Ашық сабақ "XIX ғасырдағы қазақтардың материалдық мәдениеті" 8 сынып

1 слайд
Қазақстан тарихы 8-сынып. Тарих пәні мұғалімі:Ж.К.Туякбаева

1 слайд

2 слайд
 - Сәлеметсіздер ме?  Бүгінгі сабаққа деген көңіл – күйлерің қалай?  Қазір топқа бөлінеміз. (Оқушыларды 2 топқа бөлу) 1 топ. Шаңырақ 2 топ. Бойтұмар

2 слайд

3 слайд
Топ ережесі 1. Топ басшысын сайлау 2. Уақытты тиімді пайдалану 3. Оқушылар бір-бірін тыңдау керек 4. Топ мүшелері бір-біріне көмек беру

3 слайд

4 слайд
Үй тапсырма сы Тақырыпт ық қайталау

4 слайд

5 слайд
ТЕСТ 1.Қай жылы көтеріліске шыққан қыпшақтар өздерін қоқандықтарға мойындатты? А)1859 ж Б)1845ж В)1843 ж. Г)1846 ж 2.800 орыс және 100 қазақтан тұратын күшті басқарған подполковник кімге қазақтармен байланысты нығайтуды тапсырды? А)Жайнаққа Б)Шайтановқа В)Мұсылманқұлға Г)Құдиярға 3.1860 ж.Калпаковский басқарған орыс әскерлері Ұзынағаш түбіндегі неше күндік шайқаста Қоқан әскеріне соққы берді? А)төрт Б)бес В)үш Г)екі 4.Қоқан хандығына қарсы жіберген Ресей үкіметінің тобы қай жылы Шу алқабын,Мерке,Әулиеата, Түркістан бекіністерін алды? А)1866ж Б)1865ж В)1863ж. Г)1864 ж 5.1866 ж.орыс әскерлері қай жерге басып кірді? А)Қоқан хандығы Б)Түркістан В)Бұхар хандығы

5 слайд

6 слайд
ЖАУАБЫ. 1.Б 2.Б 3.В 4.Г 5.В

6 слайд

7 слайд
ДИСКУССИЯЛЫҚ ӨРНЕК І-топқа Р/ с Мазмұны Келісемі н Келіспейм ін 1 Хан халықтың бейбіт тұрмысын,тыныштығы н қамтамасыз етуге міндетті 2 Ханның уәзірі болған жоқ 3 Хан Шыңғыс ұрпағынан болуы тиіс 4 Хандық билік мұрагерлік жолмен берілген жоқ

7 слайд

8 слайд
ЖАУАБЫ І-топ Р/ с Мазмұны Келісемі н Келіспейм ін 1 Хан халықтың бейбіт тұрмысын,тыныштығы н қамтамасыз етуге міндетті + 2 Ханның уәзірі болған жоқ + 3 Хан Шыңғыс ұрпағынан болуы тиіс + 4 Хандық билік мұрагерлік жолмен берілген жоқ +

8 слайд

9 слайд
ІІ-топқа Р/ с Мазмұны Келісемі н Келіспейм ін 1 Батырлар-халық жасағын басқарды 2 Батырлар арасында ханға берген антын бұзғандар жоқ 3 Батырлар феодалдар тобына жатты 4 Батырлар хан алдында жауапты емес

9 слайд

10 слайд
 ІІ -топ Р/с Мазмұны Келісемін Келіспейм ін 1 Батырлар-халық жасағын басқарды + 2 Батырлар арасында ханға берген антын бұзғандар жоқ + 3 Батырлар феодалдар тобына жатты + 4 Батырлар хан алдында жауапты емес +

10 слайд

11 слайд
…… . жылы Ұлы жүз бен Қырғыз елінің солтүстік шекаралық ауданында тұрғызылған ………… бекінісі осы өлкедегі империяның бір тірегіне айналуы және Қоқан хандығының ………,…………. халықтарына қарсы қимылдарына біршама тосқауыл болды. І - топ 1859 Кәсте к Қазақ,қырғыз

11 слайд

12 слайд
……… жылдың басында орыс әскерлері Бұхар хандығы жеріне енді.Бірнеше ұрыста жеңілген бұл құдіретті әмірлік иеліктері ……………… генерал-губернаторының құрамына қосылды.Бұхар хандығынының солтүстігінде қоныстанған …………………….. ….. қатар Ресейдің билігін мойындады. ІІ - топ 1866 Түркістан қазақтар өзбектермен

12 слайд

13 слайд
XIX ғасырдағы қазақтарды ң материалды қ мәдениеті

13 слайд

14 слайд
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:  Білімділік: оқушыларды халқымыздың материалдық мәдениетінің түрлерімен таныстыру, жалпы материалдық мәдениет туралы мәлімет бере отырып Қазақ халқының мәдениетінің өшпес құндылық екеніне көздерін жеткізу. Дамытушылық: материалдық мәдениет туралы түсініктерін кеңейту, мәдениетті жан - жақты қырынан тани білуге көмектесу, әлемдік мәдениет пен ұлттық мәдениетті байланыстыра отырып, оларға өз көзқарастарын қалыптастыруға көмектесу. Тәрбиелік: Қазақ халқының бай мәдениетіне деген құрмет сезімін дамыту, мәдениетке деген қызығушылықтарын одан әрі арттыру, материалдық мәдениеттің озық үлгілерімен таныстыра отырып эстетикалық тәрбие беру.

14 слайд

15 слайд
САБАҚ ЖОСПАРЫ  1.Қазақ баспанасы  2.Қазақтың ұлттық киімдері  3.Ұлттық қолөнер бұйымдары

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд
Сабақтың түрі: Сайыс сабақ Сабақтың әдісі: жеке жұмыс,сұрақ- жауап, топтық жұмыс. Көрнекілігі: Интерактивті тақта, суреттер, ойындар.

17 слайд

18 слайд
Материалдық РуханиМәдениет

18 слайд

19 слайд
Қазақ халқының баспанасы Қазақ халқының киім-кешектері Қазақ халқының үй жиһаздары, қолөнер бұйымдары Материалдық мәдениетке

19 слайд

20 слайд
КӨШПЕЛІЛЕР БАСПАНАСЫ

20 слайд

21 слайд
 Бұрынғы кезде көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан қазақ халқының негізгі баспанасы киіз үй болған. Оның ең басты себебі киіз үйдің көшіп - қону кезінде ыңғайлы, тез жиналып және құрастырылуы болды. Маусымдық көшу кезінде киіз үй бұйымдарын негізінен түйеге артқан. Ерте заманда киіз үйді арбаға да бекіткен. Оны күйме деп атаған. Киіз үйдің іші жазда салқын болумен қатар, үнемі таза ауа кіріп тұрумен ерекшеленген.

21 слайд

22 слайд

22 слайд

23 слайд
Кереге - киіз үйдің қабырғалары. Керегенің көктеліп біткен әр бөлігін қанат деп атайды. Қанат саны үй көлеміне қарй көбейе берді .

23 слайд

24 слайд
 Киіз үйіміз тек баспана ғана емес, ол сәулет, құрылыс, сурет, қолөнер сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып туынды. Басқа елдердегідей емес, бұл ағаш, киіз, шиден құрастырылады. Дала тұрғындарының тапқырлық шешімін осы тұрғыдан қарап бағалаған әлем ғылымы, мәдениет пен өнердің білімпаз сарапшылары, халықаралық этнографиялық көрмелерде қазақтың осы өнеріне үлкен баға беріп отырған.

24 слайд

25 слайд
КИІЗ ҮЙДІҢ ҚАНДАЙ ТҮРЛЕРІН БІЛЕСІҢДЕР? Түрлері

25 слайд

26 слайд
Киіз үй 6, 8, 12 қанатты болып бөлінген. Оның ішінде 12 қанатты киіз үй бай да дәулетті адамдарда болған. Мұндай үйлерді атпен жүріп тігетін.

26 слайд

27 слайд
 Киіз үйіміз тек баспана ғана емес, ол сәулет, құрылыс, сурет, қолөнер сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып туынды. Басқа елдердегідей емес, бұл ағаш, киіз, шиден құрастырылады. Дала тұрғындарының тапқырлық шешімін осы тұрғыдан қарап бағалаған әлем ғылымы, мәдениет пен өнердің білімпаз сарапшылары, халықаралық этнографиялық көрмелерде қазақтың осы өнеріне үлкен баға беріп отырған.

27 слайд

28 слайд
“ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ КИІМДЕРІ” БӨЛІМІНЕ ХОШ КЕЛДІҢІЗДЕР! Қазақ халқының ұлттық киімдерінің түрі де, үлгісі де, еш халықтан кем болған жоқ. Оның көркем үлгілері әлемнің этнографиялық мұражайларым ен көрмелерінен орын алған.

28 слайд

29 слайд
 Қазақтың ұлттық, киімдері материалдық, мәдениеттің ірі жетістігі екені даусыз. Қазақ халқында ұлттық киім - дер жас шамасына қарай ерекшеленген. Ұлттық киімдер: тон, қамзол, шапан, тақия, бөрік, сәукеле, кимешек, бешпент т. б.

29 слайд

30 слайд
ЖАҢА СӨЗДЕРМЕН ЖҰМЫС Күлпара – жел, су, суық өткізбес үшін басқа жамылатын киімнің түрі Сәукеле –қыз балалардың, ұзатылатын қыздың киетін бас киімі Қамқа тон – бай, мырзалар киген, әдемеліпі тігілген тон. Саптама - іші кигізбен қапталып тігілген ер адамдардың аяқ киімі Жақы – жылқы терісіне тігілген ерлер киімі. Шекпен- түйе жүнінен тоқылған жаздық сыртқы киім. Шекепеннен су да, жел де өтпейді.

30 слайд

31 слайд
“ ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕР” БӨЛІМІНЕ ХОШ КЕЛДІҢІЗДЕР!

31 слайд

32 слайд
 Бұрынғы кезде қазақ халқында қолөнер өте жоғары дәрежеде дамыған. Зергерлік бұйымдар жасауда шеберлер алтын, күміс, асыл тас, түрлі сүйектерді қолданған. Әсіресе әйелдердің сәндік бұйымдарын жасау кең тараған. Сырға, білезік, сақина, жүзік, алқа, шолпы т. б. сәндік бұйымдар Қазақ әйелдерінің көбінің тағатын әшекей заттары ретінде белгілі. Көшпелі халық үшін ат әбзелдерінің қажеттілігі өте жоғары болған. Ер - тұрман, сәнмен өрілген арқандар әр қазақтың үйінен табылатын. Жаугершілік кездері қазақ ұсталары қылыш, найза, семсер, дулыға, қанжар сияқты қару - жарақтарды да көптеп жасаған.

32 слайд

33 слайд
ҚОЛӨНЕР БҰЙЫМДАРЫНА НЕЛЕРДІ ЖАТҚЫЗУҒА БОЛАДЫ? Қолөнер бұйымдары

33 слайд

34 слайд
ТӨСЕК ОРЫН, АҒАШ ТӨСЕК, СЫРМАҚ

34 слайд

35 слайд
ЖҮКАЯҚ, ҚЫМЫЗ ТОРСЫҚ

35 слайд

36 слайд
ШЕБЕРДІҢ ҚОЛ –АЛТЫН” ЫДЫС АЯҚТАР

36 слайд

37 слайд
ӘШЕКЕЙ БҰЙЫМДАР. “ҚАПСЫРМАЛАР”

37 слайд

38 слайд
БІЛЕЗІКТЕР

38 слайд

39 слайд
СЫРҒА, САҚИНАЛАР

39 слайд

40 слайд
СУРЕТПЕН ЖҰМЫС  Суреттердегі қандай қару-жарақ екенін табу керек.

40 слайд

41 слайд
 Қазақ халқы елі мен жерін қорғауда астындағы атына, білегінің күшіне, бойындағы бес қаруына сенген. Қазақ халқының қару – жарағы қуатты болған. Жаудың құтын қашырып, батырларымыздың мерейін асырған қару – жарақтардың бірнеше түріне тоқтала кетейік.  1. Алмас қылыш – болаттың ең асылынан соғылатын соғыс қаруы.  2. Дулыға- батырлар соғыста басына киетін темір қалпақ.  3. Сауыт – садақ, қылыш, найза т.б қарулардан қорғануға арналған киім.  4. Жебе – садақ оғының масағы.  5. Жеке ауыз – бір ғана оқпен атылатын мылтық.  6. Найза – жақын қашықтықта бетпе – бет айқаста түйреу мақсатында қолданылатын қару түрі.  7. Сойыл – ағаштан жасалған,алып жүруге ыңғайлы, жеңіл қол қаруы

41 слайд

42 слайд
“ КІМ ТАПҚЫР” ОЙЫНЫ Киіз үйдің бөліктерінің атауын ата - киіз үйдің шеңбер қабырғалары Кереге - киіз үйдің еңсесін құрап, тұтастырып тұратын күмбезШаңырақ

42 слайд

43 слайд
- кереге шеңберін тұйықтап, кіріп-шығу қызметін атқарады.Сықырлауық – кереге басы мен шаңырақты бекітетін ағаш.Уық

43 слайд

44 слайд
АЛҒАШҚЫ БАСПАНАЛАР

44 слайд

45 слайд
СЕРГІТУ СӘТІ

45 слайд

46 слайд
Тарих

46 слайд

47 слайд

47 слайд

48 слайд
15 3 2 8 4 67 10 9 12 1113 14 1 5 1617 18 1920 21 22 2 3 2 4 25

48 слайд

49 слайд
СәукелеҚымбат бағалы тастармен әшекейленген ,қыздың ұзатылғанда киетін бас киімі

49 слайд

50 слайд

50 слайд

51 слайд
15 3 2 8 4 67 10 9 12 1113 14 15 1617 18 1920 21 22 2 3 2 4 25

51 слайд

52 слайд
ТүндікШаңырақтың күлдіреуішінің үстінен жабылатын төртбұрышты киіз.

52 слайд

53 слайд

53 слайд

54 слайд
15 3 2 8 4 6 7 10 9 12 1113 14 1 5 1617 18 1920 21 22 2 3 2 4 25

54 слайд

55 слайд
Халықтың тұрмыс қажеттілігін өтейтін,өмірге қажетті нәрселер,құрал- жабдықтар.Материалдық мәдениет дегеніміз не?

55 слайд

56 слайд

56 слайд

57 слайд
15 3 2 84 6 7 10 9 12 1113 14 1 5 16 17 18 1920 21 22 2 3 2 4 25

57 слайд

58 слайд
ШаңырақКиіз үйдің күмбезді төбесін құрайтын ең жоғарғы бөлшегі

58 слайд

59 слайд

59 слайд

60 слайд
15 3 2 8 4 67 10 9 12 1113 14 1 5 1617 18 19 20 21 22 2 3 2 4 25

60 слайд

61 слайд
КимешекЕгде әйелдердің киетін бас киімі

61 слайд

62 слайд

62 слайд

63 слайд
15 3 2 8 4 6 7 10 912 11 1314 1 5 1617 18 1920 21 22 2 3 2 4 25

63 слайд

64 слайд
СықырлауықКиіз үйдің есігі, босағасы

64 слайд

65 слайд
АНЫҚТАМАСЫН ТАП. І-ТОПҚА  Кереге-  Уық-  Айыр-қалпақ-  Қымыз-  Тон-

65 слайд

66 слайд
ІІ-ТОПҚА  Шұбат-  Тымақ-  Шұжық-  Байпақ-  Ер-тоқым-

66 слайд

67 слайд
ДҰРЫС ЖАУАПТАРЫ  Кереге-Киіз үйдің қабырғасы  Уық-Кереге мен шаңырақты байланыстыратын бөлігі  Айыр-қалпақ-Мерекеде,салтанатты жиындарда киетін ер адамдардың бас киімі  Қымыз-Бие сүтінен дайындалатын сусын  Тон-Мал терісінен жылы,әрі ыңғайлы етіп тігілетін киім  Шұбат-Түйе сүтінен дайындалатын сусын  Тымақ- қазақтардың киетін жылы бас киімі  Шұжық- еттен жасалатын тағам  Байпақ- киізден тігілетін аяқ киім  Ер-тоқым-ат әбзелі

67 слайд

68 слайд
СӨЗЖҰМБАҚ ШЕШУ  1.Қолға тағылатын зергерлік бұйым.  2.Жебе атуға арналған қол қаруы.  3.Әйелдер көйлек сыртынан киетін киім.  4.Қымыз,шұбат ашыту үшін пайдаланылатын,мал терісінен тігілген ыдыс.  5.Шаңырақ пен керегені байланыстыратын киіз үй бөлшегі.

68 слайд

69 слайд
СӨЗЖҰМБАҚ ЖАУАБЫ  С А Қ И Н А  С А Д А Қ  Қ А М З О Л  С А Б А  У Ы Қ

69 слайд

70 слайд
КІМ ЖЫЛДАМ? «МАҚАЛ-СӨЗДІҢ МӘЙЕГІ»

70 слайд

71 слайд
ПОСТЕР ҚОРҒАУ «Мәдениетім-мақтанышым»

71 слайд

72 слайд
БАҒАЛАУ, РЕФЛЕКСИЯ “ Екі жұлдыз, бір тілек” – топтардың бір-бірін өзара бағалауы Бүгінгі сабаққа деген көзқарасыңды білдір Тақырыпты толықтай түсіндім Бұл тақырып бойынша әлі де ізденуім керек Тақырыпты толықтай түсіне алмадым  Бір тілек – топтық жұмысқа өзіндік ұсыныс көзқарасын білдіру.

72 слайд

73 слайд
ҚОРЫТЫНДЫ  «Өткендерін жек көрген-өшкендіктің белгісі,  Өткендерін ескерген-өскендіктің белгісі»  «Ата-бабаларымыздың тарихи- мәдени мұрасын бірлесіп түлетейік»-деді еліміздің Президенті Н.Назарбаев.

73 слайд

74 слайд
УЙГЕ ТАПСЫРМА  $ 22-23 тақырыптағы материалдық мәдениет тақырыпшасын оқу.  «Мен өз мәдениетімді мақтан тұтамын» тақырыбында шағын әңгіме жазып келу.

74 слайд

75 слайд

75 слайд