Замана жастарының сөз өрнегі

Қазіргі заман – ақпарат пен технология ғасыры. Уақыт жылдам, өмір қарқыны өзгеше. Сол өзгерістің ішінде жастардың сөйлеу мәдениеті, тілдік өрнегі де жаңаша сипат алып келеді. Кешегі ата-бабамыздың дана сөзі мен бүгінгі буынның заманауи сөз қолданысы арасындағы алшақтық – дәуірлердің айырмашылығын, тілдің тірі ағзадай дамып, түрленіп отыратынын дәлелдейді.

Бүгінгі жастардың сөз өрнегі – өз дәуірінің айнасы. Олардың тілінде еркіндік, қысқалық және жаңашылдық басым. Әлеуметтік желілердің ықпалы, шетелдік мәдениеттермен тоғысу, интернет тілі – бәрі жастардың сөйлеу стилін жаңа бағытқа бұрды. Қазір жастар «лайк», «тренд», «вайб», «респект», «краш», «флекс» сияқты ағылшын текті сөздерді қазақша сөйлем арасына қосып қолданады. Бұл – бір жағынан жаһандану әсері болса, екінші жағынан – жас ұрпақтың өзіндік тілдік өрнек қалыптастыру талпынысы.

Алайда бұл үрдіс тек жағымды немесе теріс деп біржақты бағаланбайды. Өйткені тіл – үнемі қозғалыстағы құбылыс. Заманауи сөздер мен жаңа ұғымдар қоғамның дамуымен бірге тілге еніп, қолданыс табады. Тек маңыздысы – осы жаңа толқынның тілдік мәдениетті сақтай отырып, ұлттық тілдің қадірін түсірмеуі. Әрбір жаңа сөз, жаңа тіркес қазақы ойлау жүйесін байытса – ол тілдің өркендеуіне қызмет етеді.

Жастардың сөйлеу тілінде эмоция мен еркіндік мол. Олар қысқа да нұсқа, әсерлі сөйлеуді ұнатады. «Қатты ұнады!», «Өте күшті!», «Бомба болды!», «Күшті вайб!» деген тіркестер – жастардың көңіл-күйін, сезімін бір сәтте жеткізетін жаңа тілдік өрнектер. Бұл сөйлеу формалары олардың ойлау жүйесінің динамикасын, сезімталдығын көрсетеді.

Сонымен қатар жастар тілінде юмор мен ирония басым. Мемдер, қысқа видеолар, чаттағы әзілі мен эмодзилер арқылы ойды жеткізу – жаңа коммуникация мәдениетінің белгісі. Мұндай тәсілдер кейде классикалық сөйлеу дәстүрінен алыстағандай көрінгенімен, олар жастардың өзара түсінісуін жеңілдетеді. Тілдің бейімделгіштігі осында – ол уақытқа қарай түрленіп, өмір сүріп отырады.

Дегенмен, замана жастарының тілінде шұбарлық, орысша-қазақша аралас сөйлеу де жиі кездеседі. Бұл құбылыс кейде қазақ тілінің тазалығына қауіп төндіретіндей көрінеді. Сондықтан да мектептен бастап, отбасында және қоғамда тіл мәдениетіне мән беру – аса маңызды міндет. Тіл – ұлттың жаны, рухының көрінісі. Сол рухты сақтай отырып, заманауи тілдің өрнегін үйлестіре білу – бүгінгі буынның жауапкершілігі.

Қорыта келгенде, замана жастарының сөз өрнегі – жаңа дәуірдің рухани тынысы. Ол дәстүр мен жаңашылдықтың тоғысында өмір сүріп жатыр. Жастардың әр сөзі, әр жаңа тіркесі – қазақ тілінің келешек беттеріне жазылып жатқан жаңа тарих. Ендеше, сол тарихтың көркем, сауатты әрі ұлттық болмысқа толы болуы – баршамыздың ортақ борышымыз.