#1 слайд
Дидактика пәні, міндеттері, негізгі тұжырымдамалары, мәні, функциялары Дайындаған: Ибрагимова Г.У.

1 слайд

#2 слайд
I. Дидактика туралы жалпы түсінік. Дидактиканың обьектісі, пәні, қызметтері және міндеттері II. .Дидактиканың ұғымдары III. Дидактиканың негізгі мәселелері. Дербес мәселерді дидактикадан бөліп алу және оның олардың дамуына ықпалы. IV. Үздіксіз білім беру жағдайындағы дидактиканың ролінің артуы. V. Дидактиканың негізгі тұжырымдамалары

2 слайд

#3 слайд
«Дидактика» - бұл ежелгі грек сөзі, яғни didaktik о c – оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді. Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы. Дидактиканың міндеті – білім мазмұнын, оқыту әдістерін және оқытуды ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан негіздеу. Бұл ұғымды ғылыми айналымға енгізген неміс педагогы Вольфгант Ратке /1571-1635/.

3 слайд

#4 слайд
Дидактиканың негізін салушы чех педагогы Ян Амос Коменский «Ұлы Дидактика» кітабында оқыту мақсаты, әдістері, принциптері, сынып-сабақ жүйесі туралы жазды. Ол басты мақсат – адамшылық, оған жету жолы – білім беру және оқыту деп санады . Я.А.Коменский саналылық және белсенділік, көрнекілік, жүйелілік және сабақтастық, жаттығу және түсініктілік принциптерін ұсынды. Коменский сынып-сабақ жүйесін терең зерттеді. «Жақсы ұйымдастырылған мектеп заңдары» деген еңбегінде сынып-сабақ жүйесінің бөліктерін атады.

4 слайд

#5 слайд
Олар: - оқушыларды белгілі бір уақытта қабылдау, сабақ аяқталмай ешкімді одан босатпау; - Оқушыларды сыныптарға бөлу; - Әр сыныпқа бір бөлме беру; - күніне 4 сабақ өткізу; - әрбір сағатта істелетін жұмыстарды жоспарлау; - қоңыраудың соғылуы; - тәртіп; - бір сабақтың ұзақтылығы бір сағаттан аспау керек; - сабақты күзде бастау керек; Я.А.Коменский «Мұғалім – сабақты жаратушы, оның жүрегі»,- деп түсінген. Оқушының өз күшіне деген сенімін арттыру, еңбекті сүюге тәрбиелеу, үй жұмысы туралы да мәселелер ұлы педагогтың назарынан тыс қалған жоқ. Коменский экскурсияны кең қолданып, оны білім берудің маңызды құралы деп санаған.

5 слайд

#6 слайд
Иоганн Генрих Песталоцци (1746-1827 жж.) «Гертруда өз балаларын қалай оқытады» (1801 ж.) деген еңбегінде дамытып оқыту принциптерін ұсынып, бастауыш мектептегі оқыту әдістерінің негізін қалады . Сөз, сана, шама – ақыл жемісі, оның негізі, оқытудың қарапайым құралдары. Жаратушы балаға күш береді. Ол баланы дамуға итермелейді. «Көз көргісі, құлақ естігісі, аяқ жүргісі, қол ұстағысы, жүрек сенгісі, жақсы көргісі, ми ойланғысы келеді», - деген. Осы тұжырымға сай И.Г.Песталоции буынға бөліп оқыту, алдымен сурет салуға үйрету, содан кейін жазуға үйрету тәсілдерін қолданған. Пәндерді көрнекілік арқылы оқыту тиімді екендігін дәлелдеген. Ұлы педагог көрнекілік әдісін Я.А.Коменскийге қарағанда терең жазып, ақыл-ой жұмысына керектісі еңбек пен тәжірибе деген.

6 слайд

#7 слайд
Жан Жак Руссо (1712-1778 жж.) «Эмиль немесе тәрбие туралы» (1762 ж.) деген еңбегінде халыққа білім беруді, әр адамды дамытуды, баланың белсенділігін көтеруді ұсынды. Өз заманының мектебін өмірмен байланыспағаны, кітап тілімен көп сөйлегені үшін сынады, Русоо баланың қажеттілігін қанағаттандыратын оқыту теориясын ұсынды. Бұл тұжырымдамаға сәйкес баланы өмірге бейімдеу керек деп, тәрбиешілерді оның қажеттіліктері мен қызығушылықтарын ескеруге шақырды. Оның оқыту мен бала өмірінің байланысы, бала табиғатын зерттеу, шығармашылық күшін дамыту, еңбекке дайындау сияқты ияеяларының педагогиканың дамуы үшін маңызы зор болды.

7 слайд

#8 слайд
* Ұлы орыс педагогы Константин Дмитриевич Ушинский (1824-1870 жж.) басқа тілде оқыту баланың табиғи күші мен қабілетін әлсіретеді, сондықтан оны ана тілінде оқыту керек деді. Ушинский бастауыш мектеп жұмысының негізгі бағыттарын, жеке пәндердің мазмұнын анықтауға көп үлес қосты. Халық шығармашылығы – ертегілер, мақал- мәтелдер, жұмбақтар білімділікке көмектеседі. Зейінді жаттықтыру, есте сақтауды жақсарту, қайталау, жүйелілік, сабақтастық беріктік принциптері, оқытудың түрлі әдістері баланың берік білім алуын қамтамасыз етеді.

8 слайд

#9 слайд
* Ыбырай Алтынсарин (1841-1889 жж.) – орыс тілін қазақтарға үйрету курсының, оқу жоспарларының, бағдарламаларының авторы. Ол орыс тілі мен қазақ тілінің айырмашылықтарын анықтады. Оқыту процесінде көрнекілік, әңгімелеу, кітаппен жұмыс әдістерін кең қолданды. Ы.Алтынсарин орыс тілін үйрету үшін дайындық сыныптарын ашты, ауызша сөйлеу тәсілі қолданылып, орыс әдебиеті, грамматиканы оқытқанда қазақ тілінде аз сөйлеткен, сөздік жұмыстарын жүргізген. 1879 жылы оқу құралы «Қырғыз хрестоматиясы» шықты. Бұл бірінші, қазақ тіліндегі оқу құралы, оған ауыз әдебиеті шығармалары , өсімдік, техника атаулары енгізілді.

9 слайд

#10 слайд
* Ахмет Байтұрсынов (1873-1937 жж.) – қазақша оқыту әдістемесінің негізін салушы. «Оқу ана тілінде жүргізілсін» деген талапты бастаушы. 1912 жылы тұңғыш рет «Әліппе» жазды, ол халықты сауаттандырудың басты құралы болды. Бүл оқу құралы әрі сауат ашу, әрі ұлттық дүниетанымды іске асыру мақсатын қойды.1926 жылы бұл «Әліппенің» жете өңделген жаңа түрі жарияланып, қазақ халқының сауат ашу мектебінің басты құралы болды. Әдіскер оқушыларға ереже жаттаудың тиімсіз екенін дәлелдеп, түсіндіру, талдау, қорыту тәсілдерін қолдануды ұсынды.

10 слайд

#11 слайд
* Жүсіпбек Аймауытов (1980 – 1931жж). «Тәрбиеге жетекші» (1924 ) деген еңбегінде баланы оқытудың ережелерін, заңдарын баяндайтын, оқытудың дұрыс жүйесін тауып, білім берудің шарттарын көрсететін педагогика бөлімі «дидактика» деп, дидактикаға қазақ тілінде тұңғыш ғылыми анықтама берген. Ж. Аймауытов баланың ақылын, сезімін, ерік – жігерін, мінезін тәрбиелеу керектігін атап көрсетті. Балаға туған елдің салт- санасын, әдет- ғұрпын көрсетуді ұсынды. Баланың тіл байлығын арттыруға ерекше көңіл бөлді.

11 слайд

#12 слайд
«Білім, іскерлік, дағды» базары

12 слайд

#13 слайд
Білім – адамзатты ң ж инақтаған тәж ірибесі, заттар мен құбы лы старды , табиғат пен қоғам заңдары н тану нәтиж есі. Білім – қандайда бір іс-әрекетті ж асау негізі. Іс-әрекет ж еке тұлғаны қалы птасты рады . Білім – қоғамдық – өндірістік тәжірибеде қолданылады, меңгерілген білім көмегімен адам жаңа білімдер жасауға қатысады, еңбекке дағдыланады, қоғамдық – материалдық байлықтың артуына, рухани мәдениеттің дамуына өз үлесін қосады. Әл – Фараби: «Бақытты болу, кәмлетке келу, қоғамдық тіршілікті жақсарту – барлығы да білімділікке байланысты. Білім мен өнерді меңгергеннен кейін адамда іскерлік пен өз бетінше әрекеттену, одан соң парасаттылық пайда болады», - деген. Білім

13 слайд

#14 слайд
Білім өздік жұмыс және сабақтан тыс шығармашылық іс-әрекетте қолданылады, сөйтіп ой жұмысы тұрақты, терең жүреді . Ой тұрақтылығы дегеніміз – ойдың маңызды, оқу материалдарына тоқталуы, оларды ойда сақтау, керек жерде қолдана білу. Ойдың тұрақтылығы ақыл-ой жұмысымен айналысуға байланысты Ойдың тереңдігі оқылған объектіні терең білуден, оны өз бетімен зерттеп, ішкі байланыстарын, басқа объектілермен байланыстарын аша білуден көрінеді. .Материалға шығармашылық тұрғыдан қарау, алынған білімдерді теориялық және тәжірибелік жұмыста қолдану

14 слайд

#15 слайд
Іскерлік дегеніміз – іс – әрекетті жақсы істеуге керекті жұмыс тәсілдерін белгілі бір жағдайларға байланысты таңдау және қолдану, адамның жұмысты жаңа жағдайда өнімді, сапалы, уақытында істей білу қабілеті. Психология және дидактика тәжірибесі оқу бағдарламаларына өте маңызды оқу іс –әрекетін енгізуді талап етті Арнайы іскерліктер – оқушылардың бойында нақты оқу пәндерін оқу процесінде қалыптасады. Олар оқу материалымен жұмыс істеуге керекті және оны түсінуге елеулі ықпал етеді. Оқушының оқу жұмысын тиімді ұйымдастыру іскерліктері – оқу материалдарын меңгеру, талдау, оларды түрлі танымдық міндеттерді шешуге қолдану, өз жұмысын бақылау, оның нәтижелерін түзету. Интеллектуалдық іскерліктер – талдау және жинақтау, қорытындылау және саралау, салыстыру және ұқсату, себеп – салдарлық байланыстарды табу.

15 слайд

#16 слайд
Қ.Жарықбаевтың анықтамасы бойынша «дағды – алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс- әрекет бөліктерінің қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматтандырылуы». Дағды – іс –әрекеттің автоматтандырылған бөлігі, ол іс – әрекетті жақсы, көп күш жұмсамай, жасауға мүмкіндік береді. Ақыл – ой дағдылары: әдебиеттерді, сызбаларды оқу, есте сақтау, өткенді тұрақты түрде қайталау. Тілдік дағдылар: сөйлемдерді дұрыс құру, дәйекті дәлелдерге сүйеніп сөйлеу және жазу, қыстырма сөздерді қолданбау. Ерік – жігер дағдылары: іс-әрекеттегі белсенділік, тәртіптілік, талап қоя білу. Мәдени дағдылар: ұжымды басқа адамдарды құрметтеу, өзін –өзі тәрбиелеу.

16 слайд

#17 слайд
Дидактика көптеген мәселелерд і зерттейді. Солардың ішінде білім беру тұжырымдамасы, үздіксіз халыққа білім беру жүйесі. Бұл жерде оқыту тұжырымдамасына сәйкес кейбір көкейкесті мәселелер қарастырылады:  1. Білім беру мазмұнының барлық аспектілері: оқу жоспарын, бағдарламаларды, оқу құралдарын жетілдіру, жаңарту.  2. Әрбір пән бойынша сабақ берудің сапасын арттыру.  3. Оқытудың ғылыми деңгейін жоғарлату.  4. Оқушылардың белсенділігін қалыптастыру.  5. Оқыту процесінде балаларды тәрбиелеу.  6. Соңғы ғылыми зерттеулерге сәйкес педагогикалық процестерді жүргізуге мұғалімдерді үйрету.

17 слайд