9 сынып "Зат алмасу"

1 слайд
Сабақтың тақырыбы Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу типтері Сабақтың мақсаты Зат алмасу және жасушада энергияның өзгеруін түсіну.

1 слайд

2 слайд
Метаболизм- •Энергетикалық алмасу- /катаболизм /ыдырау/ немесе диссимиляция/ Мысалы: нәруыздардың аминқышқылдарына, майлардың май қышқылы мен глицеринге, көмірсулардың моносахаридтерге дейін ыдырауы. •Анаболизм -/синтез немесе ассимиляция/ - энергия жұмсау арқылы жай заттардан түзілу реакцияларының жиынтығы.Мысалы: мономерлерден полимерлердің түзілуі- аминқышқылдардан нәруыздың түзілуі.

2 слайд

3 слайд
Зат және энергия алмасу дегеніміз- •Жер бетіндегі тірі ағзалар-сыртқы ортадан энергия және зат алмасуын керек ететін ашық жүйелер. Сыртқы ортадан энергия және зат алмасуынқоректену деп аталады. •Қоректену тәсіліне қарай тірі ағзалар автотрофты және гетеретрофты болып екіге бөлінеді.

3 слайд

4 слайд
Автотрофты тірі ағзалар- •Көміртек көзі ретінде көмірқышқыл газын қолданатын ағзалар/бактериялар/ бұлар бейорганикалық заттардан органикалық заттар түзейтін ағзалар. •Фототрофтар- күн сәулесі энергиясын пайдаланатын өсімдіктер мен цианобактериялар/көк –жасыл балдырлар/ •Хемотрофтар-химиялық тотығу реакцияларының энергиясын пайдаланатын ағзалар темір, күкірт бактериялары т.б.

4 слайд

5 слайд
Гетеретрофты тірі ағзалар- •Энергия көзі ретінде дайын органикалық заттарды пайдаланатын ағзалар. Олар жануарлар, саңырауқұлақтар, бактериялардың көпшілігі. •Фаготрофтар-қатты тағам түрімен қоректенеді /жануарлар/ •Осмотрофтар –органикалық заттарды ерітінді түрінде жасуша қабырғасы арқылы алады/саңырауқұлақтар, бактериялар/ •Биотрофтар-тірі ағзалармен қоректенеді жыртқыштар •Сапротрофтар -өлексе қоректілер

5 слайд

6 слайд
Өздігінен реттелу- •Қоршаған орта жағдайларының өзгеруіне ағзалардың бейімделуі-Мысалы: азық жетпесе ағза өзіндегі қоректік заттардың қорын жұмсайды. Ал артық болған кезде заттар қорға жиналады. Жануарларда және адамда өздігінен реттелу үдерісі жүйке және гуморалдық сұйықтық /қан, лимфа, ұлпа/ арқылы жүзеге асады.

6 слайд