"Бөлме өсімдіктерінің зиянкестері, емдеу тәсілдері"

1 слайд
69 жалпы орта б ілім беретін мектеп Шығармашыл ық Тақырыбы: Бөлме өсімдіктерінің зиянкестері, емдеу тәсілдері

2 слайд
Жоспар:  1. Бөлме өсімдіктері  2. Түрлері  3. Бөлме өсімдіктерінің зиянкестері  4. Пайдаланылған әдебиеттер мен веб сайттар тізімі

3 слайд
 Өсімдік өмір сәні, табиғат көркі, дәрі-дәрмек. Олар біздің бөлмемізді тек әдемі етіп көрік бере қоймай, бөлменің, үйдің ауасын тазартады. Бізге қуаныш сыйлайды, көңіліміз көтеріңкі болады екен. Олардың көптеген түрлері болады.Бөлме гүлдері кеңсенің, үйдің сәні болып табылады. 

4 слайд
Бөлме өсімдіктерінің тарихы  «Оларды алыс жақтың өсімдіктері» дейді. Өйткені ол өсімдіктердің тұқымы мен өскіні алыстағы ыстық елдерден әкелінген. Адамдар оларды үй ішінде өсіп-өнуге бейімдеген. Сондықтан олар «бөлме өсімдіктері» деп аталады. Олар өз Отанында ашық күннің аясында, әрдайым жылылықта тіршілік етеді. Біз де соған ұқсас жағдай жасауымыз керек.

5 слайд
 Өсімдіктің негізгі топтарына тоқталайық: ағаштар,бұталар,шөптер.  Өсімдіктің әр тобының көптеген түрлері болады.  Ағаштар:  қайың, емен, қарағай, көктерек, терек, шырша, қарағаш, жөке, жеміс ағаштары, т.б.  Ағаштар мәңгі жасыл болып тұратын, жапырақтары ине сияқты болып келетін және күзде жапырағы сарғайып түсетін, жалпақ жапырақты ағаштар болып бөлінеді. Ағаш – діңі жақсы жетілген, бойы 2 метрден кем емес көп жылдық өсімдік (суреттері беріледі).  Бұтаның түрлері:  таңқурай, итмұрын, қарақат, жыңғыл, бөртегүл, шеңгел, т.б. Бұталар ағашқа қарағанда аласалау болады. Әрі олардың сабақтары болады (суреттері беріледі).  Шөп тектестер:  жоңышқа, бақбақ, көкнәр, селеу, бидайық., күнбағыс, бидай, т.б. Шөптер – бұл кәдімгі жұмсақ, жіңішке сабақтары бар өсімдіктер. Шөптер біржылдық: бидай, күнбағыс, т.с.с және екі жылдық: орамжапырақ, сәбіз, шалғам т.с.с немесе көпжылдық: бидайық, жоңышқа, бақ- бақ т.с.с. болады.

6 слайд
Үй жағдайында гүлдейтін, шашақ жаятын өсімдіктерді дұрыстап іріктеп алуда олардың өсуіне қажетті жағдайларды алдын-ала оқып, біліп, сұрап, онымен танысып алған жөн. Үй өсімдіктерінің қай түріне қаншалықты жарық, температура, ылғалдылық қажет, оны жақсы білмейінше, отырғызған өсімдіктеріңіз қурап, солып, түрлі ауруларға ұшырап шіріп кетуі мүмкін. Үй өсімдіктерінің ішінде жарықты сүйетіні де, көлеңкеге төзімдісі де, өзіне жарықтың шашырап түскенін қалайтыны да бар.  Өсімдіктердің өзі дала және бөлме өсімдігі болып екіге бөлінеді.  Барлық өсімдіктер күнді және жарықты жақсы көреді, сондықтан да оларды терезенің алдына қоямыз.  Бөлме гүлдерінің басқа өсімдіктер сияқты тамыры, сабағы, жапырағы және гүлдері бар.

7 слайд
   Қоршаған ортаның адамға тигізетін әсері орасан зор екендігі белгілі. Әсіресе, өсімдік әлеміне қандай көзқараспен қарасаңыз, ол да сізге солай «жауап» береді. Адамзат баласы сан ғасырлар бойы өсімдікті ем ретінде қолдануда. Өсімдік әлемінің адамға берері көп десе де болады. Мысалы, гүлді құмырасымен біреу сыйға тартса, сіз ол адамға сол гүл үшін аз болса да ақы төлеуіңіз керек екен. Себебі, құмырадағы гүл «мені бағалады» деп «риза» болып, одан әрі жайқалып өсе түседі екен. Ал, өсімдіктерге дұрыс қарамаса, уақытында суғарып тұрмаса «ренжіп», адам ағзасына зиянды улы химиялық заттар бөліп шығаратын көрінеді.

8 слайд
Бөлме өсімдіктері  Бөлме өсімдіктері өте пайдалы.Олар бөлменің ауасын тазартады, ондағы көмір қышқыл газын сіңіріп, оған оттегін бөліп шығырыды. Ал егер өсімдіктердің көлемі үлкен болып, бөлмеге жарықтың енуіне кедергі жасаса, ол зиянды.Сондай ақ өсімдіктер күтілмесе, онда оның жапырақтары «шаң-тозаң жинағышқа» айналып, түнде олар да оттегін сіңіреді. Сөйтіп, бұл жағдайлар өсімдіктердің пайдасынан гөрі зиянын арттырып, бөлме ауасын «тарылтады». Сондықтан бөлме өсімдіктерінің жапырақтарының шаң-тозаңдарын ылғалды шүберекпен сүртіп, тазартып отыру қажет.Үй өсімдіктерін бөлменің кез-келген жеріне қоя салмай, олар өсіп тұрған ыдыстарды тиімді де ыңғайлы әрі сәнді етіп орналастырудың маңызы зор.

9 слайд
 Бөлме үнемі сәнді, жинақы және ең бастысы ауасы әрдайым таза болуы шарт. Күніміздің көп бөлігі бөлмеде өтетіндіктен, оның денсаулыққа әсер етпей қоймауы мүмкін емес. Бөлмеде отырып кітап оқимыз, жеке қасиеттерімізді арттырамыз, шығармашылық жұмыспен айналысамыз, демаламыз. Сол кезде бөлмеде өзімізді неғұрлым жайлы сезінуіміз үшін әдейі гүл өсіретін әдетіміз бар. Назарларыңызға бөлмеде өсірілетін гүл өсімдіктері берілген. Олар сіздің бөлмеңізді тек сәнді етіп қана қоймай, бөлменің ауасын таза күйінде сақтайды .

10 слайд
 Жарық сүйгіш өсімдіктер  Оларға шөл дала мен таулы жерлерде өсетін өсімдіктердің барлығы — кактустар , сондай-ақ жапырағында немесе сабақтарына ылғал сақтайтын басқа да өсімдіктер (суккуленттер) — сүттіген, стапелия, литопса, фаукария, толстянка, сансевиерия,зониум т. б..; әсем гүл жаратын өсімдіктердің көпшілігі жатады.  Жарықтық шашырап түсуін қажет ететін өсімдіктер  Жарықтық шашырап түсуін қажет ететін өсімдіктерге — парагус , бегония, глоксиния, сенполия, фуксия, эухарис, пенеромия, Американың тропиктік орманында өсетін жатаған шөптер — маранттар, хкалатея, стороманте, ктенанте және фиттония, бром ел ия тұқымдас өсімдіктердің көпшілігі — эпифиттер (топырақта өспейтін өсімдіктер; басқа өсімдіктердің бұтақтарының, діндерінде өсетін — эхмея, фризия, бильбергия, арегелия, криптантус) және Бразилияның батпақты ормандарында өсетін өсімдіктер — питкарния, пуйя жатады.

11 слайд
 Көлеңкеге төзімді өсімдіктер  Көлеңкеге төзімді өсімдіктер — қырық құлақтар, тікенекті өсімдіктер, монстер, филодендрон, сингониум, сциндапсус, спати филлюм, руэллия, пидистра, шырмауық , традесканция, зебрина,  саркококка, фикус т. Б. көптеген қылқан жапырақты өсімдіктер. Өсімдіктерді өсіруде үй температурасының маңызы ерекше.  Жылылықты сүйетін өсімдіктер  Жылылықты сүйетін өсімдіктерге тропиктік өсімдіктер жатады, мысалы, бегония, пеперомия, ароид тұқымдас өсімдіктер (антуриумдер, аглаонемдер, диффенбахия, сингониум), кордилин дер, драцендер, бромелия мен геснерия тұқымдастар. Олардың барлығы қыста 20°С температурада жақсы өседі. Субтропиктік өсімдіктердің көпшілігі кактустар, суккуленттер, хлорофитум, бересклет, фатсия, шырмауық, лавр, тікенекті мюленбекия үшін қыста температура 6°С-тан 12°С аралығында болуы керек. Егер температура режимі бұзылса өсімдіктер сарғайып , жапырағы түсіп қалады. 

12 слайд
Бөлме өсімдіктерінің түрлері  1. Шеффлера (Schéfflera немесе шатырлы ағаш) — шылым шегетін, я болмаса оттық жиі қолданылатын бөлмеде өсіруге икемделген. Шеффлера мұндай ортаға арнайы будандастырылған болатын. Никотин және шайыр түсетін зиянды бөлшектерді жылдам ауыздықтайды.  2. Алтын түсті сциндапсус (Epipremnum aureum, екінші атауы-Потос) ауаны бензол қалдықтарынан арылтады. Жапырағының жуан келуі ауаны ластайтын түрлі улы заттардан тазалайды. Сциндапсус өте тез өсіп, жиі суаруды талап етпейді.

13 слайд
 3. Драцена (Dracaena) формальдегидті залалсыздандырады. Бұл өсімдік формальдегидтен шыққан буланған улы қоспаларды жояды. Ол аз мөлшерде желім, лак, жиһаздарда кездесіп жатады.  4. Хлорофитум (Chlorophytum немесе Топай) жапырағы арқылы ауаға тараған пайдаланылған газды жақсы ұстап, сүзіп алады. Сол себептен бірінші немесе екінші қабатта тұратын тұрғындар үшін өте қажетті өсімдік болып есептеледі.

14 слайд
 5. Хамедорея (Chamaedorea elegans немесе бөлме пальмасы) баспахана ауасын жақсы ылғалдандырады. Пластикалық заттардан бөлінетін химиялық улы бөлшектерді зиянсыз етеді.  6. Шырмауық (Hedera helix) – ауа тазартқыш өсімдік. Шырмауықтан бөлінген зат бөлменің ауа-райын оңтайландырады. Оттегі, озон т.б. газды жақсы өңдейді. Бөлменің сән үлгісі үшін ыңғайлы.

15 слайд
 7. Фикус Бенджамин (Ficus benjamina) — ауаны тазарту бойынша өсімдіктердің ішінде алдыңғы орынды алады. Ол өзіне формальдегид, бензол және аммиак секілді барлық улы нәрсені сіңіреді. Ауаға көтерілген шаң-тозаңды тез арада басады.    Фикус сабақ арқылы жеңіл көбейе алады. Тамырландыру үшін кішігірім тармақты алыңыз немесе бір жапырағы бар кіші сабақ бола береді. Содан соң оны суы бар ыдысқа салыңыз. Тамыры шыққан соң, ыдысқа отырғызуға болады.

16 слайд
 Фикусты жарық жақсы түсетін жерге орналастыру қажет. Фикус өзін жақсы сезіну үшін ең маңызды шарт — жарықтың молдығы. Жапырақтары қою жасыл фикустар ала жапырақты фикустарға қарағанда көлеңкені жақсы көріп, күн сәулесінің тіке түсуін қаламайды. Фикустың ала жапырақты түрлерін ыстық жаз мезгілінде күннің астына қоюға болады. Қысты күндері фикустерге қосымша жарық қажет. Суық кездері фикустың жапырақтары түсе бастаса, оның басты себебі — жарық жетіспеуі. Фикустың белсенді өсу кезінде жарыққа қарай оның әр жағын кезектестіріп бұрып қою керек.

17 слайд
 Фикус жоғары ауа ылғалдығын жақсы көреді. Бұл шарт фикус үшін міндетті емес, сондықтан оған уақытылы су шашып тұрсаңыз болды. Фикустың көпшілігі жапырағы үлкен болғандықтан, шаң жинағыш болады. Соның себебінен, ол дұрыс қоректене алмайды және әдемі көрінбейді. Сондықтан, фикустың жапырақтарын ылғал дәкемен уақытылы сүртіп тұрыңыз.  Фикус — жылуды сүйетін өсімдік. Ол үшін жайлы температура жазда 25-30 °C құраса, қыста 16-20 °C тең. Минимум температура — 10-15 °C. Фикусқа жел соқпағаны және топырағының салқындап кетпегені жөн. Оны суық еденге қоймаңыз.

18 слайд
 Дұрыс суару — фикусты күтудегі маңызды шарттардың бірі. Жазда фикусты молырақ, ал қыста орташа суару қажет. Фикустың топырағы суару арасында құрғауы керек, бірақ оның толықтай кеуіп кетпеуін қадағалаңыз.  Фикусты белсенді өсу кезінде, яғни наурыз айынан қыркүйек айына дейін тыңайту керек. Оны екі аптада бір рет тыңайтыңыз. Тыңайтқыштың құрамында жасыл массаның өсуіне жағдай жасайтын азот құрауышы бар түрін алыңыз.

19 слайд
Вирусқа қарсы 5 бөлме өсімдігі  Тұмау мен басқа да вирустық аурулар мерзімінде өзімізді және жақындарымызды жұқпадан қорғайтын қосымша әдістер іздейміз. Бөлме өсімдіктері интерьерді безендіріп қана қоймай, ауаны көше шаңынан, зиянды бактериялардан және вирустардан тазарта алады.  Қазтамақ (герань)  Бұрын қазтамақ көптеген үйдің терезесінің алдында тұратын. Бұл классикалық бөлме өсімдігі өз иесін жылы мерзім бойы гүлдерімен қуантып қана қоймай, вирустар мен бактериялардан қорғайды екен. Қызыл гүлдері бар қазтамақтың емдік қасиеті көбірек деп саналады, бірақ ақ, күлгін және алқызыл гүлдері бар қазтамақ та бөлмедегі ауаны тазарта алады. Бұл өсімдік бөлетін заттар стрептококк, стафилококк және тұмау шақыратын басқа да вирустар мен бактерияларды жоя алады.

20 слайд
 Қазтамақ жарықты жақсы көреді. Сондықтан оны жарық жақсы түсетін жерге қойып, топырағы толық кеуіп үлгермеген кезде суарып тұру керек. Қазтмақтың эфир майлары тыныштандыратын әсерге ие. Ол ұйқысыздықпен және күйзеліспен күреседі. Сондықтан оны жатын бөлмеге қоюға болады.

21 слайд
 Сансевиерия  Бұл бөлме өсімдігі халық арасында «ененің тілі» деген атпен белгілі. Бұл өсімдік гүлдемесе де, ерекше жапырақтарымен интерьерді безендіреді және үйдегі дұрыс микроклиматты қалыпта ұстап тұрады. Ол үйдің ішіндегі ауаны тазартады және ылғалдандырады. Сансевиерия вирусқа қарсы қасиетке ие.  Бұл бөлме өсімдігіне аса күтім қажет емес. Оны кейде суаруға ұмытып кетсеңіз де, құрғаққа шыдайды. Бірақ оны күннің көзі тіке түсетін жерге қою ұсынылмайды. Сондай- ақ ол компьютердің зиян сәулесін азайта алады деп саналады, сондықтан оны көбіне жұмыс үстеліне қояды.

22 слайд
 Лиана – шырмауықтың бір түрі, оның жүрек тәрізді жапырақтары өте үлкен болып келеді. Ол өзінің ерекше жапырақтарымен баяғыда-ақ дизайнерлердің жүрегін жаулап алған. Күтімді аса қажет етпейтін бұл өсімдік үйде 2 метр биіктікке дейін өсе алады, сондықтан кез келген интерьерде өте әдемі көрінеді. Оның үлкен жапырақтары вирустар мен микробтарды әлсірететін пайдалы заттар бөледі.  Бұл бөлме өсімдігі жартылай көлеңке жерді жақсы көреді. Бірақ оның жапырақтары температурасы жоғары бөлмеде жылдам өседі. Ол көктем мен жазда көп суаруды қажет етеді.

23 слайд
 Лимон ағашы  Цитрусты өсімдіктер өздерінің емдік қасиетімен танымал. Иммунитетті нығайтуға тек оның жемістері емес, сондай-ақ пайдалы эфир майларын бөлетін хош иісті жапырақтары да көмектеседі. Лимон ағашы бөлмедегі ауаны толықтай зарарсыздандырады. Лимондар бөлетін заттар патогенді микроағзалармен, бактериялармен және вирустармен тиімді күреседі.    Лимон ағашына дұрыс күтім жасалса, ол отбасы мүшелерін жыл бойы әдемі ақ гүлдері мен ірі жемістерімен қуантады және вирустан қорғай алады. Лимон салқындау және жарық жерді жақсы көреді, бірақ желді және күннің ...