#1 слайд
БУЫН - сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстар- дың тобынан жасалған фонетикалық бөлшек. АШЫҚ БУЫН 1.Бір дауысты дыбыс- тан болады. 2.Дауыссыз дыбыстан басталып, дауыстыға аяқталады. ТҰЙЫҚ БУЫН Дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа бітеді. Көбіне бірінші, екінші буында кездеседі. БІТЕУ БУЫН Дауыссыздан басталып, дауыссызбен аяқталған буын.

1 слайд

#2 слайд
Ашық буын 1.Бір дауысты дыбыстан болады. 2.Дауыссыз дыбыстанбасталып, дауыстыға аяқталады. Мысалы: а-ға, а-на, а-та, а-па, ба-ла, қа-ла, да-ла, бо-са-ға, ша-на-ны. А-ра /А+а, те-ре-зе / А+а+а

2 слайд

#3 слайд
ТҰЙЫҚ БУЫН Дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа бітеді. Көбіне бірінші, екінші буында кездеседі. Мысалы: 1-буында: ат, ет, от, ақ, ас, ар, ант, өрт. 2-буында: ки-ік, ти-ын, т.б. 3-буында: тұң-ғи-ық/Б-а-т. А-қи-ық /А-а-т 4-буында: ә-де-би-ет /А+а+а+т

3 слайд

#4 слайд
БІТЕУ БУЫН Дауыссыздан басталып, дауыссызбен аяқталған буын. Мысалы: Бал, таң, көз, жер, тер,штамп, грамм, мек-теп, бал-дай, жыл-дам, бал+дыр+ған, бір+лес+тік/ Б+б+б

4 слайд

#5 слайд
1. Буын сөздегі дауысты дыбысқа негізделеді. Яғни сөзде қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады. 2. Сөз ішінде келген үнді дауыссыз дыбыстар: у,й,ң буынға бөлінгенде, келесі буынның бірінші әрпі болады. Мысалы: қа-уын, қа-йық, қо-ңыр, т.б. 3. Қатар келген 3 дауыссыз дыбыс буынға бөлінгенде, алғашқы екеуі бірінші буында қалады, ал үшінші дауыссыз дыбыс екінші буынға кетеді. Мысалы: құ- мырс-қа, о-мырт-қа, жұ-мырт-қа 4. Қазақ тілінде бір дауыстыдан тұратын буын сөздің басында /а-та/, ортасында /ки-е-лі/, және соңында /әу- ли-е/ келе береді. Ашық буын Дауысты / дауыссыз+дауысты Тұйық буын Дауысты + дауыссыз Бітеу буын Дауыссыз+дауысты+дауыссыз /

5 слайд

#6 слайд
1 тапсырма. Мәтінді буынға бөліп көшіріп жазыңдар. Мәтіннен басқа тілден енген сөздердің астын сызыңдар. Ғалым-жазушы М.Әуезовтің пікірін қалай түсінгендеріңді әңгімелеңдер. Адам, ең алдымен,өзінің ана Адам, ең алдымен,өзінің ана тілін, туған әдебиетін сүюі шарт. Сол тілін, туған әдебиетін сүюі шарт. Сол сүюді орта мектеп табалдырығынан сүюді орта мектеп табалдырығынан аттаған соң да, мамандық білім аттаған соң да, мамандық білім беретін жоғары мектепке ауысқанда беретін жоғары мектепке ауысқанда да асыл қазынадай сақтау керек.да асыл қазынадай сақтау керек. (М.Әуезов)(М.Әуезов)

6 слайд

#7 слайд
2 тапсырма. Мәтіндегі ашық,тұйық,бітеу буынды сөздерді жеке бағандарға теріп жазыңдар. Сол күні Адай Ойратты Желдісайдың балаларымен таныстырды.Сол күні Адай Ойратты Желдісайдың балаларымен таныстырды. Артынша ойын басталды.Артынша ойын басталды. Осы кезде анадай жерде Бекайша кемпір жуандығы қос құлаш Осы кезде анадай жерде Бекайша кемпір жуандығы қос құлаш кеспелтек бөренені балтамен ұрғылап жатқан.кеспелтек бөренені балтамен ұрғылап жатқан. -Балалар, жүріңдер,алдымен әжейге көмектесейік,-деді Адай. –-Балалар, жүріңдер,алдымен әжейге көмектесейік,-деді Адай. – Сосын ойнаймыз.Сосын ойнаймыз. Ойрат таң қалды. Кіп-кішкентай Адай он шақты баланы шырқ Ойрат таң қалды. Кіп-кішкентай Адай он шақты баланы шырқ үйіріп үйіріп жүр. Ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс.Ауылдың балалары шетінен жүр. Ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс.Ауылдың балалары шетінен қағылез бе? Әлде менің алдымда олар Адайды жерге қаратпайын қағылез бе? Әлде менің алдымда олар Адайды жерге қаратпайын деп деп сыр білдірмей жүргені ме?сыр білдірмей жүргені ме? (Ш.Күмісбаев)(Ш.Күмісбаев) АШЫҚ БУЫН ТҰЙЫҚ БУЫН БІТЕУ БУЫН Аралас буын Кү-ні, Ақ, Сол, А-дай,

7 слайд

#8 слайд
3 тапсырма. Екінші буынын тауып, буын түріне қарай 3 тапсырма. Екінші буынын тауып, буын түріне қарай ажырат.ажырат. Ай на Ай-на Тұйық+ашық Т+А Үй-рек Т+Б Үй рек

8 слайд

#9 слайд
4 тапсырма. Екінші,үшінші буынын тауып, буын түріне қарай 4 тапсырма. Екінші,үшінші буынын тауып, буын түріне қарай ажырат.ажырат. Жапы Жа-пы-рақ А+А+Б рақ

9 слайд

#10 слайд
5 тапсырма. “Әріп қысқарса” ойыны бойынша сөздердің мағынасын ашып, буын түріне қарай ажыратыңдар. Палау А+Б Қанар Жолақ Дауыс Қатаң Ашық А –лау /А+Б/ Лау /Б/ Ау /Т/ У /А/

10 слайд

#11 слайд
6 тапсырма. Семантикалық картаны толтырыңдар. № Мысалдар Ашық буын Тұйық буын Бітеу буын Аралас буын 1Алаша 2Дүлдүл 3Ор 4Аласа 5Жол 6Күл 7От 8Тарс 9Босаға 10Бағалау 11Жазайық 12Ағеке 13Бағбан 14Аналық 15Тамаша 16Қант 17Болжаусыз 18Ант 19Ору 20Өрт

11 слайд

#12 слайд
7 тапсырма. Тест сұрақтары 1. Бос орынға қай сөз сәйкес келеді? Сөзде қанша ... болса, сонша буын болады. А/дауыссыз дыбыс В/дауысты дыбыс С/қосарлы дыбыс Д/әріп 2.Төмендегі буын ретіне сәйкес келетін сөзді табыңыз. Тұйық-ашық-бітеу А/ықылас В/дайындық С/ілтипат Д/тәрбие 3.Буынға қате бөлінген сөзді табыңыз. А/құ-мырс-қа В/дау-ыл-паз С/би-ік-тік Д/ке-мең-гер. 4.Бір буынды дыбысы бар сөзді табыңыз. А/сабыр В/данышпан С/әулие Д/мәртебе 5.Қай сөзде 4 ашық буын бар? А/данышпан В/әдебиет С/мәртебе Д/иелену 6.Төмендегі сөйлемде неше буын бар? Бұл сыныптың тәрбиешісі өте қабілетті кісі. А/15 В/16 С/17 Д/13 7.Төмендегі дыбыстардан тұратын қай буын? Дауыссыз+дауысты+дауыссыз А/ ашық буын В/бітеу буын С/тұйық буын Д/жіңішке буын 8.Буынның үш түрі де кездесетін сөзді табыңыз. А/ашқарақ В/дүние С/келешек Д/мәдениет 9.Бірыңғай бітеу буынды сөзді табыңыз. А/ана В/қарағай С/қасқыр Д/киік 10.Буынға бөлінбейтін сөзді анықтаңыз . А/әке В/қиын С/кие Д/тарс 11.Тұйық буынды сөзді табыңыз . А/дауа В/ет С/қайық Д/оқу 12.Үш буынды сөзді табыңыз. А/уақыт В/дауылпаздай С/әділет Д/тыйым

12 слайд

#13 слайд
Фонетикалық талдау үлгісі Құлыншақ - құ-лын-шақ, үш буынды: ашық-бітеу-бітеу; Қ - дауыссыз, қатаң Ұ - дауысты, жуан, қысаң, еріндік Л - дауыссыз, үнді Ы - дауысты, жуан, қысаң, езулік Н - дауыссыз, үнді Ш - дауыссыз, қатаң А - дауысты, жуан, ашық, езулік Қ - дауыссыз, қатаң Сөзде 8 дыбыс, 8 әріп бар.

13 слайд

#14 слайд
8 тапсырма. Фонетикалық талдау жаса Мектеп М М Е Е К К Т Т Е Е П П

14 слайд

#15 слайд
9 тапсырма. Төмендегі буын ретіне сәйкес келетін сөздерді тап. Данышпан, терезе, тәрбие, мәдениет,босаға,балдырған,тұңғиық, оқу, жәрмеңке,шемішке,иелену, үйшік,аймақ, үйім,бірлестік,тасбақа, кереге, арбакеш, жауынгер, барыс Б-а-аБ-а-а А-б-бА-б-бДанышпан Данышпан Б-б-аБ-б-а Б-а-тБ-а-т А-а-а-А-а-а- тт А-б-аА-б-а А-а-а-А-а-а- аа Т-бТ-б А-а-аА-а-а Б-б-бБ-б-б Т-бТ-б А-а-аА-а-а Т-тТ-т Т-а-бТ-а-б Б-а-аБ-а-а А-аА-а А-б-бА-б-б А-бА-б А-а-аА-а-а Б-б-бБ-б-б

15 слайд