#1 слайд
ТҮРКІСТАН ИНДУСТРИАЛДЫ-ҚҰРЫЛЫС КОЛЛЕДЖІ ШЫМКЕНТ 2023ж Сабақтың тақырыбы: 14 (IVА) топ элементтері .

1 слайд

#2 слайд
Сабақтың мақсаты: 14 (IVА) топ элементтерінің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын, табиғатта таралуын олардың алыну әдістерін және қолданылу аймағын түсіндіру.  Ұйымдастыру кезеңі:  Білім алушылармен сәлемдесу.  Шаттық шеңберін құру, бір-біріне тілек айту арқылы сабақ басындағы көңіл күйі қалыптастырылады.  Стикер арқылы топқа бөлу

2 слайд

#3 слайд
«Миға шабуыл» әдісі арқылы өткен тақырыпты сұрау және үлестірмелер арқылы сұрақтарға жауап беру. 1. 2 (IIА) топ элементтер қатарына қандай элементтер кіреді? 2. 2 (IIА) топ элементтерінің тотығу дәрежесі қандай? 3. 2 (IIА) топ элементтерінің атомдық ядро зарядтары өскен сайын элементтер қасиеттерінің заңдылықтары қалай өзгереді? 4. Магний элементінің табиғатта кездесуі мен қолданылуы. 5. Кальций элементінің табиғатта кездесуі. 6. 2 (IIА) топ элементтернің физикалық қасиеттері қандай?

3 слайд

#4 слайд
Сабақтың тақырыбы: 14 (IVА) топ элементтері .

4 слайд

#5 слайд
«Құпия сурет» әдісі.

5 слайд

#6 слайд

6 слайд

#7 слайд
 Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінің төртінші негізгі топшасын көміртек С , кремний Si , германий G е , қалайы Sn , қорғасын Pb түзеді . Бұл элементтерден көміртек пен кремний металл еместерге , ал германий, қалайы , қорғасын металдарға жатады. Бұл элементтердің электрондық формулаларынан олардың сыртқы қабаттары төрт электроннан ( s2p2 ) тұратынын көруге болады . Сондықтан олар 4 электрон қосып алып тотығу дәрежесін 4 - дейін кеміте алады Элементтер Таңбасы Атомдық электрондық құрылысы Металл немесе бейметалл Көміртек 12 6 С [Не] 2s 2 2p 2 Бейметалл Кремний 28 14 Si [Ne] 3s 2 3p 2 Бейметалл Германий 73 32 Ge [Ar] 4s 2 4p 2 Металл Қалайы 119 50 Sn [Kr] 5s 2 5p 2 Металл Қорғасын 207 82 Pb [Xe] 6s 2 6p 2 Металл Флеровий 289 114 Fl ? ?

7 слайд

#8 слайд
 Көміртек – биосфераның негізгі элементі. Ол барлық органикалық заттардың негізі болып табылады. Көміртектің ең басты құндылығы – биорганикалық заттардың негізін құрайды. Жануар ұлпасының 63%-ы, өсімдік тінінің 44%-ы көміртектен тұрады. Көміртек – химиялық элементтердің ішіндегі тіршілікке қажетті ең бірінші элемент.

8 слайд

#9 слайд
Ашылуы :  1780ж.француз ғалымы А.Лавуазье көміртекті зерттейді.  1827ж латынша “карбонеум” көмір деп ат береді.  Орысша “углерод” деп атауды 1824 жылы орыс ғалымы М.В.Соловьев ұсынған.  1928 жылы “көміртек” деп атауды аудармашы Р.Бөкейханов ұсынған.

9 слайд

#10 слайд
Табиғатта таралуы:  Көміртек табиғатта таралу жағынан ерекше орын алады. Көміртек қосылыстары тірі табиғаттың, түрлі минералдар мен тау жыныстарының құрамын кіреді. Табиғатта  әктас немесе бор (СаСО3)  магнезит ( MgCO3)  доломит (СаСО3* MgCO3)

10 слайд

#11 слайд
Кремний – оттектен кейінгі жер қыртысында кең таралған элемент, жер қыртысы массасының 25,7%-ын құрайды. Ол кремнезем ретінде құм және кварцтың құрамында болады.  

11 слайд

#12 слайд
Ашылуы :  Кремнийді алғаш рет 1811 жылы Гей Люссак пен Л.Ж. Тенар ашқан . 1824 - 1825 жылдары швед химигі Я.Берцелиус фторлы кремнийді калиймен тотықсыздандырып , ал 1865 жылы орыс ғалымы Н.Н. Бекетов төрт хлорлы кремний мен мырышты әрекеттестіріп жеке бөліп алған .

12 слайд

#13 слайд
Германий – сирек кездесетін элемент. Табиғатта таза күйінде кездеспейді. Германийдің негізгі массасы жер қыртысында тау жыныстары мен түсті металдардың сульфидті кендерінде, темір кендерінде, хромитте, мангетитте, рутилде және т.б.кездеседі. құрамында германийдің үлесі 1%-дан көп болатын минералдары – аргиродит, германит, конфильдит және басқалар.

13 слайд

#14 слайд
Қалайы – сирек кездесетін, шашырап орналасқан элемент. Жер қыртысында таралуы жөнінен 47-орын алады. Қалайының негізгі минералы – касситерит (қалайы тасы) SnO 2 , құрамында 78,8% қалайы бар.

14 слайд

#15 слайд
Қорғасын аккумляторлар, зиянды газдар мен сұйықтықтарға төзімді зауыт аппаратураларын жасау үшін қолданылады. Қорғасын гамма-сәулелер мен рентген сәулелерін жақсы сіңіретіндіктен, радиоактивті заттарды сақтайтын контейнерлер, рентген кабинеттеріне қажетті аппаратура және т.б. жасау үшін қолданылады.

15 слайд

#16 слайд
Рефлексия: - не білдім? нені үйрендім? - не түсініксіз болды? - қандай қателіктермен жұмыс істеуім керек?

16 слайд