Бұқар жыраудың Абылай хан туралы өсиеттері

1 слайд
* “ Абылай ханның қасында ”

1 слайд

2 слайд
* Абылай ханның асында, Бұқарекең жырлайды. Жырлағанда не дейді, Соғыспа деп жырлайды! Зарын қосып жырлайды, Соғыспа деп жырлайды, Бұқар деген кәріңіз! Соғыспен кетер сәніңіз, Жауластық жолды сүймеңіз. Мынау жалған сұм дүние Өтпейді менен демеңіз. Сырдарияның суынан Кесіп әрі өтіңіз. Үш жыл малды тусытып, Жиделібайсын жетіңіз. Шұрайлы жердің ұйығы , — Адамы жүзге келмей өлмеген, Малы екі рет төлдеген, Ел- жұртыңнын қамы үшін, Солай таман кетіңіз. Солай таман кетіңіз. Менің жасым тоқсан үш, Мұнан былай сөйлеуім Маған болар әлі күш. Өліп қалатын тай үшін, Иен қалатын сай үшін, Қылмандар жанжал, ерегес. Егер тілімді алмасан, Ай, Абылай, Абылай, Сені мен алғаш көргенде, Тұрымтайдай ұл едін.

2 слайд

3 слайд
* Түркістанда жүр едің, Әбілмәмбет төренің Қызметінде тұр едің. Қалтылдап жүріп күнелткен, Үйсіндегі Төле бидің Түйесін баққан құл едің. Сен жиырма беске келген соң, Бақ қонды да басыңа, Алтын тақтың үстінде Ак сұңқардай түледің. Дәулет бітіп басыңа, Қызыр келді қасыңа, Бейішке нақ түнедің. Алыстан тоят тіледің, Қылышыңды тасқа біледіңі Алмасаң жауыңды қоймадың, Алсаң да әсте тоймадың, Ырыздықты елден ойладың. Уа, сен қанжығалы Бөгенбай, Тоқымы кеппес ұры едің. Түн жастанып жүр едің, Қабанбайдан бұрын найзаңды Қашан жауға тіредің? Абылай-ау, Абылай, Момынға келіп бек болдың, Атаңды ұқпас ұл едің. Қарсы менен құзарда Жалаңаяқ жүр едің. Жалаңаяқ жар кешкен, Бөз тоқыған сарт едің. Ата тегіңді сұраса, Арқар ұранды жат едің, Қай түріңмен төре едің? Шешеңді және сұраса, Қай алтынның буы едің? Оны да мен білуші ем, Түрікпеннің жерінде, Қашып жүріп күнелткен Мәскенің қара күңі едің. Жұлдызың туды оңыңнан, Жан біткен ерді соңыңнан, Ақ жол тапты күніңіз.

3 слайд

4 слайд
* Арсы менен күрзіге Тайталасты үніңіз. Өзің болған күніңде. Жер-жиһанға сыймады, Азат болған құлыңыз. Ашуланба, Абылай, Ашулансаң, Абылай, Көтерермін, көнермін, Көтеріп қазыға салармын. Өкпеңменен қабынба, Өтіңменен жарылма, Басына мұнша көтерген Еліңе жаулық сағынба! Күнінде мендей жырлайтын, Мініңді айтып сынайтын, Тоқсан үштегі қария Ендігәрі саған табылмас!

4 слайд

5 слайд
*  “ Қазақтың ханы Абылай ”

5 слайд

6 слайд
* Қазақтың ханы Абылай Абылай ханым, бұл қалай? Ақиықты аспанға Ұшпастай ғып торлады. Құлағанға ұқсайды Қазақтың қамал қорғаны. Қайғырмаңыз, ханзадам, Айтпасыма болмады, Батырың өтті Бөгенбай. Қиядан қиқу төгілсе, Аттың басын тартпаған, Қисапсыз қол көрінсе, Қорқып жаудан қайтпаған, Қазақ деген халқынан Батыр шыққан даңқынан, Қарсыласқан асылдар Қорғасындай балқыған, Батырың өтті Бөгенбай. Бұтақты мүйіз бұғысы Саласындай жайылған, Мылтық айтқан мергені Киігін қойдай қайырған, Құланы құлындай тулаған, Түлкісі иттей шулаған, Қыс қыстайтын жеріңді Сол сықылды тау қылған, Батырың өтті Бөгенбай. Асу салған, тас бұзып, Тарбағатай белінен, Қол қондырған қос тігіп, Борлы деген көліңнен, Қалмақты шапқан шулатып Ақшәуілің өрінен, Қоныс қылған найманға Бәрін қуып жерінен, Батырың өтті Бөгембай.

6 слайд

7 слайд
* Қара керей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Қаз дауысты Қазыбек. Шашақ ұлы Жәнібек, Ормандай көп Орта жүз. Содан шыққан төрт терек, Тұғыр болған сол еді, Сіздей төре сұңқарға. Бәйгелі жерден бақ болған, Сегіздей жүйрік тұлпарға. Қайғырмаңыз, ханзадам, Келмей тұр аузым айтарға, Батырың өтті Бөгенбай. Өкпе қылған ел үшін, Жауда кеткен кек үшін, Қазақтың абырой-арына Сарп қылған бар күшін, Қайыры болсын халқыңа, Сабыр қыл, ойла келмесін, Қарияң келіп жырлап тұр Еңбегі сіңген ер үшін Батырың өтті Бөгенбай.

7 слайд

8 слайд
*  “ Ай, Абылай, Абылай ”

8 слайд

9 слайд
* Ай, Абылай, Абылай, Жеңбеген жауың қалмады-ау, Алмаған жерін аз қалды-ау. Бетке алсаң әсте коймадың, Алсаң тағы тоймадың, Несібеңді елден ойладың. Атаңды білмес кұл едің, Ата-тегіңді сұраса, Арқар ұранды жат едің, Қай жеріңде төре едің?! Жұлдызың туды оңыңнан, Жан біткен ерді соңыңнан. Он сан Алаш баласын Жусатып қойдай өргіздін, Жұмсап жүрсің қолыңнан. Ай, Абылай, Абылай, Он бір ғана жасында, Әшейін-ақ ұл едін. Он бес жасқа келгенде, Әбілмәмбет төренің Арқада жүріп қанғырып, Түйесін баққан құл едің. Абылай атың жоқ еді-ау, "Сабалақ" атпен жүр едің. Оны да көрген жерім бар, Жаныс Қарабайдың қолында, Түнде туған ұл едің.

9 слайд

10 слайд
* Жиырма беске келгенде, Бақыт қонды басыңа, Тақыт келді астыңа. Отызға әбден келгенде, Кең дүниеге кенелдің. Отыз беске келгенде, Қара судың бетінде Соқтығып аққан сең едің. Қырық жасқа келгенде, Алтын тонға жең болдың. Қырық беске келгенде, Жақсы-жаман демедің. Елу жасқа келгенде, Үш жүздің бар баласын Бастап өзің келдің де, Аттарының бастарын Бір кезеңге тіредің. Алпыс жасқа келгенде, Жақсы болсаң толарсың, Жаман болсаң маужырап, Жүнжіп барып соларсың. Алпыс беске келгенде, Әрбір атқа қонарсың. Жұмсасаң балаң тіл алмай, Қатының қарсы шабар ұялмай, Көрген күнің сор болар. Жетпіс жасқа келгенде, Жаңылып сөзден қаларсың. Жетпіс толған жел екен, Шала ауырғанмен тең екен. Жетпіс беске келгенде, Жылуы болмас қойныңның, Қауқары болмас сойылыңның, Селкілдеп тірі жүрерсің. Қатардан шығып аулақтап, Жан құлазып қаларсың. Сақал-шашың желкілдеп, Мүжіліп әбден боларсың. Әудем жерге жүрс алмай, Бірсуге жүк боларсың.

10 слайд

11 слайд
* Өлмесең де жойылдың, Ар-аттаққа қойылдың. Сексен деген сор екен, Шындап ұрған пір екен. Сексен бес жасқа келгенде, Екі қара көзіңді алар, Аузындағы сөзіңді алар, Бойыңдағы әліңді алар, Бетіңдегі нұрыңды алар, Тәніңдегі шырынды алар, Саудыратып тісіңді алар, Өлмегенде не қалар?! Тоқсан бес деген тор екен, Дүйім жанның қоры екен. Қарғиын десең ұмтылып, Екі жағың ор екен. Найза бойы жар екен, Түсіп кетсең түбіне Түпсіз терең көл екен, Елсіз жатқан шөл екен, Келмейтұғын неме екен.

11 слайд

12 слайд
* “ Ай, Абылай, сен он бір жасыңда ”

12 слайд

13 слайд
* Ай, Абылай сен он бір жасыңда Тұрымтайдай ұл едің. Он бес жасқа келгенде, Арқада Әбілмәмбет төренің Түйесін баққан құл едің . Абылай атың жоқ еді, Сабалақ атпен жүр едің. Оны да көрген жерім бар, Жаныс Қарабайбайдың қолында Түнде туған ұл едің. Жиырма беске келгенде, Бақыт берді басыңа, Тақыт берді астыңа: Отыз жасқа келгенде, Дүниеге кең едің: Отыз беске келгенде, Қара судың бетінде Шайқалып аққан сең едің; Қырық жасқа келгенде, Алтын тонның жеңі едің; Қырық беске келгенде, Жақсы-жаман демедің; Елу жасқа келгенде, Үш жүздің баласының Атының басын бір кезеңге тіредің;

13 слайд

14 слайд
* Елу бес жасқа келгенде, Жақсы болсаң толарсың, Жаман болсаң маужырап барып соларсың; Алпыс бес жасқа келгенде, Әрбір атқа қонарсың; Жұмсасаң бала тіл алмай, Қатының қарсы шауып ұялмай, Әрнешек күнің сол болар, Еңкейтіп орақ орарға Тоңқайып масақ терерге. Жетпіс жасқа келгенде, Жетпіс деген жел екен, Шала ауырып пір екен. Жетпіс бес жасқа келгенде, Жылуы болмай қойныңның, Қаруы болмай сойылыңның, Өлмесең де жойылдың, Әр атаққа қойылдың. Сексен деген сор екен, Шындап ұрған пері екен; Сексен бес жасқа келгенде, Екі қара көзді алар, Ауыздағы сөзді алар, Бойыңдағы әлді алар, Бетіңдегі нұрды алар, Бойыңдағы шырды алар, Ауызыңдағы тісті алар, Қолыңдағы істі алар, Өлмегенде не қалар? Тоқсан бес деген тор екен, Дәйім жаның қор екен, Қарғиын десең екі жағы ор екен; Найза бойы жар екен, Түсіп кетсең түбіне, Түбі терең көл екен, Ел қонбайтын шөл екен, Келмейтұғын неме екен.

14 слайд