#1 слайд
Көңіл күй алмасу

1 слайд

#2 слайд
https://learningapps.org/display?v=peoo3rok 521

2 слайд

#3 слайд
Ми ға шабуыл әдісі:

3 слайд

#4 слайд
Тақырыбы: Адам ағзасы үшін ұйқының маңызы. Биологиялық ритмдер. Ұйқының кезеңдері: баяу және жылдам ұйқы. Жұмысқа қабілеттілік.Күн тәртібі. Оқу еңбегі мен дене еңбегінің гигиенасы. Күйзеліс. Күйзеліс жағдайларымен күрес және олардың алдын алу әдістері 7 сынып

4 слайд

#5 слайд
Оқу мақсаты:  7.1.7.11 . - ағзаның тіршілік әрекеттерінің қалпына келуіне және тынығуына ұйқының маңызын түсіндіру;

5 слайд

#6 слайд
Бағалау критерийлері: 1. Биологиялық ритмдер адам үшін ұйқының маңызын біледі. 2. Күн тәртібі мен ұйқы кезеңдерін біледі. 3. Жұмысқа қабілеттілік,оқу және дене еңбегінің гигиенасын меңгереді,оқулықпен жұмысты толық меңгереді.

6 слайд

#7 слайд
Адам ағзасындағы биологиялық ырғақтар:

7 слайд

#8 слайд
https://youtu.be/Fb5VHLQDKu w

8 слайд

#9 слайд
Ұйқы-физиологиялық күй:

9 слайд

#10 слайд
 Адам ғаламшардағы көптеген мекендеушілер сияқты тәуліктің жарық уақытында белсенді, ал түнде енжар болады. Біздің ағзамыз күндізгі белсенділікке бейімделген, ал түн – күшті қалпына келтіру кезеңі. «Тәуліктік ырғақ – ұйқы мен сергектіктің кезектесуі» деген қате пікір. Көптеген физиологиялық көрсеткіштер белгілі бір уақытта көптеген адамды тұрақты түрде өзгертеді. Сағат түнгі 3-те адамның ең төмен артериялық қысымы байқалады, ал таңғы сағат 7-де қанда қант мөлшері ең төмен болады. Таңғы 9-да жүрек барлық қуатымен жұмыс істейді, ал 16-да қанда қант мөлшері артады. Сондықтан ағза белсенділігінің табиғи- физиологиялық уақытына қарсы келу қажет емес.

10 слайд

#11 слайд
Ұйқы – физиологиялық күй.  Ұйқы – ми мен ағзаның физиологиялық күйі. Бұл кезде қимыл белсенділігі едәуір төмендейді, сыртқы тітіркендіргіштердің әсер көрсету қабілеті толық тоқтайды. Ұйқы сүтқоректілер мен құстардың барлық түріне тән.Ұйқы – сергектік күйін ауыстыратын бірден-бір күй. Толыққанды ұйқы – мидың қалыпты жұмысы үшін міндетті шарт. Тәжірибеге қатысқан ерікті адамдар ұйқысыз 6 тәулікке шыдаған. Осы кезде олардың есте сақтау қабілеті нашарлаған, зейіні, санасы төмендеген, тоқтамайтын бас ауруы басталған. Мидың үлкен ми сыңарлары қыртысында түс көру кезінде қозу және тежелу үдерістері сергектік күйге қарағанда басқаша жүреді. Көптеген адамдар ұйқыны бірыңғай күй ретінде қабылдайды. Шын мәнінде бұлай емес. Ұйқы кезінде қарама-қарсы маңызды 2 фазаны шартты түрде бөлуге болады: баяу ұйқы және тез ұйқы фазасы. Оларды тереңірек қарастырайық.

11 слайд

#12 слайд

12 слайд

#13 слайд
Тез және баяу ұйқы. Ұйқы кезінде адамда бір-бірінен мезгіл-мезгіл ауыстыратын ұқсас емес 2 физиологиялық күй байқалады. Басқаша айтқанда, ұйқының тез (парадоксальді) және баяу  Баяу ұйқы кезінде дене босаңсиды. Жүрек қағысы мен тыныс алу сергектік күйге қарағанда баяу, ал тыныс алу үстіртін. Жалпы қан қысымы мен зат алмасу сәл төмендейді. Дене температурасы да төмендейді (сондықтан ұйықтаған кезде тоңамыз). Бірақ мидың оттекпен қамтамасыз етілуі және нейронның оттекті пайдалануы өзгермейді. Үлкен ми сыңары қыртысында тежелу басым, яғни нейронның көп бөлігі жүйке импульсін жасамайды. Баяу ұйқы фазасында дене демалады, яғни қаңқа және жүрек бұлшық еттері демалады. Жалпы ағза енжар болады.ол қимыл белсенділігін ертеңгі күнге қалпына келтіреді.

13 слайд

#14 слайд
Ұйқы Тез ұйқы (парадоксальді) Баяу ұйқы (Ортодоксальді)

14 слайд

#15 слайд
Дене босаңсиды Қағысы баяу баяуҚан қысымы төмен Зат алмасу төмендейдіБаяу ұйқы

15 слайд

#16 слайд
Қозу үдерісі күшейеді Түс көреді Ми белсенді болады Жүрек қағысы мен тыныс алу жиілейдіСүтқоректілер құлақ,мұрын,мұртша қимылдайды Тез ұйқы

16 слайд

#17 слайд

17 слайд

#18 слайд

18 слайд

#19 слайд
Қызықты ақпарттар: 1. Төсекте жатып музыка тыңдайдын адамдар, жылдамырақ ұйықтайды және олардың ұйқысы қатты болады. Өйткені, музыка жүйке жүйесіне жақсы әсер етеді. 2. Түнде көрген түстердің 90%-ы есте қалмайды. 3. Барлық адамдардың ұйқышыл болу және шаршау уақыты: шамамен 14:00 және 02:00. 4. Біз өміріміздің үштен бір бөлігін ұйқымен өткіземіз. Ұйқысыз, адамның жұмысқа қабілеттілігі 16 сағатан кейін төмендейді. 5. Соқыр кісілерде түс көреді, әсіресе қорқынышты. 6. Егер 10 түн бойы 6 сағаттан ұйықтасаңыз, сіздің есте сақтау қабілетіңіз төмендеп, теңгерімсіздік пайда болып және түсініксіз сөйлейтін боласыз.

19 слайд

#20 слайд
 1965 жылы Ренди Гардтнер есімді жігіт, 11 тәулік бойы ұйықтамай Гиннестар кітабына енді.  Психикалық аурулар ғана түс көрмейді.  Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде басынан жарақат алған венгриялық жауынгер, 40 жыл бойы ұйықтамаған.  Ұйқысыздықтан зардап шегетін адамдардың иммундық жүйесі төмен және жұқпалы ауруларды жұқтыру қауіпі жоғары. Адамдар бір түнде 7 түрлі түс көре алады.

20 слайд

#21 слайд
А.Шоппэнгауер: “ Өмір сүру мен түс көру-бір кітаптың беттері”

21 слайд

#22 слайд
Жаңа туған нәресте тәулігіне - 21-22 сағат алты айлық нәресте 14 сағат бір жасар сәби 13 сағат үйыктайды Төрт жасар сәби төулігіне - 12 сағат жеті жасар бала - 11 сағат

22 слайд

#23 слайд
он жасар бала - 10 сағат ұйықтайды 15 жасар жасөспірім төулігіне - 9 сағат 17 жасар жасөспірімдер 7 - 8 сағат ұйықтаса да жеткілікті.

23 слайд

#24 слайд
Жұмысқа қабілеттілік адамның белгілі бір мақсатқа бағытталған әрекетті – жұмысты тиімді орындау қабілеті. Жұмысқа қабілеттілік төмен болғанда, адам белгілі бір жұмысты орындай алмайды. Мысалы, мүлде дайындығы жоқ адам ұшақты басқара алмайды. Бұл жағдайда оның жұмысқа қабілеттілігі нөл болады. «Жұмысқа қабілеттілік» деген түсінік экономикада, социологияда, психологияда кеңінен қолданылады. Басты мәселе – қажет уақыт бойы жұмысқа қабілеттілікті сақтау. Жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі қажудан – есте сақтау мен зейіннің едәуір төмендеуінен, жұмысқа мән бере алмау қабілетінедан кейін жойылатын уақытша күй. Шаршау – қажудың жинақталуы. Бұл көңіл күйдің төмендеуінен, жұмысқа қабілеттіліктің жойылуынан байқалады.

24 слайд

#25 слайд
Жұмысқа қабілеттілік сатылары Жұмысқа қабілеттіліктің заңды түрде өзгеруі жұмыс күні де, жұмыс аптасы бойы да байқалады. Бірінші кезең – жұмысқа кірісу. Бұл кезде жұмысқа қабілеттілік әлі де жоғары емес. Ауыр еңбек жұмысы кезінде шамамен 20–25 минут алады, ал орташа еңбек жұмысы кезінде 1–1,5 сағат. Шығармашылық, ақыл-ой еңбегі кезінде ол 2 сағатқа дейін созылуы мүмкін, осы кезде жұмысқа қабілеттілік біртіндеп артады. Оңтайлы жұмысқа қабілеттіліктің екінші кезеңінің соңында туындайтын қажу белгілері онша әсер етпейді. Үшінші кезеңі – қажу. Бұл кезде жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі байқалады. Ешқандай ерік күші жұмысқа қабілеттілікті барынша жоғары деңгейде ұстап тұра алмайды. Бұл кезде адам қажыған сайын еңбек ету тоқтайды. Күшті қалпына келтіру үшін демалу керек. Социологтар мен экономистер ең жоғары жұмысқа қабілеттілік жұмыс күнінің бірінші сағаттарында байқалатынын анықтады. Ол 1,5–3 сағат бойы сақталады. Сондықтан көп кәсіпорындарда түскі астан 1–1,5 сағат бұрын және жұмыс күнінің аяқталуына 1–2 сағат қалғанда денешынықтыру жаттығуларын жасау міндетті болып саналады. Бұл жұмысқа қабілеттіліктің жоғары болуына әсер етеді. Сол үшін мектепте «үлкен үзіліс» болады. Сонымен қатар ең тиімді жұмыс күндері сейсенбі, бейсенбі және жұма күнінің бірінші жартысы екені анықталды.

25 слайд

#26 слайд
Ұйқы – тәуліктік шаршауды басу жолы.  Гигиеналық тұрғыда толыққанды ұйқы деп жасқа байланысты ұзақтығы жеткілікті, белгілі бір уақытта ұйықтау және оянуды айтады. Жаңа туған сәби тәулігіне 20–22 сағат ұйықтайды. Жас өскен сайын адам ұйқысының ұзақтығы төмендейді. 6-кесте Балалар мен жасөспірімдер ұйқысының ұзақтығы (сағатпен)Жасы.Өмірінің алғашқы айлары  1 жас 2–3 4–5 6–7 8–10 11–12 13–16 17–18  Уақыты 20–22 16–17 14–15 13 12 11 10 9 8,5  Балалар ұйқысының 2–4 және одан көп сағатқа қысқаруы ми қызметіне күрт теріс әсер етеді. Жұмысқа қабілеттілігі, ағзаның әртүрлі инфекцияға қарсы тұруы төмендейді, тез шаршайды. Балалардың ұйқыны қажетсінуі денсаулығына және физиологиялық дамуына байланыс ты. Сондықтан ұйқының белгілі бір ұзақтығын белгілеген кезде, жеке ерекшеліктерді де ескеру керек. Белгілі бір уақытта ұйықтап, оянуды әдетке айналдыру қажет. Адамда ұйқы жағдайына шартты рефлекстері оңай қалыптасады. Ұйықтайтын уақыт шартты тітіркендіргіш болады. Осы уақытты көрсететін сағат тілі ұйықтауға әсер етеді. Кешкі шаралар (жуыну, тісті тазалау, аяқты жуу, киімді шешу) шартты рефлекс болып табылады. Ұйықтау алдында қоздырушы ойын ойнамау керек және күшті ақыл-ой еңбегін жасамау қажет. Ең дұрысы – ұйықтау алдында 20–30 минут серуендеп келген жақсы. Түнге қарай шоколад жеп, кофе және қою шай ішпеген дұрыс. Үй-жайдағы салқындау таза ауа тезірек ұйықтауға әсер етеді. Жатын бөлмесін желдетіп алған дұрыс. Жатын бөлмесіндегі ең жақсы температура – 15–16°С.

26 слайд

#27 слайд
Күн тәртібі, ақыл-ой еңбегі гигиенасы, есте сақтауды жақсарту әдістер  Оқушының күн тәртібі. Күн тәртібі – тәулік ішіндегі іс- әрекеттің барлық түрі мен демалуды тиімді бөлу. Күн тәртібі сергек кезде жұмысқа қабілеттіліктің жоғары болуын қамтамасыз ету үшін керек. Ағза қызметінің биологиялық ырғағы негізінде күн тәртібі құрылады. Жұмысқа қабілеттіліктің жоғары болуы сағат 11-ден 13 аралығында байқалады. Екінші рет сағат 16-дан 18 аралығына тура келеді. Бірақ оның ұзақтығы мен қарқындылығы едәуір төмен болады.

27 слайд

#28 слайд
Оқушы күн тәртібінің негізгі элементтері 1. Мектептегі және үйдегі оқу сабақтары 2. Таза ауада барынша көп болып, белсенді демалу 3. Жүйелі түрде және жеткілікті тамақтану 4. Физиологиялық толыққанды ұйқы 5. Жеке таңдауы бойынша еркін іс-әрекет.

28 слайд

#29 слайд
1.Ой талқы айдары: -ұйқының бұзылуы; -күн режимінің бұзылуы; -ой еңбегі ережесінің бұзылуы. Осы тақырыптардың бірін таңдап,өз ойын айтады.

29 слайд

#30 слайд

30 слайд

#31 слайд
Сергіту сәті ! https://youtu.be/fCIku0rmtx0

31 слайд

#32 слайд
2.Сәйкестендір! https://learningapps.org/display?v=pfe3 qajpc21

32 слайд

#33 слайд
Тез жауап бер әдісі: Сабақты бекіту Жеке жұмыс https://learningapps.or g/display?v=ptohbt9w k21

33 слайд

#34 слайд
Аяқталмаған сөйлем әдісі:  Мен енді білемін ................  Маған ұнағаны ....................................  Менің түсінбей қалғаным ............................  Мен жақсы түсіндім ..................................  Мен келесі сабақта.........................білгім келеді

34 слайд

#35 слайд
https://learningapps.org/display?v =puaxguhpj21

35 слайд

#36 слайд
Үйге тапсырма: Ұйқының маңызы тақырыбында мәтін жазу 44 парагрф 155 бет

36 слайд