Ашық сабақ. Адам қанқасының құрылысы.

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Адам қаңқасының құрылысы. Тірек – қимыл жүйесінің маңызы мен қызметі. Дуйсембиева Г. Т.

2 слайд
Осы сабақта қол жеткізетін оқу мақсаттары: 8.1.6.1 тірек – қимыл жүйесінің қызметтерін сипаттау. Сабақтың мақсаты: Барлық оқушылар:  Тірек-қимыл жүйесінің қызметтерін біледі Оқушылардың басым бөлігі:  Адам қаңқасының құрылысын түсінеді. Кейбір оқушылар:  Қаңқаның құрылысы және орналасуын салыстыра алады. Жануарлар мен адам қанқасын ажырата алады. Дуйсембиева Г. Т.

3 слайд
Сүйек, сіңір, шеміршек ұлпаның қандай түрлерінен тұрады? Қан жасушалары қандай мүшеде түзіледі? Дуйсембиева Г. Т.

4 слайд
Жаңа сабақ Тірек-қимыл жүйесі     1.Бұлшық ет   2. Қанқа   Тірек-қимыл жүйесі дегеніміз - кеңістікте қозғалу мүмкіндігі мен ағзаның ішкі мүшелерінің қорғанысын қамтамасыз ететін, оған тірек болатын, ағзаға пішін беретін, қаңқа түзуші құрылымдар кешені, адамның қозғалыс аппараты .Дуйсембиева Г. Т.

5 слайд
Қаңқа  немесе  скелет  – адам мен жануарлар денесіне тірек және оны сыртқы зақымнан қорғайтын қатты тіндерден құралған, бір-бірімен байланысқан дене  сүйектерінің  жиынтығы . Тірек-қимыл жүйесі Қанқа сүйектері Қанқа бұлшық еттері Атқаратын қызметтері 1. Қан түзеді 2. Тірек 3. Қорғаныш 1. Қимыл-қозғалысты қамтамасыз етеді 2. Ішкі мүшелерді қорғайды Дуйсембиева Г. Т.

6 слайд
Сүйектердің түрлері Пішіні бойынша Қысқа Ұзын Саусақ сүйектері (фаланга) Тоқпан, сан, білек Құрылысы бойынша Жалпақ Түтікті Бас сүйек, төс, жамбас сүйектері Тоқпан, сан, білек, Саусақ сүйектері (фаланга) Белгілері кемікті зат болуы Сүйек ұлпасының басым түрі тығыз болуы сүйектің қызыл кемігі болуы Жілік майының басым түрі сүйектің сары кемігі болуы сүйекқап есебінен Ұзынынан өсуі шеміршек есебінен сүйекқап есебінен Жуандап өсуі сүйекқап есебіненДуйсембиева Г. Т.

7 слайд
Адамның қанқасы Дуйсембиева Г. Т.

8 слайд
Адамның қанқасы 1.Бас сүйек 2.Бұған а 3.Жауырын 4.Төссүйек 5.Қабырғалар 6.Омыртқалар 7.Жамбас сүйегі8.Тоқпан жілік 9.Шынтақ сүйегі 10.Кәрі жілік 11.Білезік, алақан, саусақ сүйектері 12. Ортан жілік 13.Тізе қақпағы 14.Асықты жілік 15.Шыбық (садақ) сүйек 16.Толарсақ сүйектері 17.18.Табан, башпай сүйектері Дуйсембиева Г. Т.

9 слайд
Қанқа бөлімдері Бас сүйек Бет бөлігі Ми сауыты Жұп Тақ Жұп сүйек Тақ сүйек Бет Үстіңгі жақ Астыңғы жақ Төбе Самай Шүйде маңдай Дуйсембиева Г. Т.

10 слайд
Қанқа бөлімдері Тұлға Омыртқа жотасы Кеуде қуысы 33-34 омыртқадан тұрады, 5 бөлімге бөлінген 12 жұп қабырға Мойын 7 Арқа 12 Бел 5 Сегізкөз 5 Құйымшақ 4-5 Омыртқалар аралас сүйектерге жатады. Олар қозғалмалы байланысқан. Барлық сүйектер жалпақ, жартылай қозғалмалы болып байланысқан,қабырғала р омыртқа жотасымен бувн арқылы байланысқан. Дуйсембиева Г. Т.

11 слайд
Қанқа бөлімдері Қол-аяқ Қол Аяқ Иық белдеуі Қолдың еркін қозғалатын Жамбас белдеуі Аяқтың еркін қозғалатын Жұп жауырын, Жұп бұғана Тоқпан жілік, Білек (ек» сүйектен тұрады: кәрі жілік сүйегі мен шынтақ сүйегі), Қол басы сүйектері Екі жамбас сүйегі, олардың әрқайсысы бірігіп кеткен үш сүйектен (мықын, шонданай,қасаға ) Ортан жілік, Асықты жілік, Шыбық сүйегі, Толарсақ, Табан, Бақай Дуйсембиева Г. Т.

12 слайд
Топпен жұмыс ТОП     ТОП ТОП     ТОП Бас сүйек Тұлға сүйектері Қол сүйектері Аяқ сүйектеріДуйсембиева Г. Т.

13 слайд
1 – топ тапсырмасы 1.Бас сүйек бөліктерінің атауын жаз. 3.Бос орындарға бас қанқасында қандай органдар орналасқаның жаз.1. 2. 2.Адам қанқсының бас сүйек бөлімінің сүйектерінің атауларын бос ұяшықтарға толтыр. 1.Ми 2.                     3. 4. 5. 4. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3.Дуйсембиева Г. Т.

14 слайд
1 – топ тапсырмасы 1.Бас сүйек бөліктерінің атауын жаз. 3.Бос орындарға бас қанқасында қандай органдар орналасқаның жаз. 1. Ми сауыты 2. Бет бөлігі 2.Адам қанқсының бас сүйек бөлімінің сүйектерінің атауларын бос ұяшықтарға толтыр. 1.Ми                     2.Көру органдары 3.Есту органдары 4.Ас қорыту 5.Тыныс алу 5. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3.Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.Төбе сүйегі Маңдай Көз сүйегі Жас өзегі Мұрын сүйегі Үстінгі жақ Астыңғы жақ Бет сүйегі Самай сүйегі Үшбұрыш Сүйегі Дуйсембиева Г. Т.

15 слайд
2 – топ тапсырмасы 1. Адам тұлға қанқасының 2 бөлігінің атын жаз. 3.Кеуде қуысы қаңқасының бөліктерінің атаулары мен саның сәйкестендір. 1. 2. 1.Омыртқа жотасының бөлімдері атауларын көрсетілген нөмірлерге сәйкестіре жаз. Кеуде торында неше арқа омыртқасы   12           Алдыңғы жағында неше төссүйек 12 Неше жұп қабырғалар 1 4.Кеуде қуысында орналасқан мүшелер атауын жаз. 1. 5. 2. 6. 3. 7. 4. 5. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. 3. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді .Дуйсембиева Г. Т.

16 слайд
2 – топ тапсырмасы 1. Адам тұлға қанқасының 2 бөлігінің атын жаз. 3.Кеуде қуысы қаңқасының бөліктерінің атаулары мен саның сәйкестендір. 1. ОМЫРТҚА ЖОТАСЫ 2. КЕУДЕ ҚУЫСЫ 1.Омыртқа жотасының бөлімдері атауларын көрсетілген нөмірлерге сәйкестіре жаз. Кеуде торында неше арқа омыртқасы   12           Алдыңғы жағында неше төссүйек 12 Неше жұп қабырғалар 1 4.Кеуде қуысында орналасқан мүшелер атауын жаз. 1. ЖҮРЕК 5. АУАТАМЫРЛАР 2. ӨКПЕ 6. ӨҢЕШ 3. ІРІ ҚАНТАМЫРЛАР 7. ЖҮЙКЕЛЕР 4. КЕҢІРДЕК 5. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды . 3. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді .МОЙЫН БӨЛІМІ АРҚА БӨЛІМІ БЕЛ БӨЛІМІ СЕГІЗКӨЗ ҚҰЙЫМШАҚ Дуйсембиева Г. Т.

17 слайд
3 – топ тапсырмасы 1.Қол қаңқасы қандай 2 бөліктен тұрады? 3.Иық белдеуі сүйектері сипаттамаларына сәйкес атауларын жаз. 1. 2. 2. Қол сүйектерінің атауын суреттегі ұяшықтарға сәйкес нөмірлерді белгіле.               Қол сүйектері   1. кеуде қуысының артқы жағында орналасқан үшбұрышты жалпақ сүйек 2. бір ұшы төстің жоғары ұшымен, екінші ұшы – жауырынмен қосылған 4. Қолдың еркін қозғалатын сүйек бөлімдерінің атауларын жаз. 1. 2. 3. 5.Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.Қол сүйегі Дуйсембиева Г. Т.

18 слайд
3 – топ тапсырмасы 1.Қол қаңқасы қандай 2 бөліктен тұрады? 3.Иық белдеуі сүйектері сипаттамаларына сәйкес атауларын жаз. 1. Иық белдеуі 2. Қолдың еркін қозғалатын сүйектері 2. Қол сүйектерінің атауын суреттегі ұяшықтарға сәйкес нөмірлерді белгіле.               Қол сүйектері   1. БҰҒАНА кеуде қуысының артқы жағында орналасқан үшбұрышты жалпақ сүйек 2. ЖАУЫРЫН бір ұшы төстің жоғары ұшымен, екінші ұшы – жауырынмен қосылған 4. Қолдың еркін қозғалатын сүйек бөлімдерінің атауларын жаз. 1. ТОҚПАН ЖІЛІК 2. БІЛЕК 3. ҚОЛ БАСЫ 5.Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды . 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.1 4 52 3Қол сүйегі 8 Дуйсембиева Г. Т.

19 слайд
4 – топ тапсырмасы 1.Аяқ қаңқасы қандай 2 бөліктен тұрады? 3. Жамбас белдеін құрайтын сүйектер? 1. 2. 2. Аяқ сүйектерінің атауын суреттегі ұяшықтарға сәйкес нөмірлерді белгіле. 1.         2. 3. 4. 4. Аяқтың еркін қозғалатын сүйегінің бөлімдерінің аталарын жаз. 1. 4. 2. 5. 3. 6. 5. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3. Дуйсембиева Г. Т.

20 слайд
4 – топ тапсырмасы 1.Аяқ қаңқасы қандай 2 бөліктен тұрады? 3. Жамбас белдеін құрайтын сүйектер? 1. ЖАМБАС БЕЛДЕУІ 2. АЯҚТЫҢ ЕРКІН ҚОЗҒАЛАТЫН СҮЙЕКТЕРІ 2. Аяқ сүйектерінің атауын суреттегі ұяшықтарға сәйкес нөмірлерді белгіле. 1. МЫҚЫН         2. ШАТ 3. ШОНДАГАЙ 4. СЕГІЗКӨЗ 4. Аяқтың еркін қозғалатын сүйегінің бөлімдерінің аталарын жаз. 1. Ортан жілік 4. Толарсақ 2. Асықты жілік 5. Табан 3. Шыбық сүйегі 6. Бақай 5. Қанқа қызметтерінің сипатың толықтырыңыз. 1. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады, оған қоса ішкі мүшелерді қорғайды. 2. Қаңқа сондай-ақ қан түзуші қызмет атқарады және минералдарды жинақтайды. 3. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.1 54 5 8 2 6 Дуйсембиева Г. Т.

21 слайд
Қорытынды тапсырмалар   1. _____________________ _______________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _   2. _______________________ ________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ ____  1 топ тапсырмасы. Тірек-қимыл жүйесінің бөліктерін және қызметің жаз. Дуйсембиева Г. Т.

22 слайд
Қорытынды тапсырмалар   1. Бұлшық ет Қимыл-қозғалысты қамтамасыз етеді. Ішкі мүшелерді қорғайды.   2. Қанқа Қан түзеді. Тірек. Қорғаныш.1 топ тапсырмасы. Тірек-қимыл жүйесінің бөліктерін және қызметін жаз. Дуйсембиева Г. Т.

23 слайд
Қорытынды тапсырмалар 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас2 топ тапсырмасы. Келесі суреттердегі сүйек түрін және атауын анықтаныз. Дуйсембиева Г. Т.

24 слайд
Қорытынды тапсырмалар 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас Ортан Жілік 1.ұзын 2.қысқа 3.жалп а қ 4.аралас Жауырын 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.аралас Омыртқа 1.ұзын 2.қысқа 3.жалпақ 4.арала с Бас сүйек2 топ тапсырмасы. Келесі суреттердегі сүйек түрін анықтаныз. Дуйсембиева Г. Т.

25 слайд
Қорытынды тапсырмалар Қызмет түрлері   Сипаттамалыры 1.Қан түзеді. А. Қаңқа органдарды сыртқы әсерлерден қорғайды. Мысалы,  бас сүйек қуысы  – миды,  омыртқа  бағанасы өзегі – жұлынды,  кеуде торы  – жүректі, өкпені, ірі тамырларды қорғайды, ал  жамбас  астауы – несеп және жыныс мүшелеріне қорғаныш болады. 2.Тірек. В. Сүйек кемігінде  қан жасушалары  түзіледі және минералдарды жинақтайды. 3.Қорғаныш. С. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.3 топ тапсырмасы. Тірек-қимыл жүйесінің қызметтері мен олардың сипаттамаларын сәйкестендір. Дуйсембиева Г. Т.

26 слайд
Қызмет түрлері   Сипаттамалыры 1.Қан түзеді. А. Қаңқа органдарды сыртқы әсерлерден қорғайды. Мысалы,  бас сүйек қуысы  – миды,  омыртқа  бағанасы өзегі – жұлынды,  кеуде торы  – жүректі, өкпені, ірі тамырларды қорғайды, ал  жамбас  астауы – несеп және жыныс мүшелеріне қорғаныш болады. 2.Тірек. В. Сүйек кемігінде  қан жасушалары  түзіледі және минералдарды жинақтайды. 3.Қорғаныш. С. Қаңқа дененің негізі және бұлшық еттердің тірегі болып табылады. Қанның тірек қызметі:  бұлшық еттер ,  шандырлар , ішкі органдар сүйектерге бекітіледі. Қаңқа сүйектері ұзын және қысқа рычагтар қызметін атқарып, бұлшық еттердің жиырылуы нәтижесінде қозғалысқа келеді.Қорытынды тапсырмалар 3 топ тапсырмасы. Тірек-қимыл жүйесінің қызметтері мен олардың сипаттамаларын сәйкестендір. Дуйсембиева Г. Т.

27 слайд
Қорытынды тапсырмалар 200 33-34 12 5 24 7 4-5Қ а б ы р ға са н ы О м ы р т қ а са н ы Ж а л п ы сү й ек Б ел о м ы р т қ а А р қ а о м ы р т қ а М о й ы н о м ы р т қ а Қ ұ й ы м ш а қ 4 топ тапсырмасы. Графикалық тест Дуйсембиева Г. Т.

28 слайд
Қорытынды тапсырмалар 200 33-34 12 5 24 7 4-5Қ а б ы р ға са н ы О м ы р т қ а са н ы Ж а л п ы сү й ек Б ел о м ы р т қ а А р қ а о м ы р т қ а М о й ы н о м ы р т қ а Қ ұ й ы м ш а қ Графикалық тест Дуйсембиева Г. Т.

29 слайд
«Ыстық орындық» Дуйсем...