінетін немесе сіңірілетін жылу мөлшері реакцияның ___________________________
деп аталады.
4. Жер бетіндегі кең тараған химиялық қосылыс – су. Суды сутегінің негізгі шикізат көзі
ретінде қарастыруға болады. Бірақ ол үшін суды суретте көрсетілгендей электр тоғының
көмегімен ажыратуға болады. Осы кезде 572 кДж / моль энергия сіңіріледі.

(а) Осы реакцияның термохимиялық реакция теңдеуін жазып көрсетіңіз.

(b) Сутегі мен оттегі газы әрекеттесіп су түзілген кезде химиялық реакция энергиясы қалай
өзгереді? Энергия тұрғысынан реакция типін ажыратып жазыңыз.

21

Бағалау критерийі
Көміртекті отындар
жанғанда түзілетін
оксидтерді және олардың
қасиеттерін анықтайды

Парниктік эффектінің
себептерін түсіндіреді
және шешу жолдарын
ұсынады
Экзотермиялық және
эндотермиялық
реакцияларды ажыратады

Энергия өзгерісін
бөлшектердің
кинетикалық теориясы
тұрғысынан сипаттайды

Тапсыр
ма №
1

2

3

4

Дескриптор
Білім алушы
көміртек (IV) оксидтің формуласын
анықтайды;
көміртек монооксиді оттек жетіспегенде
түзілетінін, түссіз, иіссіз, өте улы газ
екенін сәйкестендіреді;
металлургияда тотықсыздандырғыш
ретінде қолданылатынын сәйкестендіреді;
көміртек диоксиді оттектің артық
мөлшерінде, органикалық заттар жанғанда
немесе шірігенде түзілетінін
сәйкестендіреді;
парниктік эффекті қалай пайда
болатынын түсіндіреді;
парниктік эффектінің шешу жолдарын
ұсынады;
парниктік эффектінің пайда болуына
мысалдар келтіреді;
жылу бөле жүретін реакциялар –
экзотермиялық екенін жазады;
жылу сіңіре жүретін –эндотермиялық
екенін жазады;
бөлінетін немесе сіңірілетін жылу
мөлшерін жазады;
судың айырылу реакциясының
термохимиялық теңдеуін жазады;
энергия тұрғысынан реакция типін
анықтайды.

Барлығы

Балл
1
1

1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
12

22

«Химиялық реакциядағы энергиямен танысу» бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орта

Жоғары

Көміртекті отындар жанғанда
түзілетін оксидтерді және
олардың қасиеттерін
анықтайды

Оксидтің формуласын табуда,
көміртек моно, диоксидінің
физикалық қасиеттерін
сәйкестендіруде қиналады

Оксидтің формуласын табуда/
көміртек монооксидінің/,
диоксидінің физикалық
қасиеттерін сәйкестендіруде
қателіктер жібереді

Оксидтің формуласын табады,
көміртек моно, диоксидінің
физикалық қасиеттерін
сәйкестендіреді

Парниктік эффектінің
себептерін түсіндіреді, шешу
жолдарын ұсынады

Парниктік эффектінің себебін
түсіндіруде, шешу жолдарын
ұсынуда, мысал келтіруде
қиналады

Парниктік эффектінің себебін
түсіндіруде / шешу жолдарын
ұсынуда/мысал келтіруде
қателіктер жібереді

Парниктік эффектінің себебін
түсіндіреді, шешу жолдарын
ұсынады, мысал келтіреді

Экзотермиялық және
эндотермиялық реакцияларды
ажыратады

Экзотермиялық, эндотермиялық
реакцияларды ажыратуда,
қалдырып кеткен сөздерді жазып
сөйлемді аяқтауда қиналады

Экзотермиялық / эндотермиялық
реакцияларды ажыратуда
/қалдырып кеткен сөздерді жазып
сөйлемді аяқтауда қателіктер
жібереді

Экзотермиялық, эндотермиялық
реакцияларды ажыратады,
қалдырып кеткен сөздерді жазып
сөйлемді аяқтайды

Энергия өзгерісін бөлшектердің
кинетикалық теориясы
тұрғысынан сипаттайды

Судың термохимиялық теңдеуін
жазуда және энергия
тұрғысынан реакция типін
анықтауда қиналады

Судың термохимиялық теңдеуін
Судың термохимиялық теңдеуін
жазуда/энергия тұрғысынан реакция жазады және энергия тұрғысынан
типін анықтауда қателіктер жібереді реакция типін анықтайды

23

8.2D «Сутек. Оттек және озон» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты

8.4.2.1

Сутекті алу және оның қасиеттері мен
қолданылуын зерттеу