Атмосферада байқалатын апатты құбылыстар, олардың қалыптасу және таралу аудандары

1 слайд
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті Жаратылыстану және география институты Орындаған:Аманғали М Тексерген: Абилмажинова С.А. Алматы,2024 Атмосферада байқалатын апатты құбылыстар, олардың қалыптасу және таралу аудандары

1 слайд

2 слайд
МАЗМҰНЫ : •Кіріспе: •Негізгі бөлім: •Қорытынды: •Пайдаланылған әдебиеттер. 1.Атмосфералық құбылыстар; 2.Алматы облысындағы апатты құбылыстар; 3.Ұсыныстар;

2 слайд

3 слайд
КІРІСПЕ Климаттық жағдайлар табиғаттың барлық құрамдас бөліктеріне, тіршілік етуге, адамзаттың шаруашылық әрекетіне үлкен ықпал етеді. Алайда адамзат баласы мен оның шаруашылық қызметінде климат үнемі қолайлы бола бермейді. Атмосферадағы апатты құбылыстардың зардабымен күрес жүргізу үшін алдын ала сақтандыру әрекеттеріне назар аудару керек. Атмосферда байқалатын апатты құбылыстармен танысып, жергілікті мекенде қалыптасуы мен таралу аудандарын анықтау. 1.Атмосферадағы апатты құбылыстармен танысу; 2.Жергілікті мекенге тигізетін зиянына тоқталу; 3.Сақтық шараларымен таныстыру. Жоба өзектілігі: Мақсаты: Міндеттері:

3 слайд

4 слайд
Атмосфералық құбылыстар - ауа райының негізгі элементтері. Жел Шаңды дауыл, боран, бұрқасын, құйын, аңызақ, қара түнек немесе түнек Жауын-Шашын Қатты жаңбыр, бұршақ жауу, қылау, қырау, қалың қар басу, қарлы боран, қар көшкіні, сел басу, көкмұз (көк тайғақ), мұздану, мұнар, көру ұзақтығы, тұман, тұмша (смог), кемпірқосақ, атмосфералық электрлену, найзағай, домалақ найзағай, күннің күркіреуі Температура Температураның кұрт ауытқуы (ыстық, суық) Құбылыстың апатты екенін анықтау үшін бірнеше критерийлерді қарастыруға болады:-Қирау ауқымы; -Қаза тапқандар мен жараланғандар саны; -Экономикалық шығындар; -Қоғамға әсері; -Сыртқы көмек қажеттілігі; -Ұзақтығы мен жиілігі. Алматы облысы аудандарының аумағ ындағы табиғи құбылыстар

4 слайд

5 слайд
Қар көшкіні Қарасай, Талғар, Еңбекшіқазақ аудандарында; Іле Алатау жоталарында және Сарқан ауданының Жетісу Алатауында; Текелі қаласында байқалады. Тәулігіне биіктігі 20 см-ден асатын қардың түсуінен, қардың қарқынды еруінен, жарылыстармен таулы беткейлердегі жер сілкінісінен және ауа райының күрт өзгеруінен туындайды. Көбінесе қар көшкіні қар жауғанда болады, бірақ ең үлкен қар көшкіні әдетте көктемгі еру кезінде пайда болады. Қар көшкінінің себебі: Көшкін қаупі кезінде гі қауіпсіздік ережел ері -бақылау-өткізу бекеттері орнатылады; -хабарламалар беріледі; -кезекті патрульдеу және тексеру жұмыстары жүргізіледі. Ең көп қар көшкіні Алматының Үлкен және Кіші шатқалдарында болса, ең үлкені Түрген шатқалында 45 000 текше метр қар жауған. Ең үлкен қар көшкіні Қотырбұлақ өзенінің бассейнінде болды, көлемі – 400 000 текше метр қар «Қазселденқорғау»

5 слайд

6 слайд
Сел ағындары Облыс аумағында 42 сел бассейні бар, Ақсай (Ақжар саласы), Ақсу, Байынкөл, Барахудзир, Бурхан, Есік, Іле, Қаратал, Қарғалы,Қаскелең, Қызылағаш, Қопа, кіші және Үлкен Алматы, Сарқан, Талғар, Тентек, Түрген, Ұзынқарғалы, Шамалған, Шарын, Шелек, Чажа өзендерінің арналарында селдер түзілуі мүмкін. Жалпы көлемі 130 млн. текше метрден асатын мореналық көлдер ерекше қауіп төндіреді. Сел ағындылары болуы мүмкін аймақтарда 500 мыңға жуық тұрғын, 140-тан астам елді мекен бар. Негізгі міндеттер: •үйлерді, елді мекендерді, аумақтарды, сел ағындарынан, көшкіндерден қорғау жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру; •қауіпті учаскелерді анықтау, есепке алу мақсатында аумақтарды мониторингілеу; •тәуекел аймақтарында профилактикалық, жөндеу, құрылыс жұмыстарын орындау; •ТЖ салдарын жою. Аумақтар мен халықты сел ағындарынан қорғау үшін облыста "Қазселденқорғау" ММ-нің 4 бөлімшесі бар: Алматы, Есік, Райымбек, Талдықорған. Қазселденқорғау -өңірлерді, шаруашылық объектілерін, халықты табиғи апаттардың әсерінен қорғауды қамтамасыз ету болып табылатын ІІМ ТЖК бөлімшесі. Сел ағындарының әсеріне ұшыраған темір жол учаскелері облыстың Алакөл, Ақсу, Көксу, Кербұлақ, Жамбыл аудандарында орналасқан. Су тасқыны немесе сел болған жағ дайда не істеу керек

6 слайд

7 слайд
Көктемгі кезеңде өзендердің көлемі 1,5-3 есе артады. Орташа жылдық су ағыны 28,5 млрд. текше метрді құрайды, Ірі су қоймаларындағы су қоры: Қапшағай 28 млрд. текше метр, Бартоғай 320,0 млн. текше метр, Күрті 120,0 млн. текше метр. Су тасқыны Көктемнің басында жауын-шашын мен қардың еруі Алматы облысындағы Қызылағаш су қоймасының бөгетінің бұзылуына әкелді. Су тасқыны облыстың барлық дерлік өзендерінде байқалады: Іле, Есік, Түрген, Қаратал, Сарқан, Тентек, Ақсу, Лепсі, Бурхан, Борохудзир көктемгі немесе көктемгі-жазғы су тасқынынан, ақпан-маусым айларында болады. Бөгеттер бұзылған кезде су басу аймағының жалпы ауданы 29800,0 шаршы км-ге дейін жетуі мүмкін. Бөгеттердің қирау аймағына 86,6 мың адам және 40 мыңға жуық мал, коммуналдық-энергетикалық желілер, жолдар мен көпірлер бар 38 елді мекен кіреді. Нәтижесінде ел тарихындағы ең күшті су тасқынының бірі болды. Бірден бірнеше ауыл су астында қалды. Ең көп зардап шеккендер-2 мың халқы бар Қызылағаш кенті. Содан кейін 45 тұрғын қаза тауып, 300 адам жараланып, 2 мыңға жуық адам эвакуацияланды. Табиғи апатты жою үшін мемлекет 53 млн доллар бөлді, бұл он жыл бұрынғы бағам бойынша шамамен 7,8 млрд теңге. Сондай-ақ, Қызылағаштың әрбір қаза тапқан тұрғыны үшін 500 мың теңгеден төлеуге және қираған үйлерді қалпына келтіруге уәде берілді. (2010ж) Су деңгейінің көтерілуінің негізгі себептері -көктемде қардың еруі, қатты жаңбыр болып табылады.

7 слайд

8 слайд
Қатты желдер Алматыдағы қатты желдер әртүрлі атмосфералық процестерден, соның ішінде тау желдерінен, суық фронттардан және циклондардан туындауы мүмкін. 2013 жылдың наурыз айында Алматыда 25-30 м/с жылдамдыққа жететін қатты желдер тіркелді. 2017 жылдың мамыр айында Алматыда қатты жел көптеген ағаштардың құлауына және жеңіл құрылымдардың бұзылуына әкелді. 2020 жылдың сәуірінде 28 м/с дейін қатты жел қаланың әртүрлі аудандарында үлкен қиратулар тудырды. -Тау желдері-тауларда пайда болатын және аңғарларға түсетін желдер әсіресе Алматы тау бөктерінде күшті. -Фронтальды жүйелер -температура мен қысымның күрт өзгеруімен бірге жүретін суық фронттардың өтуі. - Циклондар мен антициклондар- желдің күшеюіне әкелетін айтарлықтай қысым градиенттерін тудыратын атмосфералық жүйелер.

8 слайд

9 слайд
Лай көшкіндері Іле Алатауының төмен таулы аймағындағы аумақты қарқынды пайдалану,коттедждер салу су құбырларын жүргізу секілді процесстер әсерінен лай көшкін қаупі бар. Іле және Жетісу Алатау жоталарының солтүстік беткейлерінде әртүрлі көлемдегі көшкіндердің ең көп саны анықталды. Алматы облысында лай көшкініне қауіпті 73 участік тіркелген. Олардың әсер ету аймағына 116 нысан және 600-ден астам адам кіреді. Алматының таулы аймағында лай көшкіні жүріп, техногенді жағдай орын алды. Апаттың салдарынан 4 адам үйінді астында қалған. Көшкін кезінде не істеу керек

9 слайд

10 слайд
Көктайғақ және Тұман Көктайғақ – қыста жылы ауа райынан кейін суықтың қайта түсуінен жер бетінің мұз болып қатуы. Көбіне аязды ауа райынан кейін сіркіреме жауын жауғанда қалыптасады. Әдетте көктемде және күзде ауа райы салқындап, жер беті 0°С-қа дейін суынып, мөлдір және көгілдір жұп-жұқа (5 мм) мұзбен жабылады. Көлікке әсері: көктайғақ көлік қозғалысын айтарлықтай қиындатады, бұл жол-көлік оқиғаларының көбеюіне әкеледі. Тұманның көрінуге әсері айқын – тұман неғұрлым қалың болса, көріну соғұрлым шектеулі болады. Бұл жолдарда, теңізде және әуе тасымалында қауіпті жағдай туғызады. Тығыз Тұманда көлік жүргізу фаралар мен дыбыстық сигналдарды қолдануды, сондай-ақ сақтықты және жылдамдықты төмендетуді қажет етеді. Тұман — су буының ауа құрамында көп болуы. Және ол бір жерде тұрақтап қалып ауаны түтін басқандай етеді Көктайғақ кезінде қ алай әрекет ету кере к Тұман кезінде қалай әрекет ету керек Жаяу жүргіншілерге қауіп: көктайғақ тротуарлар мен жолдарды өте тайғақ етеді, бұл құлау мен жарақат алу ықтималдығын арттырады.

10 слайд

11 слайд
Шаңды дауыл - шөл, шөлейт және жыртылған далада топырақтың немесе құмның жел арқылы тасымалдануы және ауа құрғақ кезде, борпылдақ топырақты алапта соғатын қатты жел. 28 наурыз күні кешке Алматыда шаңды дауыл болды. Ауа-райының күрт өзгеруі сағат 17:30 шамасында болды. Қатты жел ауаға шаң мен құм массасын көтерді. Содан кейін қалаға нөсерлі жаңбыр жауды Шаңды дауыл Нөсер жаңбыр Бір минут ішінде 1 мм ден астам жаңбыр жауса және бірнеше күнге созылса оны нөсерлі жаңбыр деп атайды. Нөсерлі жаңбыр салдарынан көлік қозғалысын бәсеңдейді, жер асты өткелдерін, қойма үй-жайларын су басады. НӨСЕРЛІ ЖАҢБЫР КЕЗІН ДЕГІ ЕРЕЖЕЛЕР

11 слайд

12 слайд
Су қоймасы 1980 жылдары ауыл шаруашылығына қажетті суды жинақтау үшін Асысаға ауылының оңтүстік- шығысында 10 км-дей жерде Шелек өзенін 60 метрлік темір-бетонды бөгенмен бөгеліп, салына басталды. Бірақ 2020 үлкен құрғақшылық кезеңі болды. Құрғақшылық

12 слайд

13 слайд
Қауіпті табиғат апаттарымен тұрғындарды ақпараттандыру. Тұрғындарға қауіпті табиғи құбылыстарының болатынын алдын ала және уақытылы ескерту жүйесін жақсару. Апатты құбылыстарға жиі мониторинг пен бақылау жұмыстары жүргізілу үшін мамандар санын арттыру. Туризм және спорт министрі Е.Міржақпаевтың тау бөктеріне орнатуға арналған “SOS батырмалары” идеясын іске асыру. Ұсыныстар :

13 слайд

14 слайд
Зерттеу әдістері: ҚОРЫТЫНДЫ: Пайдаланылған әдебиеттер: 1.HTTPS://EGOV.KZ/CMS/KK/SERVICES/E_APP 2.ҚАЗАҚСТАН ГЕОГРАФИЯСЫ УСИКОВ В (9 СЫНЫП) 3.СИТУАЦИОННЫЙ АНАЛИЗ АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ Б.БАЙМУХАМБЕТОВ 4.HTTPS://WMO.INT/RU 5.АТМОСФЕРНЫЕ КАТАСТРОФЫ: ЭЫОЛЮЦИЯ НАУЧНЫХ ВЗГЛЯДОВ И РОЛЬ ДИСТАНЦИОННОГО ЗОНДИРОВАНИЯ. Е.А.ШАРКОВ 6.БУДЫКО М. И., ГОЛИЦЫН Г. С., ИЗРАЭЛЬ Ю. А. ГЛОБАЛЬНЫЕ КЛИМАТИЧЕСКИЕ КАТАСТРОФЫ. — М.: ГИДРОМЕТЕОИЗДАТ, 1986. — 158 С. -Салыстыру; -Статистикалық; -Талдау; -Анализ және синтез; -Жалпылау және жүйелеу. Атмосферда байқалатын апатты құбылыстармен таныстық, Алматы облысындағы апатты құбылыстардың қалыптасуы мен таралу аудандарын анықтадық. арнайы Сақтық шаралары көрсетілді.

14 слайд

15 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!

15 слайд