#1 слайд
§31 Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғыс ханның дүниежүзілік тарихтағы рөлі Оқу мақсаты: 10.3.2.3 мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын талдау; 10.3.2.4 -мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын зерттеу;

1 слайд

#2 слайд
Моңғолдар Моңғолдар – түркілерге туыстас халық. Моңғолдар І мыңжылдықта Қазақстанның шығысында көшіп-қонып жүрді.  Ұйғыр қағандығы құлағаннан кейін Монғолия аумағына қоныс аударды. Сол кезде Монғолия жерінде татарлар өмір сүріп жатты. Солармен біріп, «монғол-татарлар» деп аталып кетті. Қытай деректерінде моңғолдар «татарлар, моғол-татарлар» деп аталды. Русь деректерінде моңғолдар «татарлар» деп аталды. Еуропалық карталарда моңғолдарды Орталық Азияны «Татария» деп атады.

2 слайд

#3 слайд
Шыңғыс ханның Моңғол тайпаларын біріктіруі Шыңғыс ханның шын есімі – Темучин. Шыңғыс хан – моңғолдың ұлы ханы болғаны үшін берілді. 1155/1162 жылы туылып, 1227 жылы қайтыс болған. Руы – қият Әкесі – Есугей Баһадүр. Ақсүйек батыр болған. Темучин 10 жаста болғанда әкесін татарлар өлтіріп кетеді. 1203 жылы Темучин керейіттерді, наймандар мен меркіттерді бағындырды. 1206 жылы Темучин барлық моңғол тайпаларын өз қол астына біріктірді. 1206 жылы көктемде моңғол ақсүйектерінің құрылтайында Темучин Ұлы хан болып жарияланады. Сол кезден бастап Шыңғыс хан деп аталды.

3 слайд

#4 слайд
Шыңғыс ханның тұлғалық рөлі 1215 жылы моңғолдар Солтүстік Қытайдағы Цинь мемлекетін жаулап алады. 1224 жылы Шыңғысхан өз билігін бүкіл Орталық Азияға таратты. Шыңғыс хан империясы саны жағынан моңғолдардан басым түркі тайпаларының негізінде құрылды.

4 слайд

#5 слайд
Моңғол шапқыншылығының басталуы Шыңғыс ханның күшеюі кезінде наймандардың бір бөлігі Жетісуға көшіп кетті. Жетісуға көшіп келген найман ханы Күшлік 1210 жылы Жетісудағы Қарақытай мемлекетіндегі билікті басып алды. 1218 жылы моңғолдар Күшлік ханды талқандап, Жетісуды өзіне қосып алады. 1218 жылы Жошы қыпшақтардың арасында жасырынып жүрген меркіттерді күйретті. 1218 Хорезмшах Мұхаммед қыпшақтарға қарсы 60 мың әскермен жорыққа шығады. Торғай даласында Жошы мен Хорезмшах жолығады.

5 слайд

#6 слайд
Моңғолдар Қазақстан аумағында 1219 жылы Шыңғыс хан 200 мың әскермен Хорезмге аттанады. Шыңғыс ханның ұлдары Үгедей мен Шағатай Отырарды қоршап, бес айдан кейін бағындырады. Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошы Сығанақ, Жентті өзіне қаратты. Ходжентті басып алды. Орта Азияға бағытталған төртінші әскерді Шыңғыс ханның өзі басқарды. Ол Бұхара мен Самарқандты басып алды. Хорезм астанасы Үргенішті басып алды. Осылайша Хорезм мен Мәуереннахр Моңғол империясының құрамына енді.

6 слайд

#7 слайд
Хорезмді жаулап алу 1227 жылы Шыңғыс хан қайтыс болады. Шыңғыс ханның жаулап алушылық соғыстарын Үгедей, Күйік, Мөңке табысты жалғастырды. Моңғолдар Қытай, Иран, Ирак, Кавказ, Русьті басып алып, Солтүстік Үндістан мен Шығыс Европаға өтті. Нәтижесінде үлкен империя құрды. Империя Сары теңізден бастап Дунайға дейін созылды.

7 слайд

#8 слайд
Моңғол басқыншылығының жалғасуы Моңғол империясының мемлекеттік құрылысы Шыңғыс ханның өз мемлекетін басқаруды түркілердің әскери- әкімшілік басқару жүйесін негізге алды. Ұлы Моңғол мемлекеті үш әскери-әкімшілік аймаққа бөлінді: 1.Оң қанат (барунгар) 2.Сол қанат (жоңғар) 3.Орталық (гол) Әр аймақ оң мыңдық түменге, мыңдыққа, жүздікке, ондыққа бөлінді. Жұрт – Шыңғыс ханның ұлдары мен туыстарына берілген жер Ел – көшіп-қонып жүретін адамдар Бұл ереже Шыңғыс ханның алғашқы мұрагерлері кезінде сақталды.

8 слайд

#9 слайд
Көшпелілер мемлекетінің үшінші үлгісі Моңғол империясы – көшпелілер империясының толық дамыған түрі «Ұлы Жасақ» - Шыңғыс ханның заңдар жинағы. 1206 жылы құрылтайда қабылданып, 1225 жылы бекітілді. «Ұл Жасақ» - көшпелілердің өмір сүру ережесі. Шариғатқа бағынған мұсылмандар бұл заңға бағынғылары келмеді. Моңғол империясының батыс ұлысы шариғат заңымен өмір сүрді. Білік – Шыңғыс ханның нақыл сөздері. Онда сот жүргізу тәртібі жазылды. Жылына ек рет білікті тыңдауы керек болды. Дамыған көшпелілер империясының ерте көшпелілер империясынан басты айырмашылығы – заңның болуында.

9 слайд

#10 слайд
Тархандардың құқықтық жағдайы Тархандар – әскери ақсүйектер. 1.Олар салықтан босатылды. 2.Хан сарайына кез-келген уақытта кіруіне рұқсат етілді. 3.Той-жиында төрде отырды. 4.«Ұлы Жасақ» отырысына қатысты.қылмысты 9 рет жасаса ғана өлім жазасына кесілді. Құқықтық жағынан Шыңғыс ұрпақтарынан жоғары тұрды.

10 слайд

#11 слайд
Моңғол империясындағы тақ мұрагерлігі тәртібі Билік мұрагерліпен берілді. Ерекше құқық тек төрт ұлына және оның ұрпақтарына берілді. Жоғары билікке тек «Алтын әулет» мүшелері ие болды. Хан сайлау құрылтайда шешілді Құрылтай – Шыңғыс хан өткізген жиналыс

11 слайд

#12 слайд
1-тапсырма. Шыңғыс ханның тұлғалық рөліне баға беріңіз! 2-тапсырма. Моңғол шапқыншылығының басталуы мен Қазақстанның моңғол жаулаушылығына ұшырауына әсер еткен факторларды келтіріңіз! 3-тапсырма. Моңғол империясының мемлекеттік құрылысына талдау жасаңыз!

12 слайд