9 сынып "Зат алмасу"
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
1 слайд
Сабақтың тақырыбы
Тірі жүйелердегі зат және
энергия алмасу типтері
Сабақтың мақсаты
Зат алмасу және жасушада
энергияның өзгеруін түсіну.
1 слайд
Сабақтың тақырыбы Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу типтері Сабақтың мақсаты Зат алмасу және жасушада энергияның өзгеруін түсіну.
2 слайд
Метаболизм-
•Энергетикалық алмасу- /катаболизм /ыдырау/
немесе диссимиляция/ Мысалы: нәруыздардың
аминқышқылдарына, майлардың май қышқылы
мен глицеринге, көмірсулардың
моносахаридтерге дейін ыдырауы.
•Анаболизм -/синтез немесе ассимиляция/ -
энергия жұмсау арқылы жай заттардан түзілу
реакцияларының жиынтығы.Мысалы:
мономерлерден полимерлердің түзілуі-
аминқышқылдардан нәруыздың түзілуі.
2 слайд
Метаболизм- •Энергетикалық алмасу- /катаболизм /ыдырау/ немесе диссимиляция/ Мысалы: нәруыздардың аминқышқылдарына, майлардың май қышқылы мен глицеринге, көмірсулардың моносахаридтерге дейін ыдырауы. •Анаболизм -/синтез немесе ассимиляция/ - энергия жұмсау арқылы жай заттардан түзілу реакцияларының жиынтығы.Мысалы: мономерлерден полимерлердің түзілуі- аминқышқылдардан нәруыздың түзілуі.
3 слайд
Зат және энергия алмасу
дегеніміз-
•Жер бетіндегі тірі ағзалар-сыртқы
ортадан энергия және зат алмасуын
керек ететін ашық жүйелер. Сыртқы
ортадан энергия және зат
алмасуынқоректену деп аталады.
•Қоректену тәсіліне қарай тірі ағзалар
автотрофты және гетеретрофты болып
екіге бөлінеді.
3 слайд
Зат және энергия алмасу дегеніміз- •Жер бетіндегі тірі ағзалар-сыртқы ортадан энергия және зат алмасуын керек ететін ашық жүйелер. Сыртқы ортадан энергия және зат алмасуынқоректену деп аталады. •Қоректену тәсіліне қарай тірі ағзалар автотрофты және гетеретрофты болып екіге бөлінеді.
4 слайд
Автотрофты тірі ағзалар-
•Көміртек көзі ретінде көмірқышқыл газын
қолданатын ағзалар/бактериялар/ бұлар
бейорганикалық заттардан органикалық заттар
түзейтін ағзалар.
•Фототрофтар- күн сәулесі энергиясын
пайдаланатын өсімдіктер мен
цианобактериялар/көк –жасыл балдырлар/
•Хемотрофтар-химиялық тотығу реакцияларының
энергиясын пайдаланатын ағзалар темір, күкірт
бактериялары т.б.
4 слайд
Автотрофты тірі ағзалар- •Көміртек көзі ретінде көмірқышқыл газын қолданатын ағзалар/бактериялар/ бұлар бейорганикалық заттардан органикалық заттар түзейтін ағзалар. •Фототрофтар- күн сәулесі энергиясын пайдаланатын өсімдіктер мен цианобактериялар/көк –жасыл балдырлар/ •Хемотрофтар-химиялық тотығу реакцияларының энергиясын пайдаланатын ағзалар темір, күкірт бактериялары т.б.
5 слайд
Гетеретрофты тірі ағзалар-
•Энергия көзі ретінде дайын органикалық заттарды
пайдаланатын ағзалар. Олар жануарлар,
саңырауқұлақтар, бактериялардың көпшілігі.
•Фаготрофтар-қатты тағам түрімен қоректенеді
/жануарлар/
•Осмотрофтар –органикалық заттарды ерітінді
түрінде жасуша қабырғасы арқылы
алады/саңырауқұлақтар, бактериялар/
•Биотрофтар-тірі ағзалармен қоректенеді
жыртқыштар
•Сапротрофтар -өлексе қоректілер
5 слайд
Гетеретрофты тірі ағзалар- •Энергия көзі ретінде дайын органикалық заттарды пайдаланатын ағзалар. Олар жануарлар, саңырауқұлақтар, бактериялардың көпшілігі. •Фаготрофтар-қатты тағам түрімен қоректенеді /жануарлар/ •Осмотрофтар –органикалық заттарды ерітінді түрінде жасуша қабырғасы арқылы алады/саңырауқұлақтар, бактериялар/ •Биотрофтар-тірі ағзалармен қоректенеді жыртқыштар •Сапротрофтар -өлексе қоректілер
6 слайд
Өздігінен реттелу-
•Қоршаған орта жағдайларының өзгеруіне
ағзалардың бейімделуі-Мысалы: азық
жетпесе ағза өзіндегі қоректік заттардың
қорын жұмсайды. Ал артық болған кезде
заттар қорға жиналады. Жануарларда және
адамда өздігінен реттелу үдерісі жүйке
және гуморалдық сұйықтық /қан, лимфа,
ұлпа/ арқылы жүзеге асады.
6 слайд
Өздігінен реттелу- •Қоршаған орта жағдайларының өзгеруіне ағзалардың бейімделуі-Мысалы: азық жетпесе ағза өзіндегі қоректік заттардың қорын жұмсайды. Ал артық болған кезде заттар қорға жиналады. Жануарларда және адамда өздігінен реттелу үдерісі жүйке және гуморалдық сұйықтық /қан, лимфа, ұлпа/ арқылы жүзеге асады.