Ашық сабақ

1 слайд
Саяси қысым жағдайында

2 слайд
Оқу мақсаты: • Ғылыми мекемелерде, университеттер мен институттарда, әдебиетшілер мен өнер адамдарының арасында қайтадан 1930 жылдардағыдай жағдайды түсіндіру. • Мәскеуде “Дәрігерлер ісі”, Ленинградтағы “Ленинград ісі” деп аталған саяси күйрету шаралары жүріп жатқан кезде, Қазақстанда “Бекмаханов ісі”туралы танысу

3 слайд
Ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа жағдайында • 1946 жылы БК ( б )П Орталық Комитетінің «Звезда», «Ленинград» журналдары туралы қаулылары шығып, бірқатар көркемөнер қайраткерлерінің қуғынға ұшырауы Қазақстандағы ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқынында жол ашты. • Қазақстан К ( б ) П Орталық Комитетінің 1947 жылы шыққан “Қазақ КСР Ғылым академиясының Тіл және әдебиет институтының жұмысындағы өрескел саяси қателер туралы” қаулысымен қазақ халқының Қазан төңкерісіне дейінгі кезеңдегі, әсіресе ХХ ғасыр басындағы рухани мұрасын ғылыми зерттеуге шек қойылды. • Ғылыми мекемелерде, университеттер мен институттарда, әдебиетшілер мен өнер адамдарының арасында қайтадан 1930 жылдардағыдай жағдай қалыптасты. • Мәскеуде “Дәрігерлер ісі”, Ленинградтағы “Ленинград ісі” деп аталған саяси күйрету шаралары жүріп жатқан кезде, Қазақстанда “Бекмаханов ісі” қолға алынды.

4 слайд
Дарынды тарихшы, ғалым Ермұхан Бекмаханов – 1943 жылы Алматыда жарық көрген “Қазақ КСР тарихы” атты көлемді еңбектің негізгі авторларының бірі. Тарихшының аталған кітаптағы Кенесары Қасымұлы ұозғалысы туралы материалдары мен 1946 жылы КСРО Ғылым академиясында қорғаған докторлық диссертациясы негізінде жазылып, “ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан” деген атпен жариялаған монографиясы сынға алынды. 1950 жылдың желтоқсанында “Правда” газетінде “Қазақстан тарихы мәселелерін маркстік-лениндік тұрғыдан баяндайық” деген мақаланың жариялануы Е.Бекмахановты ресми түрде саяси айыптаудың басы болды. 1951 жылғы сәуірде Қазақстан К ( б )П Орталық Комитеті осы мақалаға байланысты қаулы қабылдап, оны дұрыс деп бағалап, оны дұрыс деп бағалап, автордың «буржуазияшыл-ұлтшылдық көзқарасытарын» айыптады.

5 слайд
Мәскеу мен Ленинградтағы кейбір ірі ғалымдардың араласуымен Е.Бекмаханов 1954 жылы ақталып шықты.1940-1950 жылдардың басында әділетсіз саяси айыптауға ұшырамаған қазақ зиялылары аз болды. Қазақ КСР Жоғарғы Сотының қылмысты істер жөніндегі коллегиясының үкімімен Е.Бекмаханов 25 жыл мерзімге бас еркіндігінен айырылып, алыс лагерьлердің біріне айдалды. Қазақс КСР Ғылымакадемиясының президенті Қ.Сәтбаев, дарынды жазушы Ю.Дамбровский Қазақстанды тастап кетуге мәжбүр болды. Биология, медицина және геология ғылымдары салаларында жемісті еңбек етіп жүрген көптеген ғалымдарға “космополит” деген айдар тағылды.

6 слайд
Ермұхан Бекмаханов Оқушы қауымға ұсынылып отырған осы кітап сталинизмнің құрбаны болған, тұңғыш кеңес тарихшыларының, бірі әрі бірегейі, кеңес тарих ғылымында доктор атағына алғаш ие болған азаматымыз профессор, Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі Ермұхан Бекмкхановтың ең басты еңбегі.  Ермұхан 1915 ж қазіргі Павлодар облысы Баянауыл ауданында № 10 ауылда Жасыбай деген жерде кедей шаруа Бекмахан бөгенұлының шаңырағында дүниеге келеді. Кедейлер табына жататын бұл отбасы Абылай ханның ұрпағы екені, ал Ермұхан Абылайдан тараған 7- буын екені соңғы кезде ғана ашық- анық айтыла бастады.  Әкесі зында Шорманов деген байдың жалшылығында жүріп, 1921 жылы Ермұхан 6 жасқа келгенде дүние салады.. Анасы Бәпіш отбасының ауыртпалы Ерекеңнің өз қолымен жазылған өмірбаянында: шешем колхозшы 1932 жылы қайтыс болды дегеннен басқа сыр ашпаған

7 слайд
1940 және 1950 жылдардың басында әділетсіз саяси айыптауға ұшыраған қазақ зиялылары аз болды. Олардың қатарында республикаға белгілі қоғамтанушы ғалымдар, жазушылар, мәдениет қайраткерлері болды: А.Жұбанов Қ. Жұмалиев Б. Сүлеймен ов Е.Ысмайы лов І. Кеңесбаев С. Мұқанов

8 слайд
“ Хрущев жылымығы” Сталиннің жеке басына табынушылықты айыптаған КОКП- ның ХХ съезінен кейін ғана Қазақстанның бірқатар мемлекет қайраткерлерінің есімдері қайта атала бастады. • С.Асфендияров • О.Жандосов • О.Исаев • Л.И.Мирзоян • С.Меңдешев • М.Масанчи • Н.Нұрмақов • А.Розыбақиев • С.Сейфуллин

9 слайд
• Сталиннен кейін билік кекелгендер өз жерінен жазықсыз қуылған шешен, ингуш, қалмақ, басқаларды отанына қайтарғанымен, корейлердің, немістердің, қырым татарларының, месхет түріктерінің құқықтарын қалпына келтіруден бас тартты.

10 слайд
РАХМЕТ!!!