Бактериялар және актиномицеттер

1 слайд
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Университеті Инженерлік Технологиялық Институты “ Аграрлық технологиялар” кафедрасы Тақырыбы:“Бактериялар және актиномицеттер” Білім берушінің аты-жөні: а.-ш.ғ к., аға оқытушы:Нұрымова Раушан Дүйсенқызы Білім алушының аты-жөні: Мүсірәлі Аружан Мамандығы: 6В08171 “Агрономия” Оқу тобы: АГР 19-1 Қызылорда 2021жыл

1 слайд

2 слайд
Жоспары Кіріспе Бактериялар өсімдік ауруларының қоздырғыштары Бактериоздардың инфекциялық қоры жəне таралу жолдары Өсімдік ауруын қоздырушы актиномицеттер. ҚорытындыПайдаланылған әдебиеттер

2 слайд

3 слайд
Бактериялар, актиномицеттер, микоплазма организмдері жалпы қасиеттері бойынша прокариот тобына топтастырылған. Оларда ядроның орнында нуклеопротеидтер (ядроға ұқсас деген мағынада) болады. Прокариоттар клетка қабығының құрылысы бойынша 84 нағыз ядролы эукариоттардан айырмашылығы бар. Өсімдік пен саңырауқұлақтың клетка қабығының құрамында болатын хитин мен целлюлоза прокариоттарда болмайды. Соңғылардың клетка қабығын гликопептидтер, муренндер ж ə не амин қышқылдары құрып, клеткаға пішін береді. Кіріспе

3 слайд

4 слайд
Бактериялар өсімдік ауруларының қоздырғыштары Табиғатта 1600 жуық бактерия түрлері бар. Олардың көптеген түрлері қалдықтарды шірітіп, ыдыратып пайда келтіреді. Кейбіреулері адамдар (тиф, туберкулез, т.б.) мен жануарлардың (бруцеллез, туберкулез, т.б.), басқалары өсімдік ауруларын қоздырады. Бактерия ə серінен туатын ауруды бактериоз дейді. Өсімдіктердің 200-ден аса бактериоздары белгілі. Фитопатогенді бактериялар өсімдікті егістікте ж ə не қоймада залалдап, ауыл шаруашылығына айтарлықтай зиян келтіреді. Мысалы, қара мойнақ, сақиналы шірік ауруларынан қоймада картоп түйнегінің 40- 50% шіріп, жойылады. Бактериялардың көкөніс, жеміс-жидек, техникалық дақылдарға зияндылығы жоғары. Сондай-ақ бактериялар орман ағаштарын да жиі залалдайды.

4 слайд

5 слайд
Бактериялардың көбеюі қарапайым, яғни аналық клетканың екіге бөлінуі арқылы өтеді. Қолайлы жағдайда бактерия ə р 20 минут сайын бөлініп, жаңа бактерия клеткалары түзіледі. Фитопатогенді бактериялардың қозғалмайтын ж ə не қозғалмалы түрлері болады. Көпшілігі қозғалмалы болып келеді. Қозғалыс бактерия үстінде орналасқан талшықтары (өскіндері) арқылы іске асырылады. Талшықтардың орналасуына байланысты бактерияларды үш топқа бөледі: монотрихтар – талшық бактерия клеткасының бір ұшында; лофотрихтар талшықтары бактерияның қарамақарсы ұшында; перитрихтар – талшықтар бактерия клеткасының бетін түгел қамтып орналасқан

5 слайд

6 слайд
Бактериялар өздерінің белгілері ж ə не ДНҚ-ның морфологиялық- биологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеледі (гомология). М. В. Горленко бойынша (1966) бактериялар 4-5 қатарға бөлінеді. Олардың ішінде маңыздысы (ауыл шаруашылығынды) Eubacteriales қатары. Бұл қатардағы бактериялардың пішіні шар, бұралған (спираль), таяқша т ə різді болып, бірнеше тұқымдасқа бөлінеді. 1. Микобактериялар – Mycobacteriaceae – қозғалмайтын, талшығы жоқ ( Corynebacteriun, Aplanobacterium туыстары). 3. Түйнекті – Rhyzobiaceae – таяқша т ə різді, талшықтары перитрихиалды орналасқан ( Rhyzobium, Agrobacterium туыстары).2. Псевдомонадий – Pseudomonadiaceae – талшықтары қарамақарсы орналасқан ( Pseudomonas, Xanthomonas туыстары). 4. К ə дімгі бактериялар – Bacteriaceae – спора түзбейтін, талшықтары перитрихиалды орналасқан ( Erwinia, Pectobacterium , Chromobacterium туыстары) 5. Бацилла – Bacillaceae – спора түзетін, жылжымалы, таяқша т ə різді ( Bacillus, Clostridium туыстары).

6 слайд

7 слайд
Бактериоздардың инфекциялық қоры жəне таралу жолдары Бактерияның ə ртүрлі инфекциялық қоры болады. Фитопатогенді бактериялар тұқым, тамыржеміс, түйнек ішінде немесе сыртында сақталуы мүмкін. Соған байланысты отырғызылатын немесе тұқымдық материалдардың ішкі ж ə не сыртқы инфекциясы болып бөлінеді. Сыртқы бактерия инфекциясы өнімді жинау кезінде залалданған өсімдік ұлпасының бір бөлігі немесе тұқым, тамыржеміс ж ə не түйнектің бактериямен жанасуы арқылы жұғады. Ал ішкі инфекция вегетациялық кезеңде өсімдіктің тұқым, жеміс түзуші мүшелерін қоректендіруші түтіктеріне бактерияның еніп, оны залалдау н ə тижесінде пайда болады. Залалданған тұқым ж ə не басқа да материалдарды отырғызғанда, одан ауру өсімдік өседі. Сондай-ақ, бактериоздар басқа жерлерге отырғызуға арналған материалдармен таралады.

7 слайд

8 слайд
Өсімдік ауруын қоздырушы актиномицеттер. Соңғы жүйелеу (Берджи, 1974 ж.) бойынша актиномицеттер бактерияларға топтастырылған. Бірақ, өздерінің морфологиялық ж ə не биологиялық ерекшеліктері бойынша актиномицеттер саңырауқұлақтар мен бактериялар арасындағы аралық топ болып саналады. Бактериялар сияқты актиномицеттер прокариотты организмдер ж ə не сілтілі ортада жақсы дамиды (актиномицеттер мен бактерияларға қолайлы орта рН - 6,8-8,0). Актиномицеттердің (көпшілігінің) вегетативті денесі саңырауқұлақ сияқты жіпшумақ (мицелий) деп аталады. Ол жан-жаққа с ə уле т ə різді таралған, диаметрі 0,2-2,0 мкм жіңішке жіпшелерден тұрады. Актиномицеттер жіпшумақ үзіндісімен немесе оның жеке бөліктерге бөлінуі арқылы (оидиялар түзу) немесе негізгі жіпшумақтан таралған спора тасушы жіпшелерде түзілген споралар арқылы көбейеді

8 слайд

9 слайд
Актиномицеттердің түсі ə ртүрлі түске боялған немесе түссіз. Олардың ішінде көк, күлгін, қызыл-сары, сары, жасыл, бурыл кейде қара, т.б. түстерге боялғандары кездеседі. Жіпшумағы түссіз түрлерінің спора тасушы жіпшелері сұр, ақ, қызғылт, жасыл-көк, қоңыр немесе ə ртүсті болуы мүмкін. Фитопатогенді Steptomyces scabies түрі картоп, қызылша, с ə біздің к ə дімгі таз-қотырының қоздырғышы. Залалданған бөлікте алғаш жара пайда болып, кейін беті бұдырланып қабыршақтанады. Құмды, сілтілі, шірімеген сабаны мол көңде, ыстық ауа райы, мол ылғалдылықта қоздырғыштың зияндылығы артады .Актиномициттердің көпшілігі топырақта, сабанда, көңде сапрофитті өмір сүреді. Табиғатта өсімдік, жануарлар қалдығын ыдыратады. Олардың қатарында өсімдік ауруын тудыратын қоздырғыштардың белсенді антагонистері бар. Кейбір актиномицет түрі стрептомицин, биомицин, тетрациклин сияқты антибиотиктер алуда фармакологияда қолданылады Актиномицеттер гетеротрофты организмдер. Қоректік зат ретінде қанттар, органикалық қышқылдар, майлар, белоктар, амин қышқылдары ж ə не басқа да қоспаларды қолданады. Сондай- ақ, құрамында азоты бар заттар – нитраттар, аммоний тұздары, нитриттер, мочевина, т.б. қоректенеді .

9 слайд

10 слайд
Қорытынды Бактериямен залалданған өсімдік бөлігінде түсі ашық майлы дақтар түзіледі. Мұндай белгі бактерия енген бөлікте өсімдік хлорофилы хлорофиллаза ферментінен ыдырауы н ə тижесінде пайда болады. Бактериоздардың сыртқы белгісі ə ртүрлі - өсімдік түтіктерінің залалдануы (трахеобактериоз) - – солу; - - ісіктердің түзілуі; - - аралас белгілер. Бактериоз ауруларында өсімдік жүйелі немесе жергілікті залалданады. Аурудың жалпы түрінде түтік жүйесі залалданған өсімдік 87 солып, кейін оның тіршілігі жойылады. Ал жергілікті залалдануда өсімдіктің жеке бөлігі немесе мүшесі ауруға шалдығады Актиномицеттер гетеротрофты организмдер. Қоректік зат ретінде қанттар, органикалық қышқылдар, майлар, белоктар, амин қышқылдары ж ə не басқа да қоспаларды қолданады. Сондай-ақ, құрамында азоты бар заттар – нитраттар, аммоний тұздары, нитриттер, мочевина, т.б. қоректенеді. Актиномициттердің көпшілігі топырақта, сабанда, көңде сапрофитті өмір сүреді. Табиғатта өсімдік, жануарлар қалдығын ыдыратады. Олардың қатарында өсімдік ауруын тудыратын қоздырғыштардың белсенді антагонистері бар. Кейбір актиномицет түрі стрептомицин, биомицин, тетрациклин сияқты антибиотиктер алуда фармакологияда қолданылады. Адам мен жануарларда ауру туғызатын актиномицеттер де кездеседі.

10 слайд

11 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер Карбозова Р. Д. Фитопатология: Оқулық. / Р. Д. Карбозова, К. Н. Туленгутова – Алматы: ЖШС РПБК «Д ə уір», 2014. – 312 б.

11 слайд

12 слайд

12 слайд