Ауа райын болжаудың дәстүрлі және заманауи түрлері

1 слайд
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРІЛІГІ Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университет Жаратылыстану және география институты ТАҚЫРЫБЫ:АУА РАЙЫН БОЛЖАУДЫҢ ДӘСТҮРЛІ ЖӘНЕ ЗАМАНАУИ ТҮРЛЕРІ Жоба орындағандар :6В01516 География-тарих білім беру бағдарламасының 2-курс студенттері: Аманғали M, Ашир А,Балтабай А Жоба жетекшілері: Абилмажинова С.A,Шакирова Н.Д Алматы,2024

1 слайд

2 слайд
1 2 3 4 Жоба өзектілігі Мақсаты Міндеті Зерттеу әдістері Ауа-райын болжау - болашақта белгілі бір жерде ауа райының қалай өзгеретінін болжау. Дүние жүзінде әртүрлі ұйымдар мен сарапшылар қолданатын көптеген дәстүрлі және заманауи ауа- райын болжау әдістері бар.Оның ішінде әсіресе дәстүрлі және заманауи әдістер ерекше көзге түседі.Осы жобада ауа райының осы әдістері туралы сіздерді таныстыратын боламыз. Ауа райын болжаудың дәстүрлі және заманауи әдістерін салыстырып,оларды қалай дамытуға болатыны жөнінде өз ұсыныстырамызды білдіреміз. 1.Ауа райын болжаудың дәстүрлі және заманауи әдістеріне талдау жасау . 2.Қазақстанда қолданылатын дәстүрлі және заманауи әдістерді қарастыру . 3.Ауа райын болжаудың әдістерін дамыту жөніндегі тиімді жолдарын көрсету. 1.Статискалық әдіс 2.Сандық әдіс 3.Жалпылау және жүйелеу әдісі

2 слайд

3 слайд
Жоспары 1.Ауа райын болжау. 2.Қазақ халқының ауа райын болжау жолдары. 3.Қазіргі ауа райын болжау әдістері. 4.Ауа райын болжаудың заманауи әдістері мен модельдері:болашаққа бағдар ретінде. 5.Ауа райы болжаудың дәстүрлі және заманауи түрлерін дамыту жөніндегі ұсыныстар. 6.Қорытынды. 7.Пайдаланылған әдебиеттер.

3 слайд

4 слайд
Синоптикалық жағдайларды болжау бірнеше кезеңнен тұрады: 1) циклондар мен антициклон-дардың пайда болуын, дамуын және қозғалысын болжау; 2) атмосфералық фронттардың қозғалысын және өзгеруін болжау; 3) атмосферадағы ауа ағындардың бағытын болжау. Гидрометеорология орталық-тарында ауа райынан басқа ауыл шаруашылығы дақылдардың өсуі, өнімділігі болжанады, сондай ақ мал шаруашылығына да қатысты болжаулар жасалынады. Ауа райын болжау дегеніміз – ауа райын алдын ала ғылыми негізде анықтау. Алдымен синоптикалық процестер (ауа массалары, циклон, антициклон, атмосфералық фронттар және т.б.) анықталады, соның негізінде атмосфералық құбылыстар (жауын-шашын, тұман, боран, т.б.) болжанады. Уақыт ұзақтығына байланысты ауа райын болжау өте қысқа (бірнеше сағатқа), қысқа (1-2 тәулікке), орта (3-10 тәулікке), ұзақ (бірнеше айға дейін) және өте ұзақ (бір жылдан астам) мерзімдерге арналған болып бөлінеді. Ауа райын болжау

4 слайд

5 слайд
Қазақ халқы көшпелі өмір-тіршіліктен тартып бүгінге дейін қоршаған ортаны, табиғаттың қыры мен сырын бақылау арқылы өмір тәжірибелерін толықтап отырған. Соның маңызды бір бөлігі ауа райына қатысты болжамдар жасау. Күннің тұманды мұнардан көтерілуі ауа райының ыстық болуының нышаны. Ал батар күн қызыл шапаққа малынып барып ұясына кірсе, ертеңінде қатты ыстық болатынын білдіреді. Қыс айларында көкжиек ашық болып, қызыл шапақ шашса ауа райы жылы болатындығының нышаны. Күн көзі жаз айларында бұлттанып батса, ертеңіне жаңбыр жауады. Қазақ халқының ауа райын болжау жолдары . Күннің қоралануы (гало) қыс айларында қардың қалың болатынын білдіреді . Айдың қоралануы күн суытуының нышаны. Қазақтың «күн қораланса күрегіңді, ай қораланса арбанды сайла» деген мәтелі осыдан айтылған. Мұның мәнісі күн қораланып, қар қалың түссе, күрекпен жол ашуға тура келеді. Ай қораланса түйеге жүгіңді артып, қоныс аударуға тура келеді дегені. Үркер шоқжұлдызын жыл ішінде бірнеше рет Айдың қасынан көруге болады. Үркер мен Айдың қатар көрінуін қазақ «Тоғыс» деп атайды. Бір жылда он рет тоғыс болады. Тоғыс кезінде Үркер мен Ай бір-бірінен алыс болса, халық тәжірибесінде «бұл екеуі бір-бірімен қырғи-қабақ болған екен, қырсық мал мен жанға тимесін» деп қауіптенеді екен. Жақын орналасса, «міне екеуінің жайы жараса қалған екен, мал мен жанның жағдайы жаман болмас» деп отырады.

5 слайд

6 слайд
1.Егер қыс айларында түйе ернін жыбырлатса, жылқы жұтынар болса, онда кешікпей түйе мен жылқы қар суын ішеді, яғни көктем ерте келеді деген сөз. 2.Егер жылқы оқыранып жататын болса, боран соғарының белгісі. Қой тісін қайраса, кешікпей-ақ боран соғады. Егер қой қыстың күні қораға еркін кірсе, ауа райы жақсы болуы. 3.Егер бұғы не арқар мүйіздерін ағашқа, не тасқа қайта- қайта сүйкей берсе, онда күз жылдағыдан ерте келіп әрі салқын болады деген сөз. Қазақ халқының ауа райын болжау жолдары . Күздің алғашқы күнінен бастап сауысқан ескі үйлер мен шатырды торуылдап жиі шықылықтаса, ол – қыстың қатты болатыны туралы хабар. Өйткені оны алдын - ала сезген сауысқан өзіне күзден бастап жылы ұя әзірлеуге кіріседі. Егер орман-тоғайлар, қыстауларда саңырауқұлақ аз өссе, онда қыс әрі суық, әрі қатты болады. Тауықтар мен кекіліктердің қауырсындары үрпиіп, айдары қызарса, күн суытып , жауын жауады. Егер тікенді бұталар мен алабота сабақтары төмен қарай иілсе, онда жақын арада күн суытады.

6 слайд

7 слайд
Қазақ халқының ауа райын болжау жолдары . Өлара – екі айдың арасы. Осы арқылы алдағы айға болжам жасалады. «Өларада жауын-шашын болса, жаңа (келесі) ай жауынды-шашынды болады» дейді халық. Бұл болжам әрқашан қатесіз келіп отырған. Амал. Жыл оны екі айда айналып соғып тұратын ыстық пен суықты, қар мен жаңбырды, жел мен боранды халық бір сөзбен амал деп атаған. Яғни жылдың әр мезгілдеріндегі табиғат құбылыстарының өткінші әрі тосын, аз уақытта болып өтетін өзгерісі мен көрінісін және оның бірнеше түрлерін айтқан. Ұлттық сандық ұғымда жеті амал бар. Құс қанаты. Наурыз айының соңғы күндерінде жыл құстары да ұшып келе бастайды. Құстардың келуімен қар аралас жаңбыр, жел тұрады. Мұны ел құс қанаты деп атап, амалға жатқызған. Аласапыран – наурыз бен сәуір айларында қар еріп, жер балшық болып, шаруашылыққа қолайсыз болатын мерзім.

7 слайд

8 слайд
Ауа-райын болжау бақылаулар жасау және өзгерістерді болжау арқылы жүзеге асырылады.Метеорологиялық cтанса – атмосфералық өзгерістерді бақылап отыратын мекеме. Ауа температурасын өлшеу, ауа ылғалдылығы мен қысымы, желдің бағыты мен жылдамдығы, атмосфераның жағдайын (бұлттылығы, жауын-шашын, күн радиациясы т.б.)атм. құбылыстардың басталуы мен аяқталуын, қарқындылын анықтайды. Әртүрлі тереңдіктегі ауа мен топырақ температурасын өлшеуге арналған термометрлер; стандартты бақылау кезеңдері арасындағы кезеңде максималды және ең төменгі ауа температурасын өлшеуге арналған максималды және ең төменгі термометрлер; атмосфералық қысымды өлшеуге арналған барометр; ауаның ылғалдылығын өлшеуге арналған гигрометр; желдің жылдамдығы мен бағытын өлшеуге арналған анемометр (немесе флюгер); жауын-шашын мөлшерін өлшеуге арналған өлшегіш; жылы мезгілде сұйық жауын-шашынды үздіксіз жазуға арналған плювиограф; ауа температурасын үздіксіз жазуға арналған термограф; ауа ылғалдылығын үздіксіз жазуға арналған гигрограф; температура мен ауа ылғалдылығын өлшеуге арналған психрометр және т.б құралдар орналасқан Қазіргі ауа-райын болжау әдістері N E X R A D Осы статискада GHCN-Daily дерекқорында қамтылған ел немесе аумақ бойынша метеостанциялардың жалпы саны

8 слайд

9 слайд
Метеостанцияларды классификациялау әдетте бірнеше критерийлер бойынша жүзеге асырылады, соның ішінде бақылаулардың мақсаты, жиналған деректер түрі және станцияның сипаттамалары. Классификацияның кейбір жалпы түрлері: 1. Бақылаулардың мақсатына қарай: Синоптикалық станциялар: Ағымдағы атмосфералық жағдайларды бақылауға арналған станциялар. Климаттық станциялар: Ұзақ мерзімді климаттық талдау үшін деректерді жинайтын станциялар. Агрометеорологиялық станциялар: Мамандандырылған ауа райы деректерін жинауға арналған станциялар және ауыл шаруашылығындағы климат. Автоматтандырылған станциялар: Станциялар жабдықталған үшін автоматты датчиктер деректер жинауы Дерек түрі бойынша: Метеорологиялық станциялар: Температура, ылғалдылық, қысым, жел және жауын-шашын туралы мәліметтер жинау. Гидрометеорологиялық станциялар:Су туралы деректерді жинаңыз су деңгейі сияқты ресурстар, жауын-шашын және т.б. Агрометеорологиялық станциялар: Ауа райы деректерін жинаңыз және ауыл шаруашылы-ғына әсер ететін климат Станция сипаттамаларына сәйкес: Тұрақты станциялар: Белгілі бір жерде орналасқан тұрақты станциялар. Ұялы станциялар: Әр түрлі жерлерде бақылаулар жүргізу үшін жылжытуға болатын жылжымалы станциялар. Автоматтандырылған станциялар: Мұндай станциялардағы жабдықтар адамның тікелей араласуынсынсыз деректерді жинау үшін автоматтандырылған Қазіргі ауа-райын болжау әдістері

9 слайд

10 слайд
1. Қоршаған орта жай-күйінің мониторингі: - Атмосфералық ауа жай-күйінің мониторингі; - Атмосфералық жауын-шашын жай-күйінің мониторингі; - Су ресурстарының сапалық жай-күйінің мониторингі; - Топырақ жай-күйінің мониторингі; - Метеорологиялық мониторинг; - Радиациялық мониторинг; - Трансшекаралық ластану мониторингі; - Гидрологиялық мониторинг; ҚР Үкіметінің 1999 жылғы 2 наурыздағы № 185 қаулысымен «Қазгидромет» республикалық мемлекеттік кәсіпорны (РМК) мәртебесі берілді. Бүгінде бұл Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің ірі ғылыми-өндірістік кәсіпорны. «Қазгидромет» РМК-да Қазақстан Республикасының әр облысында 15 филиал бар, жалпы штат саны 3 мыңнан астам адам. «Қазгидромет» РМК – Қазақстан Республикасы аумағында табиғаттың қауіпті және дүлей құбылыстары туралы дауылды ескертулермен кез келген ұйымдарға ресми ақпараттық қызмет көрсетуге құқығы бар жалғыз заңды жауапты орган. Кәсіпорын қызметінің мәні – мемлекеттік бақылау желісін пайдалана отырып, қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг, метеорологиялық және гидрологиялық мониторинг жүргізу болып табылады. Кәсіпорын қызметінің мақсаты – сенімді гидрометеорологиялық ақпарат алу, гидрометеорологиялық және агрометеорологиялық болжамдар мен қоршаған ортаның жай-күйі туралы ақпараттың сапасын арттыру, мемлекеттік бақылау желісінде жүйелік бақылау жүргізу кезінде алынған деректерді жинау және қорыту болып табылады. Қазгидромет

10 слайд

11 слайд
Туристік маршруттар пункттері бойынша ауа райы болжамын жасау кезінде болжаудың сандық әдісі пайдаланылады. Ауа райын болжаудың сандық моделі — атмосферадағы процестерді ескере отырып, гидротермодинамикалық теңдеулер жүйесін сандық тәсілмен шешуге негізделген. Модельдер үшін кіріс деректер ретінде метеозондардан, метеоспутниктерден және жер үсті метеостанциялардан келетін ақпарат пайдаланылады. Наукастинг - бұл атмосферадағы процестерді ескере отырып, гидротермодинамикалық теңдеулер жүйесінің сандық шешіміне негізделген таяу сағаттардың (2-6 сағатқа дейін) егжей-тегжейлі ауа-райы болжамы. Бұл әдіс жердегі метеорологиялық бақылаулар, спутниктік және радиолокация-лық деректерді пайдалануды қамтиды. Қазгидромет

11 слайд

12 слайд
Ауа райын болжаудың заманауи әдістері мен модельдері:болашаққа бағдар ретінде. Ауа-райын болжаудың заманауи әдістері қарқынды дамып келеді, бұл ретте алдыңғы қатарлы технологиялар мен деректерді талдау әдістерін қолдануға баса назар аударылады. Метеорологиялық деректердегі күрделі қатынастар мен сызықтық емес тәуелділіктерді есепке алуда жиі шектелетін классификаторға негізделген тәсілдерден айырмашылығы, бұл жоба екі қуатты әдісті салыстырмалы талдауға бағытталған: Қолдау векторлық машиналары (SVM) және авторегрессивті модельдер (ARIMA). икемділік және статистикалық дәлдік, бұл тәсілдер табиғи құбылыстардың динамикасын дәлірек болжау және түсіну үшін бірегей құралдарды ұсынады. WRF моделінің нәтижелері 3,3 км (2,1 миль) тор аралығындағы «Мавар» тайфуны үшін симуляцияланған радар шағылыстыру қабілетін (дБР) көрсетеді. Уақыт кезеңі: 00:00 UTC 22 тамыз 2005 ж. бастап 00:00 UTC 24 тамыз 2005 ж. NOAA 2023 жылды 1850 жылдан бері басталған жаһандық температура рекордындағы ең жылы жыл деп бағалады.

12 слайд

13 слайд
Дәстүрлі әдістер: * Метеорологиялық бақылаулар: * Метеорологиялық станциялар желісін кеңейту: деректерді дәлірек жинау үшін, әсіресе нашар зерттелген аймақтарда станциялар санын көбейту. * Жабдықтарды жаңғырту: Климат параметрлерін өлшеу үшін неғұрлым заманауи және дәлірек құралдарды пайдалану. * Автоматтандырылған бақылау жүйелерін енгізу: Адам факторының әсерін азайту және өлшеу жиілігін арттыру. * Халықтық белгілер: * Халықтық белгілерді жүйелеу және талдау: Шын мәнінде жұмыс істейтін белгілерді анықтау және оларды ғылыми негіздеу. * Халықтық белгілерді ғылыми әдістермен ұштастыра отырып, қосымша болжау құралы ретінде пайдалану. Қазіргі заманғы әдістер: * Сандық модельдеу: * Үлгі ажыратымдылығының жоғарылауы: жергілікті ауа райын дәлірек болжау. * Модельдердегі физикалық процестерді жетілдіру: Атмосфералық процестерді неғұрлым шынайы модельдеу. * Машиналық оқыту және жасанды интеллект әдістер...

13 слайд