#1 слайд
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы Физика пәні мұғалімі: Чуманов Ш.Т № 94 ЖОББМ

1 слайд

#2 слайд
Мақсаты  Бүкіл әлем тартылыс заңын үйрену  Оқушылардың ойлау қабілетін шыңдау Әдіс  Диалог,АКТ,сыни тұрғыдан ойлауды дамыту

2 слайд

#3 слайд
Проблемалық жағдай. • Бір бірімізбен сөйлесіп тұрғанда арамыздағы тартылысты неге сезбейміз? • Адам неге құс сияқты ұшып кетпейді?

3 слайд

#4 слайд
C ұрақтар 1. Табиғи күштер туралы не білесіңдер? 2. Ньютон заңдарын топтастырыңдар 3. Бүкіл әлем тартылыс заңы 4. Генри Кавендиш тәжірибесі және БӘТның өмірдегі маңыздылығы

4 слайд

#5 слайд
Кеплердің 1-заңы  Планеталар эллипс бойымен қозғалады, оның бір фокусында Күн орналасқан.

5 слайд

#6 слайд
Кеплердің 2-заңы (тең аудандар заңы)  Планеталардың радиус-векторлары тең уақыт аралығында тең S аудан жасап өтеді.

6 слайд

#7 слайд
Кеплердің 3-заңы  Ғаламшарлардың периодтарының квадраттарының қатынасы, үлкен жарты осьтерінің кубтарының қатынасына тең. ; 3 2 3 1 2 2 2 1 a a T T 

7 слайд

#8 слайд

8 слайд

#9 слайд
Топтастыру И.Ньютон 1 заңы 2 заңы 3 заңы 4 заңы Инерция F=ma F1=-F2 F~a F~m1m2 F~1/R2R m m G F 22 1 

9 слайд

#10 слайд
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. • Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты.. 1665 жылы 23- жасында Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді.

10 слайд

#11 слайд
Ньютонның Кеплер заңдарын дәлелдеуі • Ньютон онан кейінгі жылдары астроном И. Кеплердің XVII ғасыр басында ашқан ғаламшарлардың қозғалыс заңдылығының физикалық түсіндірмесін табуға тырысты және гравитациялық күштердің сан мәні қанша болатынын есептеді. Ғаламшарлардың қалай қозғалатынын біле отырып Ньютон оларға қандай күштер әсер ететіндігін анықтағысы келді. Бұл әдіс механиканың кері есебі деп аталады.

11 слайд

#12 слайд
Бүкіләлемдік тартылыс заңы • Кез-келген екі бөлшектің гравитациялық тартылу күші олардың массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал олардың ара қашықтығының квадратына кері пропорционал. R m m G F 2 2 1 

12 слайд

#13 слайд
Птолемей (1643 - 1727)И.Ньютон (1473(1473 -- 1543)1543) (1548 (1548 -- 1600)1600)Н.Коперник Дж.Бруно

13 слайд

#14 слайд

14 слайд

#15 слайд
Генри Кавендиш тәжрибесіСтрока 1 Строка 2 Строка 3 Строка 4 0 2 4 6 8 10 12 Столбец 1 Столбец 2 Столбец 3 Строка 1 Строка 2 Строка 3 Строка 4 0 2 4 6 8 10 12 Столбец 1 Столбец 2 Столбец 3

15 слайд

#16 слайд
кг Нм G 2 2 11 10 * 67 , 6  Пропорционалдық коэфициент G табиғаттағы барлық денелер үшін бірдей және оны бүкіл әлемдік тартылыс тұрақтысы немесе гравитациялық тұрақты деп атайды.

16 слайд

#17 слайд
• Егер M – Жер массасы , R З – оның радиусы, m – берілген дене массасы болса , онда ауырлық күші • мұндағы g – Жер бетіндегі еркін түсу үдеуі.Бүкіләлемдік тартылыс заңының бір байқалуы ауырлық күші болып табылады.

17 слайд

#18 слайд
Табиғаттағы көптеген құбылыстар бүкіләлемдік тартылыс заңымен түсіндіріледі.  Күн жүйесіндегі ғаламшарлар қозғалысы,  Жердің жасанды серігінің қозғалыстары ,  Баллистикалық зымырандардың ұшу траекториясы  Жерге жақын денелердің қозғалысы,  Денелердің жерге құлауы,  Тасу және қайту,  Сарқырамалар,  Қол сөмкесінің ауырлығы.  Жер атмосферасының болуы т.б

18 слайд

#19 слайд
Ғаламшарлардың массасы осы заң бойынша анықталған.

19 слайд

#20 слайд
• Жерден қашықтап бара жатырған ғарышкерге әсер ететін тарту күшінің өзгерісі.

20 слайд

#21 слайд
Формуладан формуланы шығару R m m G F 2 2 1  Топ 1 2 3 4 G=? M=? m= ? R= ?

21 слайд

#22 слайд
1 топ G=? 2 топ M=? 3 Топ m=? 4 топ r=? Ж а у а б ыr Mm G F 2  r Mm G F 2  r Mm G F 2  r Mm G F 2  r Mm G F 2  r r r Mm G F 2 2 2  r r r Mm G F 2 2 2  r r r Mm G F 2 2 2  r r r Mm G F 2 2 2  GMm F r  2 GMm F r  2 GMm F r  2 GMm F r  2 Mm F G r 2  Gm F M r 2  GM F m r 2  F GMm r  2 F Mm G r  кг м H G 2 2 11 10 67,6   кг M 10 24 6 

22 слайд

#23 слайд
Үйге тапсырма $15,12 жаттығу №2

23 слайд