"Буллингтен қорған!" презентация

1 слайд
«Буллингтен қорған!»

1 слайд

2 слайд
Буллингтің негізгі сипаттамалары және оның алдын алу мәселесі. Мектептегі буллингтің формалары. 01 02 Жоспар Буллингтің кезеңдері және оның ерекшеліктері. 03 «Өзіңізді жәбірленушінің орнына қойыңыз» рөлдік ойыны. 04

2 слайд

3 слайд
Буллингтің құрбанына тән сипаттамаларды атаңыз. Көбінесе буллинг жасайтын оқушылардың қандай типтік қасиеттерін білесіз? Мектептегі жәбірлеудің алдын алу үшін қандай шараларды қолданар едіңіз?

3 слайд

4 слайд
Балалар мекемелеріндегі ұжымда зорлық- зомбылықтың екі түрі жиі кездеседі: буллинг және моббинг. «Буллинг» немесе «жәбірлеу» деп зорлық- зомбылық жүйелі сипатқа ие болып, жәбірленушіні өзінің және басқалардың көз алдында қорлау мен құнсыздандыру арқылы жәбірлеушінің күші мен беделін нығайту мақсатымен жүзеге асырылғанда атайды.

4 слайд

5 слайд
Буллинг (ағылш. bullying, bully – бұзық, төбелескіш, сотқар, дөрекі, жәбірлегіш) – ұжымның бір мүшесінің екіншісін қорлау түріндегі психологиялық зорлық-зомбылық түрі. Буллинг көріністеріне мыналар жатады: ●ауызша агрессия (мысалы, ренжітетін лақап атпен атау: «көзілдірік», «ұзынтұра», «қортық» және т.б.); ●сөзбен қорлау (сыртқы келбетке, физикалық кемшіліктерге, оқу үлгеріміне және т.б. қатысты болуы мүмкін); ●кемсіту, мазақ ету; ●қорқыту, физикалық зорлық-зомбылықпен қорқыту; ●жала жабу; ●бопсалау (көбінесе ақша, телефон, басқа да заттарды тартып алу), киіміне, заттарына, оқу құралдарына зиян келтіру; ●оқшаулау, шектеу, елемеу, қарсыласу. Соңғы жылдары әлеуметтік желілерде қауіпті хабарламалар, фотосуреттер мен бейнематериалдар түріндегі кибербуллинг кеңінен таралды.

5 слайд

6 слайд
Бұл жағдайда қатарластары өз ортасынан өзгеше, әдеттегідей емес киінетін, өзін басқаша ұстайтын және т.б. қандай да бір ерекшеліктері бар құрдасын мазақтап, күлкі етеді. Моббинг (ағылш.: mob-көпшілік) - ұжымның бір мүшесін басқалардың қорлауы түріндегі психологиялық зорлық- зомбылықтың түрі. Ұжымның бір мүшесін қорлауға ұжымның басқа да жаңа мүшелері қосылып, буллинг моббингке айналатын жағдайлар жиі кездеседі. Моббингтің көріністеріне мыналар жатады: бас тарту, түртпектеу, келемеждеу, жала жабу, түрлі сипаттағы қорлау, ұжымдық ұрып-соғу және т.б.

6 слайд

7 слайд
Буллингтің формалары Буллингтің формалары: Физикалық (итеру, тепкілеу, ұрып- соғу). Әлеуметтік (психикалық) (бетпе-бет – тікелей қорлау және кемсіту, елемеу; сырттай – жәбірленушінің қатысуынсыз, жалған өсек, қауесет тарату, кибербуллинг).

7 слайд

8 слайд
Жанама буллинг айқын көрінбейтін әрекеттер арқылы көрініс табады – манипуляциялық мінез- құлық: жалған ақпарат, өсек пен қауесет тарату, адамды қарым-қатынас шеңберінен, бірлескен іс-шаралар мен ойыннан шығару, бас тарту, елемеу, қарсы шығу. ДДҰ зерттеуіне сәйкес, литвалық 11 жастағы оқушылардың 64%-ы, ресейлік оқушылардың 50%-ы, бельгиялық оқушылардың 46%-ы мерзімді түрде буллингке ұшырайды. Австрияда, Люксембургте және Шотландияда бұл көрсеткіш 32%, Канада мен Швейцарияда 30%, Францияда 25%-ды құрайды. Қазақстанға келетін болсақ, 2021 жылы Ұлттық қоғамдық денсаулық сақтау орталығы қазақстандық оқушылар арасында сауалнама жүргізді. Бұл ретте 11-15 жас аралығындағы жасөспірімдер екі ай бойы буллингтің, кибербуллингтің құрбаны болғанын немесе өздері қатысқанын анықтап жауап берген. Буллингтің формалары

8 слайд

9 слайд
Сарапшылардың пікірінше, ҚР-дағы әрбір бесінші оқушы жәбірлеудің құрбаны болады. Сауалнамаға қатысқан 11-15 жастағы жасөспірімдердің шамамен 17%-ы айына бір немесе одан да көп рет мектепте буллингке ұшырағаны, ал 20%-ға жуығы жәбірлеуге қатысқаны анықталды. Көбінесе бұл мінез-құлық 11 мен 13 жастағы ұлдар арасында жиі кездеседі, ал қалалық мектеп оқушылары жиі зорлық-зомбылықтың құрбаны болады. Білім беру ұйымдарында буллинг қатарластар арасында да, әртүрлі деңгейдегі білім алушылардың қарым- қатынасында да болуы мүмкін. Көбінесе буллинг — бұл саналы түрде жоспарланған ұзақ мерзімді физикалық және (немесе) психологиялық зорлық-зомбылық, оны тоқтату үшінші тараптың араласуын қажет етеді: директор, мұғалімдер, мектептің басқа қызметкерлері, оқушылар, ата-аналар, кейде құқық қорғау органдарының өкілдері. Буллингтің формалары

9 слайд

10 слайд
Буллингтің ерекшеліктері және кезеңдері буллинг асимметриялы (сәйкес емес, теңсіздік): бір жағында физикалық және/немесе психологиялық күшке ие зорлық-зомбылық жасаушы, екінші жағында, мұндай күшке ие емес және үшінші тұлғалардың қолдауы мен көмегіне мұқтаж жәбірленуші бар; буллинг қасақана жүзеге асырылады, нақты адамды мақсатқа алып физикалық және психикалық азап шектіруге бағытталады; буллинг подрывает у пострадавших уверенность в себе, денсаулығын, өзін-өзі бағалауын және адамдық қадір-қасиетін бұзады; буллинг – бұл зорлық-зомбылық жасаушы мен жәбірленушіге ғана емес, сонымен бірге зорлық-зомбылық куәгерлеріне, ол орын алған бүкіл сыныпқа (топқа) әсер ететін топтық процесс; буллинг ешқашан өздігінен тоқтамайды және әрқашан да зардап шеккендерді, буллинг жасаушылар (қорлаушылар) мен куәгерлерді қорғауды және оларға көмек беруді қажет етеді. 1 2 3 4 5

10 слайд

11 слайд
Буллингтің әрқашан да мынадай мақсаттары болады: құрбанды жәбірлеу оның қорқынышын ояту көңіл-күйін түсіру бағындыру қорлау

11 слайд

12 слайд
Хейзинг — бейресми зорлық-зомбылық бастамаларына негізделген рәсімдер. Мұндай рәсімдер көбінесе жабық (әскерилендірілген, интернаттық, пенитенциарлық (қылмыстық-атқару)) мекемелерге тән, бірақ олар қарапайым мектептер мен училищелерде де кездеседі, әсіресе егер оларда басқа қаладан келген білім алушыларға арналған жатақханалар бар болса жиі орын алады. Хейзинг

12 слайд

13 слайд
Хейзинг те буллинг сияқты, көбінесе жасырын немесе айқын гендерлік және жыныстық реңктерге ие.

13 слайд

14 слайд
Ересектердің (ата-аналардың және/немесе педагогтердің, білім беру ұйымы әкімшілігінің) буллингтік жағдайға араласуының арқасында зардап шеккен білім алушыларға қажетті әлеуметтік-психологиялық көмек көрсетілместен, оларды басқа сыныпқа немесе мектепке ауыстырып жатады. Ұзақ мерзімді зорлық-зомбылықтан туындаған терең психологиялық жарақат болашақта зардап шеккен адамның жаңа оқу ортасына сәтті сіңісіп кетуі мен әлеуметтенуіне кедергі келтіруі мүмкін және буллингтің «жаңа орында» қайталануының себептерінің бірі болуы мүмкін.

14 слайд

15 слайд
Буллингтің кезеңдері 1) Буллингтік топтардың түзілуі. Балалар мен жасөспірімдер ұжымының арасында физикалық күш көрсету немесе зорлық- зомбылықтың басқа түрлері арқылы өзін-өзі танытуға ұмтылатын «көшбасшының» айналасында үстемдікке немесе оны қорғауға және қорғалуға ұмтылатын «жақтаушылар» тобы құрылуы мүмкін. Егер зорлық-зомбылықтың алғашқы көріністері қатаң және батыл түрде тоқтатылмаса, онда олардың басты бастамашысы, яғни, «көшбасшысы» өзінің жазасыздығына сенімді болып, бұл оның жақтастары арасындағы беделін арттырады және топты нығайта түседі. 2)Жанжалдың күшейе түсуі. Мұғалімдердің араласпауы, сыныптастарының немқұрайлылығы зорлық-зомбылық әрекеттерінің қайталануына мүмкіндік береді, ал зорлық-зомбылыққа ұшыраған оқушы біртіндеп қарсыласу қабілеті мен ерік- жігерін жоғалтады. Осындай жағдайдан осалдана түсіп, ол келесі шабуылдарға жол береді. 4) Буллингтің төртінші кезеңінде қудалау орын алады. Зорлық- зомбылық жасаушылармен кездесуден және тағы да жарақаттанудан аулақ болу үшін зардап шеккен оқушылар қатты үмітсіздікке ұшырап, сабақтардан жиі қалады немесе білім беру ұйымына баруды мүлдем тоқтатады. Бұл құбылыс «буллингтің академиялық зияны» деп аталды. 3) Үнемі шабуылға ұшыраған оқушы жәбірленушіге айналады. Үшінші кезеңде басқалар бұл адамды үнемі қорлауға үйреніп, оны осы жағдайға өзін айыптай бастайды. Адамның өзі қорланғаны үшін өзін кінәлі деп сене бастайды. Ол енді өз күшімен жағдайды жеңе алмайды, күйзеліске ұшырап, қорқынышқа бой алдырады, моральдық бұзылыстарға ұшырайды.

15 слайд

16 слайд
Әйелдерге қарағанда ер адамдар агрессивті болып келеді. Буллинг барлық жастағы ер балалар арасында жиі кездеседі, бұл ұлдар мәдениетінің «қалыпты» аспектісі ретінде танылады. Агрессия ер адамның мінез-құлқының сипатына енеді, агрессияны ер балалардан жиі күтеді, кейде тіпті ол үшін мадақтап та жатады. Ұлдар мен қыздардың мінез- құлқындағы айырмашылықтар екі жастан бастап пайда болады. Ұл бала ерте кезден бастап қарсы тұра білуі керек, оны қорлаушылармен өз бетінше күресуге үйретеді және соған ынталандырады. Қызды шамадан тыс белсенділігі, басқаруға ұмтылуы және талапшылдығы үшін айыптап жатады.

16 слайд

17 слайд
Тұрақты орын алатын және қатыгез буллинг жағдайында балалар мен жасөспірімдер азаптан құтылу үшін өз-өзіне қол жұмсауы мүмкін, өйткені уақыт өте келе басқалардың қолдауы мен көмегі болмағандықтан, олар біртіндеп мәселенің оң шешілуіне деген үмітін жоғалтады. Олардың үмітсіздігі иррационалды (қисынсыз) ойлаумен күшейеді, осыдан барып өлім үнемі жарақаттайтын жағдайдан және үмітсіздік, жалғыздық пен жанын ауыртататын сезімдерден арылудың жалғыз жолы болып көрінеді.

17 слайд

18 слайд
«Өзіңізді жәбірленушінің орнына қойыңыз» рөлдік ойыны Сіз мектепке келдіңіз. Ешкім сізбен амандаспай, бәрі бұрылып кетіп жатыр. Сіз дәлізден өтіп бара жатырсыз, артыңыздан шыққан күлкі мен сыбырды естідіңіз. Сіз сыныпқа келіп, отырдыңыз. Сол сәтте сізге жақын жерде отырғандардың бәрі тұрып, сізден алыс орындарға барып отырып жатыр. Сіз үй жұмысын тапсырғыңыз келіп, оны қолыңызға алғанда, біреудің сызып тастағанын көрдіңіз (сіз бақылау жұмысын жаза бастағаныңызда, тақтаға алдын-ала жазылған тапсырманы біреу өшіріп тастағанын көресіз). Сіз өзіңіздің күнделігіңізді алып қарайын дегенде, ол орнында жоқ болып шығады. Кейінірек сіз оны дәретхананың бұрышынан беттеріне аяқтың іздері түскен қалпында тауып алдыңыз. Бір күні сіздің шыдамыңыз таусылып, айқайлап едіңіз, сізді бірден директорға шақырады және мұндай мінез-құлық танытқаныңыз үшін ұрсады. Сіз шағымдануға тырысып айта бастағанда, сізге құлақ аспай «сыныптастарыңмен (әріптестеріңізбен) тіл табыса білуің керек еді!» деген жауапты естисіз.

18 слайд

19 слайд
Сіз өзіңізді қалай сезініп тұрсыз? Сіз бұндай жағдайға қанша уақыт шыдай аласыз?

19 слайд

20 слайд
Қорытынды Буллинг – бұл топтық құбылыс, топтың мінез-құлқының бір түрі. Бұл құбылысқа нақты баға беру керек: «Адамдар әртүрлі болуы мүмкін, олар бір-біріне көбірек немесе азырақ ұнауы мүмкін, бір адам басқа адамға мүлдем дұрыс емес болып көрінуі мүмкін, бірақ бұл бір-бірін ренжітуге және қорлауға себеп бола алмайды. Ақылды адамдар бірге өмір сүруге және бірге жұмыс істеуге үйрене алады». Оқушыларды мәселені бірлесіп шешуге ынталандыру қажет: мәселе ортақ болғандықтан, оны бірге шешу тиімді.

20 слайд