Ашық сабақ "Механикалық тербелістер. Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар."

1 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

2 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тренинг. «Оқушылар серті» «Бір-бірімізді мұқият тыңдаймыз» “ Тақырып айналасында ғана сөйлейміз” «Өз пікірімізді қысылмай айтамыз»«Өз ойымызды ортаға саламыз»

3 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

4 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

5 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

6 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

7 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

8 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

9 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Сабақтың тақырыбы: Механикалық тербелістер.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар Сабақтың тақырыбы: Механикалық тербелістер.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар

10 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Сабақтың оқу мақсаты • Қозғалысты сипаттайтын шамалармен және оның теңдеуімен танысу Сабақтың оқу мақсаты

11 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/• Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістері жайлы мағлұмат алады. • Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістерін зертей отырып, формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге және практикада қолдана алуға үйренеді. • Өзін-өзі, топтың жұмысын бағалауды, рефлексиялық қабылеттерін дамытуды үйренеді. Жетістік критерийі• Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістері жайлы мағлұмат алады. • Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелістерін зертей отырып, формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге және практикада қолдана алуға үйренеді. • Өзін-өзі, топтың жұмысын бағалауды, рефлексиялық қабылеттерін дамытуды үйренеді. Жетістік критерийі

12 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Өткен тапсырманы тексеру. «Серпілген сауалдар» әдісі бойынша • Энергия, энергия түрлері қандай? • Энергия мен жұмыс арасында байланыс қандай? • Энергияның сақталу және айналу заңы қалай тұжырымдалады? • Реактивті қозғалыс дегеніміз не? • Дене импульсі қандай шамаларға байланысты? Күш импульсі қандай шамаларға байланысты?

13 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербеліс Механикалық тербеліс – дененің бірдей уақыт аралығында дәлме дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысы.

14 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Бағалау “Термометр” әдісі Үй жұмысы “Серпілген сауалдар” “ зерттеушілік әңгіме” Тапсырма №1 Тапсырма №2 Тапсыр ма №3 Бағалау “Термометр” әдісі

15 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ “ Көңіл- күй” термометрі

16 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ “ Термометр”

17 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

18 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ “ Зерттеушілік әңгіме” әдісі

19 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ • І топ: Тербеліс сипатының күшке тәуелділігі. • (Серіппеге ілінген жүк тербелісі бойынша сипаттау) • ІІ топ Тербеліс кезіндегі жылдамдық пен үдеу (Сурет бойынша жылдамдық пен үдеудің максимумы мен минимумын көрсету, қозғалыс теңдеуінен формуласын айту. ) • ІІІ топ Тербелісті сипаттайтын шамаларды тербеліс графигінен табу (Берілген график бойынша шамаларды тауып, көрсету

20 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ І топ: Тербеліс сипатының күшке тәуелділігі. (Серіппеге ілінген жүк тербелісі бойынша сипаттау)

21 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелістер деп дененің бірдей уақыт аралығындағы дәлме-дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысын айтады. Мәселен, планеталардың, Жердің жасанды серіктерінің орбита бойымен қозғалысы, сағат тілі ұшының, үнтаспа дискілерінің қозғалысы периодты болып табылады. Осылайша процесс периодты түрде қайталанады. Серпінділік күші дененің тепе-теңдік күйден ауытқу шамасына тәуелді. Дененің тепе-теңдік күйден ауытқуы ығысу деп аталады.Ығысуды х-әрпімен белгілейді. F= -kX F-серпімділік күші k-серіппе қатаңдығы Х-серіппе ұзаруы,ығысуы Ығысуға пропорционал және оған бағытталған күштің әрекетінен болатын механикалық тербелістер гармоникалық тербелістер деп аталады. Қорытынды:сөйтіп тербелмелі қозғалыс үшін мына шарттар орындалуы қажет 1))Бастапқы күйге қайтаратын күш болуы керек,яғни серпімділік күш. 2)Үйкеліс мейлінше аз болу керек,себебі үйкеліс тербелістің өшуіне себепші болады. 3.

22 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

23 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелістің түрлері: • Еркін тербеліс дене тепе теңдік күйінен шығарылған соң сыртқа күштердің әсерінсіз болатын тербелістер. • Еріксіз тербеліс сыртқы периоды күштің әрекетінен болатын тербелістер. • Автотербелістер деп - өздігінен-өзі қозып, үздіксіз тербелетінін және тербеліс жиілігі осы жүйенің қасиеттеріне /параметрлеріне/ байланысты құбылысты айтады.

24 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелмелі қозғалыс жасай алатын қандайда бір жүйе тербелмелі жүйе деп аталады. Осындай жүйелердің бірі серіппелі және математикалық маятниктер. Тербелмелі қозғалыс жасай алатын қандайда бір жүйе тербелмелі жүйе деп аталады. Осындай жүйелердің бірі серіппелі және математикалық маятниктер.

25 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Өшетін тербеліс Тербелістің өшу себебі – кедергі күштері. X t0

26 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ ІІ топ Тербеліс кезіндегі жылдамдық пен үдеу (Сурет бойынша жылдамдық пен үдеудің максимумы мен минимумын көрсету, қозғалыс теңдеуінен формуласын айту. )

27 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Қозғалыстың басқа түрлері сияқты, тербелмелі қозғалысты жылдамдық және үдеумен сипаттауға болады. Тербелі қозғалыс кезінде бұл шамалар нүктеден нүктеге қткен сайын өзгеріп отырады. Тербеліп тұрған дененің жылдамдығы тепе- теңдік күйінен ең үлкен ауытқу кезінде нөлге тең болады, өйткені сол нүктеде дене тоқтап, қарама – қарсы бағытта қозғала бастайды. Ал тепе – теңдік күйінен өткен кезде оның жылдамдығы ең үлкен мәнге ие болады. Үдеу керісінше дене тепе- теңдік күйінен өткен кезде нөлге тең болады, өйткені бұл нүктеде күш нөлге тең болады. Дене тепе – теңдік күйінен ең үлкен ауытқуға сәйкес келетін нүктеде үдеу шамасы ең үлкен мәнге ие болады, қйткені ол кезде серпімділік күші ең үлкен мәнге ие болады.

28 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелмелі қозғалыс кезіндегі: координата, жылдамдық және үдеу

29 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Гармоникалық тербеліс Тербеліп тұрған нүктенің ығысуына пропорционал және осы ығысуға қарама-қарсы бағытталған күштер әсерінен туындайтын тербелістер гармоникалық болып табылады. F=-kx Гармоникалық тербеліс – синус немесе косинус заңы бойынша өтетін тербелістер.

30 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Гармоникалық тербеліс немесе мұндағы х  — уақыттың t моментіндегі тербеліп тұрған нүктенің тепе-теңдік қалпынан ауытқуы; А  — тербеліс амплитудасы - тербеліп тұрған нүктенің тепе-теңдік жағдайынан максимал ауытқуын көрсететін шама; ω  — циклдік жиілік, 2π секунд ішіндегі болатын толық тербелістердің санын көрсететін шама;   φ 0 ’ = φ 0  +π/2) cos( 0     t A x ) ' sin( 0     t A x

31 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ 28.10.23

32 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ ІІІ топ Тербелісті сипаттайтын шамаларды тербеліс графигінен табу (Берілген график бойынша шамаларды тауып, көрсету

33 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелістің сипаттамалары • Дененің тепе теңдік күйден ауытқуы ығысу деп аталады. • Амплитуда – тербелетін бөлшектің тепе теңдік қалпынан ең үлкен ауытқуы • Период – толық бір тербеліс жасауға кеткен уақыт.   м А x А   max   c T 

34 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ А А [ А ] = м

35 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелістің сипаттамалары • Жиілік – бірлік уақыт ішінде жасаған тербеліс саны. (Жиілік – периодқа кері шама.) Жүйенің еркін тербелісінің жиілігін меншікті жиілік дейді.T 1     Гц   с Гц 1 1 1  Циклдің жиілік - 2 π секундтағы тербеліс саны t n  n t T 

36 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

37 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербелістің сипаттамалары Тербеліс фазасы – уақыт мезетіндегі тербелмелі жүйенің күйін сипаттайтын шама. Алғашқы фазасы (ол дененің t= 0 уақыт мезетіндегі тепе-теңдік жағдайдан ауытқуын көрсетеді). Тербеліс фазасы (амплитудамен қатар) өзгеретін x шамасының берілген уақыттағы мәнін анықтайды. Фаза бұрыштық бірліктермен (градус немесе радиан) өлшенеді.   рад  

38 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербеліс графигі Х t2 T 4 T 4 3 T T0А - А  2  2 3   2

39 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тербеліс фазасы Тербеліс бірдей фазада жүреді. Тербеліс қарама қарсы фазада жүреді. Тербеліс әр түрлі фазада жүреді.0        2    

40 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ • Тербелетін денен i ң жүйел i түрде өз тепе-теңд i к жағдайынан қарама-қарсы бағыттарға ауытқуын механикалық тербел i стер деп атайды Механикада тербелістер дегеніміз бірдей уақыт аралығында денелер қозғалысының дәл немесе шамамен қайталануы. • Тербелетін денен i ң жүйел i түрде өз тепе-теңд i к жағдайынан қарама-қарсы бағыттарға ауытқуын механикалық тербел i стер деп атайды Механикада тербелістер дегеніміз бірдей уақыт аралығында денелер қозғалысының дәл немесе шамамен қайталануы.

41 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Сергіту сәті. Оқушыларға мәлімет беріледі. • Адам қызарғанда оның асқазаны да қызарады • Адам денесіндегі жылудың 80% басынан шығады • Адамның қалпына келмейтін жалғыз нәрсесі-тіс • Бір тал шаш 3 кг салмақты көтере алады. • Адамның шашы өмір бойына шамамен 725 км өседі.  • Шаш суланғанда ұзарады, құрғағанда қысқарады. • Адамның басы шамамен 3,6 кг. • Адам күлгенде жүректің жұмысы жақсарады. • Адам жүрегінің көлемі оның жұдырығындай болады. • Адам жүрегі күніне 2 т қан айдайды. • 36 млн. 800 мың – бір жыл ішіндегі адамдағы жүрек соғу саны • Адам миының сыйымдылығы 4 терабайтқа пара-пар.  •   Көзде шоғырланған бұлшықет күніне 100000 рет қозғалады. Аяқ бұлшықеті де солай жиырылуы үшін күніне 80 шақырым жүру керек. • Адамның әр саусағы бүкіл өмір бойы шамамен 25 миллион рет бүгіледі. • Адам денесіндегі жүйке тербелісі секундына 90 метр шапшаңдықпен ауысып отырады. • Бар өмірінде адам терісі 1000 рет ауысады.

42 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тапсырма №1 Тербелмелі қозғалыстың суретін салу

43 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тапсырма №2 1 – топ: Торғай қанатының тербеліс жиілігі 10 Гц. 2– топ: Шыбындікі 300 Гц. 3 – топ: Масаныкі 450 Гц . Сұрақ: Олардың қанаттары 1 мин-та қанша тербеліс жасайды? • •

44 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тапсырма №3 3 – топ: Суретте механикалық тербелістер кезіндегі дененің х ығысуының t уақытқа тәуелділігінің графигі кескінделген. График бойынша амплитудасын анықтаңдар . 2– топ: График бойынша тербеліс жиілігін анықтаңдар 1 – топ: Дененің х координатасының уақытқа тәуелділігінің графигі бойынша тербеліс периодын анықтаңдар .

45 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Тест жұмысы «Өзіңді тексер» (10 минут) 1.Дененің тепе- теңдік күйінен ең үлкен ығысуы .а) амплитуда   б) жиілік    в) пероид 2.Дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығын...... а) амплитуда   б) жиілік    в) пероид 3.Бірлік уақыт ішіндегі тербелістер саны  а) амплитуда   б) жиілік    в) пероид 4. Тербеліс периодының өлшем бірлігі а) с      б) Гц        в) м 5. Тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі а) с      б) Гц        в) м 6. Дене қозғалысының сипаты неге тәуелді? а) үдеуге      б) жылдамдыққа       в) күшке 7. Тербелмелі қозғалыстың басты ерекшелігі а) периодты   б) периодсыз 8. Тербелмелі жүйедегі дене тепе-теңдік қалыптан өткен кезде үдеу мен жылдамдық қалай өзгереді? а) үдеу мен жылдамдық бірдей        б) үдеу ең үлкен, жылдамдық нөлге тең         в) үдеу нөлге тең, жылдамдық ең үлкен     

46 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Рефлексия. Дыбыс шығару арқылы: • “ ООООО” – барлығы түсінікті. • “ УУУУУУ” – сұрақтарым бар • “ МММММ” ---- қиын болды.

47 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ Эксперименттік тапсырма. • Керекті құрал –жабдықтар: тұрғы, серіппелі маятник , секундомер, математикалық маятник • Маятник 30 с –та қанша тербеліс жасайды. Тербеліс жиілігі неге тең? • Серіппеге тербеліп тұрған жүк 30 с –та қанша тербеліс жасайды.Тербеліс периодын анықта

48 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/

49 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ «Магнит тілі неге тербеледі» Егер сезгіш магнит тілше бір сәт зер салып қарап тұрса, оның тыныш тұрмай үнемі бір жағына немесе екінші жаққа қарай ауытқып тұратынын байқау оңай.Магнит тілінің тербелістері көп болғанда күннен-күнге 15- 20 ауытқып тұрады. Магнит тілі үнемі тыныш тұра бермейді, аздап тербеліп тұрады. Кейбір күндері ол «толқып тұрады» кенеттен және абайсызда дір ете қалады да, бір мезет тыныштала қалады, сонан-соң жан-жаққа бұрылып тыпыршиды. Тілдің тербелісі бірнеше градусқа жетеді. Осылайша бірнеше сағатқа, кейде күннен күнге созылады. Магнитологтар ондай күндерді ұйыту немесе дауылды күндер деп атайды.  Ғалымдардың пайымдауынша, магнит тілінің тынымсыз тербелісі ауа райының өзгерісін ,яғни дауылдың , катты желдің соғатынын білдіреді деген. «Әткеншектің тербелісі» Екі ағаштың арасына орнатылған әткеншекті байқасақ, ол лезде арадан өтіп, қайта оралады, қайта көтеріледі, қайта түседі. Әткеншекті алғашқысында бір шайқап жіберсең, өзінен-өзі көпке дейін тербеледі. Ал оның тербелісі жиі, өте тез өтеді. Сол екі ағаштан ұзап кетпей, оның екі аралығында қозғалады. Тоқтаған кезде сол екі ағашпен қатар сап тізіп тұра қалады. «Домбыра шегінің тербелісі» Ішек тербелгенде оны қоршаған ауаның бөлшектері де сондай жиілікпен тербеліп, бір жерде тұрған тербеліс ауаның екінші қабатына берілелі, сөйтіп, бастапқы тербеліс жан-жаққа тарай бастайды. Әрине, мұнда да ауаның бөлшектері тербеліске түседі де, қайтадан орнына келеді.            

50 слайд
http://linda6035.ucoz.ru/ « Жәндік қанаттарының тербелісі » Ірі денелі қоңыздың қанаты баяу тербеліп отырады, ал ұсақ масаның қанаты жиі тербеледі. Ірі қоңыздар қанатын секундына 100-120, кішкене қара шыбын қанатын 350 рет, ал, сары масаның қанаты секундына 500-600 рет тербеледі. Қанаты үлкен қоңыздар ұшқанда қанаттың дыбысы қаттырақ естілсе, ...