Адыраспан - дәрілік өсімдік

1 слайд
№ 69 жалпы орта білім беретін мектебінің 4 А сынып оқушысы Срайл Қарақат Жетекшісі Саденбаева Айгул

1 слайд

2 слайд
 Зерттеу мақсаты:Зерттеу мақсаты:  Адыраспан-дәрілік өсімдік екендігіне зерттеу жүргізу.Адыраспан-дәрілік өсімдік екендігіне зерттеу жүргізу.  Зерттеу міндеттері:Зерттеу міндеттері:  1.Адыраспанның биологиялық ерекшелігіне, құрылысына 1.Адыраспанның биологиялық ерекшелігіне, құрылысына талдау жасау. талдау жасау.  2.Адыраспанның емдік қасиетін және емдеу тәсілдерін 2.Адыраспанның емдік қасиетін және емдеу тәсілдерін зерттеу. зерттеу.  Зерттеу болжамдары:Зерттеу болжамдары:  Егер мен адыраспанның емдік қасиетін қолдансам,онда Егер мен адыраспанның емдік қасиетін қолдансам,онда ауылымдағы ауруауылымдағы ауру  кісілердің денсаулығын сақтауда,тегін емдеп,мақсатыма жетер кісілердің денсаулығын сақтауда,тегін емдеп,мақсатыма жетер едім.едім.  Зерттеу әдістері:Зерттеу әдістері:  1.Ақпараттарды жинау және өңдеу.1.Ақпараттарды жинау және өңдеу.  2.Көрнекіліктер пайдалану.2.Көрнекіліктер пайдалану.  Зерттеу кезеңдері:Зерттеу кезеңдері:  2020-2021 оқу жылы материалдар жинақтау,іріктеу және жобаға 2020-2021 оқу жылы материалдар жинақтау,іріктеу және жобаға дайындау.дайындау.

2 слайд

3 слайд
Өсімдіктің Өсімдіктің атыаты БиіктігіБиіктігі Гүлдеу Гүлдеу мерзімімерзімі Кездесетін Кездесетін орныорны Пайдаланылатын Пайдаланылатын бөлігібөлігі Жинау Жинау мерзімімерзімі Қандай ауруға Қандай ауруға пайдаланыладыпайдаланылады АдыраспанАдыраспан 30-60 30-60 смсм Маусым,Маусым, шілде шілде айларыайлары Сортаң Сортаң топырақ-топырақ- ты ты далалар-дадалалар-да Шөбі, Шөбі, жапырағы, жапырағы, гүлігүлі Тамыз,Тамыз, қыркүйекқыркүйек Бел ауруы, Бел ауруы, бас бас ауруы,ас-ауруы,ас- қазанқазан

3 слайд

4 слайд
Мен ғылыми жобада «Адыраспан-дәрілік өсімдік» тақырыбына зерттеу жүргіздім . Өйткені адыраспанның емдік қасиетін ашып, оның қандай ауруға ем екенін анықтағым келді. Адыраспанда дәрілік шикізат ретінде шілде айында бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін жинап алады. Халық медицинасында адыраспанды буын ауруын емдеуге пайдаланады, қайнатылған суын  буын ауырған жерге таңса ауырғаны басылып көп пайдасын тигізетінін анықтадым. Безгек ауыруымен ауырған адамға адыраспанның тұнбасын ішкізген. Тұмау тиіп ауырғанда, отбасы мүшелерін адыраспанға тұз қоса отырып аластаудың магиялық функциясымен қатар ем дарытатын қасиеті де бар. Сондай-ақ емшілікте адамның буынын сырқыраудан, аяқ-қолын қақсаудан емдеу үшін адыраспанды қайнатып, сол сумен ауырған мүшені үш мәрте булайды. Жел-құздан қозған буын ауруын емдеу үшін адыраспанның жас сабағын қиып алып, жаншып буынға тарту керек. Суықтан болған ауруға, терісі бөрткен кезде адамды адыраспан суына шомылдырған. Құяқмен ауырған адам адыраспанның сабақ, жапырақтарын қайнатып, күніне ұдайы екі жеті қатарынан ішуі керек. Tic қақсап ауырғанда, адыраспанның шөбімен ыстағаннан кейін басылады. Ұмытшақтық меңдетсе адыраспанды сабағы мен жапырағын бірге қайнатып ішеді. Зерттеу барысында адыраспаннан көптеген аурыларға ем екенін анықтадым. Зертеу жұмысымды ары қарай жалғастыра отырып, адыраспанның тағы да емдік қасиетін одан да тереңірек ашқым келеді.

4 слайд

5 слайд
Зертеу жұмысын жүргізу кезінде

5 слайд

6 слайд

6 слайд

7 слайд
Адыраспан ( Harmal  немесе  Peganum harmala ) —  ақтікендер тұқымдасына  жататын көп жылдық  өсімдіктер  туысы, терең  тамырлы өсімдік . Сабы мен гүлінде уы болады. Ерекше  күшті  сасық иісті, дәрілік өсімдік. Биіктігі 30-80 см аралығында, бірақ көбінде 30 см төңірегінде өседі. Тау беткейлерінде, жол бойында, жазық далаларда көктейді. Жаз-күз мезгілдерінде жемістейді.  Қазақстанда  оның үш түрі бар. Оңтүстік  Еуропа ,  Батыс  және Орталық Азия, Солтүстік  Африка  мен  Мексикада  6 түрі кездеседі. Қазақстанның шөл-шөлейтті, сортаңды жерлерінде, әсіресе  Шу , Іле, Сырдария,  Сарысу  өзендері бойындағы тақырланған жайылымдарда бір түрі – кәдімгі Адыраспан. (P. harmala) өседі. Сабағы бұтақты, салалы тамыры 10 м тереңдікке дейін кетеді. Гүлі ақ, сары,бозғылт – сары түсті және ол 1 – 3-тен топталып сабақ басында орналасады.  Мамыр  –  шілдеде  гүлдейді.  Жемісі  – көп тұқымды қауашақ. Тұқымы ұсақ бозғылт не қара түсті болады.Жемісі – ішінде жуандығы 1 сантиметрдей ұрығы бар, қоңыр түсті, шар тәріздес қауашақ.

7 слайд

8 слайд
Емдік қасиеті Дәрілік шикізат ретінде шілде айында бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін жинап алады. Ол –  улы өсімдік . Халық емшілері адыраспанды адамның құяңын, сегізкөздің жүйке ауруын емдеуге пайдаланған.  Мал -дәрігерлік тәжірибеде оның тұнбасымен малдың қышыма қотырын, түрлі тері ауруларын емдейді. Оның құрамында алкалоидтар бар.  Халық медицинасында  Адыраспанды буын ауруын емдеуге пайдаланады, қайнатылған суын безгекпен ауырған адамға ішкізеді. Сондай-ақ малдың қотырын да жазады. Адыраспаннан жүн мен жіптерді бояу үшін күрең қызыл бояу алынады. Тұқымы мен көк шөбінен алынған тұнбаны адыраспан шаруашылық зиянкестеріне қарсы күреске пайдаланады. Адыраспан – улы өсімдік (құрамында бірнеше алкалоидтар бар), дәмі ащы, мал жемейді. Жаз, күз мезгілінде тұтас денесін, күз мезгілінде жемісін жинап, кептіріп сақтайды. Тұмау тиіп ауырғанда, отбасы мүшелерін адыраспанға тұз қоса отырып аластаудың магиялық функциясымен қатар ем дарытатын қасиеті де бар. Сондай-ақ емшілікте адамның буынын сырқыраудан, аяқ-қолын қақсаудан емдеу үшін адыраспанды қайнатып, сол сумен ауырған мүшені үш мәрте булайды. Жел-құздан қозған буын ауруын емдеу үшін адыраспанның жас сабағын қиып алып, жаншып буынға тарту керек. Суықтан болған ауруға, терісі бөрткен кезде адамды адыраспан суына шомылдырған. Құяқмен ауырған адам адыраспанның сабақ, жапырақтарын қайнатып, күніне ұдайы екі жеті қатарынан ішуі керек. Tic қақсап ауырғанда, адыраспанның шөбімен ыстағаннан кейін басылады. Ұмытшақтық меңдетсе адыраспанды сабағы мен жапырағын бірге қайнатып ішеді. Көшпелілер кесіртке тәрізді жәндіктер жараланғанда адыраспанға аунап жазылатынын байқаған. Жүн мен қолөнерде қолдананылатын түрлі жіптерді бояу үшін адыраспанды көп мәрте қайнатып, қызылкүрең түсті бояу алады.

8 слайд

9 слайд
Ұмытшақ ауруына Асқазанды тазалауға Тарамыс ауруына Бастың созылмалы ауруына Бел,сал ауруларына Тіс ауруынаБуынның қабынуынаРевматизм ауруына Адыраспан ның емдік қасиеттері.

9 слайд

10 слайд
Адыраспан халық ұғымында.. . Адыраспан қазақ үшін қасиетті шөп болғандықтан бәле-жаладан сақтайды деп үйдің ішіндегі көрнекілеу жерге - кереге басына іліп қояды. Жаңа үйге кірерде босағаға жын-шайтан мүлдем жоламасын деп, адыраспанмен аластаған. Сонымен қатар, бұл өсімдікті иесіз үйді иесі жоқ кезде жайлап алған беймәлім жын-шайтандардан тазарту үшін адыраспанның бір бұтағын отқа салып тұтатып, аластайтын болған. Сондай- ақ, ауыл әйелдері бірігіп текемет басқанда, әзірленіп жатқан текемет, киіздің қасына көз тимесін деп адыраспан және қызыл түсті мата төсейді. Өйткені, ондайда текеметке немесе киізге көз тисе, салынған өрнектер қиғаш немесе қисық түседі-мыс. «Адыраспан, адыраспан шыққан жерді, сірә, баспа» деп келетін магиялық формула-тіркес адыраспанның дәстүрлі түсінікке сәйкес айырықша қасиетіне байланысты қалыптасса керек.

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд
д ы а сар н ап

13 слайд

14 слайд
, ,, ,, , , , , ,,

14 слайд