"Дәрілік өсімдіктер" Биологиядан презентация жетекші: Р.С.Тлекқабылова

1 слайд
Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы Болдырев ауылы Болдырев негізгі мектебі Дайындаған: 8 класс оқушысы Аманғали Қыдырәлі Жетекшісі: биология пәні мұғалімі Р.С.Тлекқабылова

1 слайд

2 слайд
Дәрілік өсімдіктер – шипалы өсімдіктер, медицинада және мал дәрігерлігінде емдеу және аурудың алдын алу мақсатында қолданылатын өсімдіктер. Дәрілік өсімдіктердің емдік қасиеті олардың құрамында стероид, тритерпен, алкалоид пен гликозидтердің, витаминдердің, эфир майлары мен тұтқыр заттар сияқты түрлі химиялық қосылыстардың болуына байланысты. Қазақстанда өсетін алты мыңнан астам өсімдік түрлерінің бес жүздей түрі дәрілік өсімдіктерге жатады. Дәрілерді дайындау үшін шикізат ретінде пайдаланылатын дәрілік өсімдіктер бөлек іріктеледі. Дәрілік өсімдіктер кептірілген шөп, т ұ нба, қайнатынды, шай, ұнтақ, т.б. түрінде қолданылады. Дәріні, көбінесе, жабайы өсімдіктерден алады. Көптеген өсімдіктердің емдік қасиеттері бар. Осы заманғы кейбір ең таңдаулы дәрілер жабайы шөптерден жасалған.

2 слайд

3 слайд
Ө сімдіктер дің д әрілік қасиет терінің негізі Алкалоидтар Гликозидтар Кумариндер Флавоноидтар Дубильді заттар Эфир майлары

3 слайд

4 слайд
● Алкалоидтар - құрамында азотты органикалық қосылыстары бар негізді заттар. Қазір алкалоидтардың 2 мыңнан астам түрлері белгілі, олардың 30-нан астамы медицинада қолданылады. Негізінен жүйкені қоздыру және басу үшін қолданылады, қан қысымын көтеріп, түсіреді, сондай-ақ бактерицидті қасиеттері де бар. Өсімдік құрамында 0,2-0,5% мөлшерінде кездеседі. ● Флавоноидтар - түрлі химиялық қосылыстардан тұратын фенолды заттар. Көпшілік флавоноидтер бактерицидттік, жараны жазу үшін қолданылады. Сондай-ақ ағзадағы радиоактивті заттарды шығаруға қолданылады. Залалсыз бояғыштар негізінде тамақ өнеркәсібінде көп қолданылады.

4 слайд

5 слайд
● Кумариндер - алғаш рет кумарин Оңтүстік Америкада өсетін кумаруна ағашынан (Dipterix odorata) алынған. Медицинада ағзаның өсуіне, қатерлі ісіктің алдын алуға, антибиотик ретінде қолданылады. ● Эфир майы - ұшқыр, иісті зат. Өсімдіктерден алынады. Сезім мүшелеріне тез әсер етіп кейде оң, кейде кері әсер етуі мүмкін. Медицинада дезинфициялау, бактерицидтік қасиеті және қақырық түсіру үшін пайдаланады, бүйрек пен зәр шығару ағзаларын қоздырады. Көбінесе басқа иісті басу үшін қолданылады.

5 слайд

6 слайд
● Гликозидтер – қант молекуласы мен гликозидтті гидроксилдің химиялық қосылыстары, агликондар немесе гениндермен қосылған күрделі қосылысты зат. Медицинада жүрек ауруларына қарсы қолданады Ең көп қолданылатыны - К-строфантин мен інжугүл жапырақтарынан алынатын – конвалятоксин және кендірдің тамырынан алынатын цимарин заттары. ● Дубильді заттар – теріні қатайту, сапасын көтеру мақсатында қолданылады. Өсімдіктерде 10-20% кейде 70%-ке дейін кездеседі екен. Медицинада жараның үстінің тез бітуі үшін және олардың сілемейлі қабатына микроағзалардың түспеуі үшін қолданылады. Кей түрлері улануға қарсы да қолданылады.

6 слайд

7 слайд
Қазіргі таңда медицинада қолданылатын 6000-ға жуық өсімдіктердің түрлері белгілі.

7 слайд

8 слайд
Түймедақ гүлі Түймедақ гүлімен қабынуға қарсы, антисептиктік қасиеттердің жиынтығын кездестіруге болады. Түймедақ өттің айдалуына, тәбеттің ашылуына ықпал етіп, аллергиялық компоненттерінің арқасында аллергияға қарсы қолдануға болады. Оны өт жолдарына тас байлану, әйелдердің жыныстық аурулары, тік ішек, асқазан жарасы ауруларына пайдаланса, емі нәтижелі болады. Түймедақтың жалпы 350-ге тарта түрі бар. Түрлерінің ішіндегі ең кең таралғандары: римдік, неміс, далматтық, кавказдық, парсылық түймедақтар.

8 слайд

9 слайд
Бақбақ – биікастралылар тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде бір не екі жылдық шөптесін өсімдіктер,. Қазақстанда 59 түрі бар, 23-і сирек кездесетін эндемик өсімдіктер болып саналады. Олар шалғынды, көгалды жерлерде, жол жиегінде, тау бөктерінде өседі. Бақбақтың биіктігі 5 сантиметр сындырғанда сүт сияқты ақ түсті. Латек сөлі шығатын көпжылдық шөп. Жапырағы ұзынша келеді, гүлі ашық сары түсті. Сәуір-қыркүйек айларында гүлдейді.  Еліміздің солтүстігінде Ылғалды шөп шабындық жерлерде, ашық аландарда, тау бөліктер-інде өзен жағалауларында өседі .Бақбақ

9 слайд

10 слайд
Тасшөп (чабрец) - биіктігі 3-10 сантиметр дәрілік шөп. Сабағы қысқа түктер басқан, жер бетінде жабыса өседі. Жапырақтары қарама – қарсы орналасқан , уақ, хош иісті. Гүлдері қызғылт түсті, шашыранқы гүл шоғын құрайды. Мамыр қыркүйек айларында гүлдейді. Еліміздің барлық жерінде таралған. Құмды, қарағай, тоғайлы жерлерде өседі. Дәрілікке шөбін пайдаланады. Онда эфир майы, С витамині, емдік заттары бар.  Тасшөп

10 слайд

11 слайд
Жантақ – тікенекті көпжылдық дәрілік шөп өсімдігі.  Сабақтарында кезектесе орналасқан тікенектері бар. Сол тікенектері түбінде кішкене жабырақтары орналасқан. Уақ, қызыл түсті гүлдері болады. Мамыр айында және тамызда гүлдейді.  Еліміздің барлық Оңтүстік аудандарында, Орта Азия, Кавказ. Негізінен далада, құрғақшылық аймақта өседі. Жантақтың жас шөбінде, әсіресе С витамині өте көп болады. Дәрілікке жантақтың шөбі және тамыры пайдалы. Жантақ

11 слайд

12 слайд
Жолжелкен – қорғасыншөптер тұқымдасына жататын   бір жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанда шөлді, таулы аймақтардың сор, сортаңды, құмды, тақырлы жерлері мен сексеуіл өскен алқаптарда кездеседі. Асқазан ауруларында, қабынуға қарсы қолдануға жапырағын болады.Жолжелкен

12 слайд

13 слайд
Андыз Андыз – күрделі гүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде бір жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстандағы шалғынды алқаптарда, өзен, көл жағасында, жазық және таулы жерлердегі ормандарда 12 түрі өседі. Маусым-шілде айларында гүлдеп, тамызда жеміс береді. Өсімдіктің тамырында жүрекке әсер ететін, қатыну процесін басатын, құрттар мен микробтарды өлтіретін қантты зат – эфир майы, инулин бар. Сондықтан андыз бағалы дәрі-дәрмек алатын өсімдік ретінде пайдаланылады, сондай- ақ тағам өндірісінде және бояу алу үшін қолданылады. Қазақстанда Семей, Көкшетау, Ақтөбе, Орал, Қостанай, Қарағанды, Шымкент маңайларына өседі

13 слайд

14 слайд
Бұл — жабайы өсiмдiктiң бiр түрi. Шығыс Қазақстан - да өседi. Бронхит және т.б. тыныс жолдары аурулары - мен ауырғанда қақырық түсiру үшiн тамыры мен тамыр сабағын қайнатып iшедi. Эфир майынан жасалған препараттар антисептикалық дәрi , қабынғанға және iш құрттарына қарсы дәрi ретiнде қолданылады. ҚАРАНДЫЗ

14 слайд

15 слайд
Ми я - жабайы ө сiмдiк. Тамырынан жасалған д ә рiлер қ а қы р ық т ү сiруге ж ә не iштi ж ү ргiзуге, қ абын ғ ан ғ а ж ә не т ү йнегенд е басу ғ а қ олдан ы лады. Глицерром препараты бронхиальдi астма, б үй рек ү стi бездерiнi ң қ ызметi т ө мендегенде, экзема жене аллергиял ық дерматит т.б. аурулар ғ а қ арсы колданылады. Ликвиритон преп а раты несеп айдайтын д ә рi ретiнде қ олданылады. Қазақстанның барлық аймақтарында кеңінен таралған.Мия

15 слайд

16 слайд
Жас жапыра қт ар ы нан алын ғ ан шырыны м ен с п ирт iрi ң дi жараны, к ү йiктi, терiнi ң қ абыну ауруларын емдейдi. Алоенi ң шыр ын ы созылмалы iш қ ату ауруына да қ олданылады. Алоедан дайындал ғ ан биостимулятор преп а раты ауру организмнi ң қ ор ғ ану функциялар ы н к ү шейтедi. Кептiрiлген сы ғ ындысынан алын ғ ан спирттi т ұн дырмасы немесе құ р ғ а қ экстракты i ш ж ү ргiзетiн д ә рi ретiнде қ олданылады. Сондай-а қ ас қ азанны ң тама қ сi ң iру жұмысын жаксартады ж ә не т ә бет к ө тередi. Алоэ

16 слайд

17 слайд
Меңдуана-алқалар тұқымдасына жататын бір жылдық не екі жылдық шқп тамырлы өсімдік, биіктігі 30-70см айналасында, өн бойында жұмсақт түгі болады. Қазақстанның барлық өңірінде таралған. Жемісі қоңырау тәрізді, ішінде ұсақ домалық ұрығы болады, улы келеді. Меңдуана

17 слайд

18 слайд
Інжугүл Інжугүл - ы лғалды, көлеңкелі жерлерде өседі. Інжугүлдің барлық мүшелері улы. Дәрі үшін інжугүлдің жапырақтары пайдаланылады. Ол жүрек қағысын басатын тамшылар дайындауға қолданады.. Өсімдіктің гүлі парфюмерияда інжугүл иісін алуға қолданылады. Інжугүл Жайық өзенінің оң жақ жағалауында өседі. Алматы, Қарағанды ботаникалық бақтарында  өсіріледі. Өте аз бөлікте таралғандықтан, май інжугүлі Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген

18 слайд

19 слайд
Итмұрын Итмұрынның ерекшелгі – бағалы витаминдере бай, жемісі және одан дайындалған дәрі- дәрмектер медицинада негізінде асқазан және бауыр ауруларын емдеуге қолданылады, гүлдерін шайдың орнына пайдалануға болады, күлтелерден дайындалған эфир майы – парфюмерия өндірісінде пайдаланылады

19 слайд

20 слайд
Түйежапырақ күрделігүлділер тұқымдасынан, екі жылдық өсімдік. Арам шөп ретіненде кеңінен таралған. Жас тамырын тамақ дайындауда қолданылады. Қабынуға қарсы, жараны тез жазуға, қан тазартатын, несеп айдайтын, зат алмасуды реттейтін әсері бар өсімдік. Сондықтан асқорыту, бауыр, бүйрек жолдарының ауруларын емдеуде, ревматизм, қант диабетінде қолданылады. Түйежапырақ тұнбасынмен шаштың өсуін жақсарту үшін, қайызғақтан арылу үшін басты жуады. Түйежапырақ

20 слайд

21 слайд
Мыңжапырақ күрделігүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдіктер. Қазақстанның барлық облыстарында жазық жерлердегі шалғындарда, ашық ормандарда, жол жиегінде, сондай-ақ, егістік алқаптарда арамшөп ретінде өседі.  Кәдімгі мыңжапырақ – дәрілік өсімдік. Оның препараттары асқазанның түрлі ауруларында, ішкі және сыртқы қан кетулерде қолданылады. Мыңжапырақ

21 слайд

22 слайд
Адыраспан түйетабандар тұқымдасына ж ататын көп жылдық өсімдіктер туысы, терең тамырлы өсімдік. Сабы мен гүлінде уы болады. Ерекше күшті сасық иісті, дәрілік өсімдік.  Биіктігі 30-80 см аралығында, бірақ көбінде 30 см төңірегінде өседі. Тау беткейлерінде, жол бойында, жазық далаларда көктейді. Жаз-күз мезгілдерінде жемістейді. Қазақстанда оның үш түрі бар. Қазақстанның шөл- шөлейтті, сортаңды жерлерінде, әсіресе Шу, Іле, Сырдария, Сарысу өзендері бойындағы тақырланған жайылымдарда бір түрі – кәдімгі А. ( P. harmala) өседі. Емдік қасиеті бар түр.Адыраспан

22 слайд

23 слайд
Назарларыңызға рахмет!!!

23 слайд