Ашық сабақ"Аминдер.Анилин"

1 слайд
Аминдер Амин тобы – NH 2 . Аминдер. Анилин.

2 слайд
Изомериясы. Аминдерде тізбек және радикалдың орналасу изомериялары болады. Мысалы: Физикалық қасиеттері. Аминдердің жеңіл өкілдері – газ тәрізді, аммиактың иісіндей иісі бар заттар. Суда жақсы ериді. Ал молекулалаық массалары ауыр өкілдері сұйық немесе қатты күйде болады. Молекулалық массаларының артуымен бірге суда ерігіштіктері кемиді.

3 слайд
Аминдер дегеніміз – аммиак ( NH 3 ) молекуласындағы бір, екі немесе үш сутек атомдарының орнын көмірсутек радикалдар басқан өнімдер. Аминдерді аммиак ( NH 3 ) молекуласындағы сутек атомдарының орнын басқан радикалдардың санына қарай үш қарай бөледі: – ( NH 2 ) тобы – амин тобы деп аталады. Аминдерді аммиак туындысы ретінде немесе көмірсутек туындысы ретінде қарастыруға болады. Мысалы:

4 слайд
Химиялық қасиеттері . Көптеген химиялық қасиетері аммиакқа ұқсайды: 1. Ауада жануы: 2 . Суда ерігенде ерітіндісіне лакмус тамызсақ, сілтіге тән реакцияны көрсетеді. Демек, аммоний гидроксиді тәрізді орынбасқан метил аммоний гидроксиді түзілетінің көреміз: Суда еритін аминдердің аммиакқа қарағанда негізділіктері басым болады. Себебі аминдер молекуласындағы көмірсутек радикалдарының электрон тығыздығы электртерістігі басым азот атомына ығысып, оның донорлы-акцепторлы байланыс түзуге бейімділігін арттырады:

5 слайд
3. Қышқылдармен әрекеттесіп, тұз түзеді (бейтараптану реакциясы): Сондықтан аминдерді органикалық негіздер деп атайды. Оларды тұздарынан күшті сілтімен әсер етіп, ығыстырып шығаруға болады. Мысалы: Анилин. Анилин – ароматты амин. Аммиак молекуласындағы сутек атомының орнын – бензол сақинасы (фенил радикалы) басқан өнім: Анилин – түссіз, май тәрізді, өзіне тән иісі бар улы зат. Суда аз ериді. Ауада ашық қаланда тотығандықтан, қоңыр түсті болып көрінеді.

6 слайд
Алынуы. Анилин – химия өнеркәсібінің маңызды өнімдерінің бірі. Ол барлық бояғыш заттарды алуда бастапқы өнім болып саналады. Анилинді және басқа да біріншілік аминдерді алудың ортақ әдісі – нитроқосылыстарды тотықсыздандыру әдісі. Бұл әдісті 1842 жылы орыс ғалымы Н.Н. Зинин ашты. Сондықтан Зинин реакциясы деп аталады: Химиялық қасиеттері. Анилиннің негіздік қасиеті – жай аминдерге қарағанда нашар. Оның себебі, анилин молекуласында бензол ядросы болуына сәйкес туындайтын атомдардың бір-біріне өзара әсеріне байланысты. Бензол ядросының – электрондар жүйесі (фенол сияқты) амин тобындағы азот атомының бөлінбеген электрон жұбын өзіне тартатындықтан, амин тобының протонды тарту қабілеті нашарлайды:

7 слайд
Бензол ядросының – электрондар жүйесі (фенол сияқты) амин тобындағы азот атомының бөлінбеген электрон жұбын өзіне тартатындықтан, амин тобының протонды тарту қабілеті нашарлайды: Демек, негіздік қасиеттер мына ретпен кемиді: 1. Амин тобы қатысатын реакциялар:

8 слайд
2. Бензол сақинасы қатысатын реакциялар. Жоғарыда айтылғандай, бензол сақинасындағы 2,4,6- көміртек атомдарына электрон тығыздығы артатындықтан, сақинаның үш жерінде орыбасу жеңіл өтеді. Мысалы: Қолдануы. Аминдер дәрі-дермектер, полимерлік материалдар алуда кең қолданылады. Анилин – маңызды амин. Ол анилинді бояулар, дәрілер (сульфаниламидтік шайырлар) алуға жұмсалады