Есім ханның тұсындағы Қазақ хандығы

1 слайд
Тақырыбы: Есім хан тұсындағы қазақ хандығы (1598-1628жж.)

2 слайд
Білім Тәуекел хан қайтыс болғаннан кейінгі ханды анықтайды; Есім ханның ішкі саясатын анықтайды; ; Түсінік Есім ханның сыртқы саясатын түсінеді; Хандықтың бірлігі мен ынтымағының бұзылуын түсіндіреді; қазақ - бұхар шайқасында қазақтардың жеңіске жетуінің түсіндірмесін береді; Қолданыс Тұрсын ханның бүлігінің сырын ашып біледі; Әдеби деректерге қарап Тұрсын ханды Есім ханның жазалағанын Марғасқа жыраудың өл е ң жолдары арқылы танытады; Анализ Тұрсын ханның бүлігінің тарихи атауын ерекшелейді; Синтез • Есім ханның ескі жолының тарихи маңызы жайында түсіндіреді; Есім ханның қызметіне ерекше жоғары баға берген Бұхар жыраудың жырларына қозғау салады; Баға Тақырыптың тәрбиелік маңызын бағалайды;Еңсегей бойлы ер Есім деп дәріптегенін жақтайды;

3 слайд
Тақырып жоспары • 1. Есім ханның ішкі және сыртқы саясаты • 2. Тұрсын ханның бүлігі • 3. «Есім ханның ескі жолы»

4 слайд
Есім сұлтанның хан болуы • Қазақ халқының көрнекті шежірешісі Құрбанғали Халидың айтуынша,Есімді ұзын бойлы, батыр денелі адам болған соң еңсегей бойлы ер Есім деп дәріптепті. • Тәуекел хан Бұхара қаласының түбінде жараланып, кейін сол жарадан қаза болады. • Жазба деректерге қарағанда оның балалары тым жас болған, ел алдында танылмағандықтан хандық билікті Тәуекелдің інісі Есім сұлтан отырды.

5 слайд
Есім ханның ішкі саясаты • Ташкент, Түркістан аймағын билеген, көрнекті сұлтан еді. • Есімге қарсы тұрған саяси топтар да болды. • Оның бірі Тұрсын Мұхаммед деген сұлтан 1613-1614 жылдардың шамасында өзін хан деп жариялаған • Сөйтіп XVII ғасырдың алғашқы кезінде қазақ хандығын екі хан билеп, елде саяси бытыраңқылық орын алды. • Есім хан Түркістан қаласын өзінің астанасы етсе, ал Тұрсын Ташкент қаласында өзін тәуелсіз хан жариялады. • Есім мен Тұрсын арасында қайшылықтар шиеленісе түседі. • Халық біреу, хан екеу болуы хандықтың бірлігі, ынтымағының бұзылуына жол ашты.

6 слайд
Есім ханның сыртқы саясаты  Есім хан өзінің хандық билігінің алғашқы кезінде Бұхар ханымен бітім шартын жасасып, Орта Азия қалаларымен бейбіт экономикалық байланыс орнатуға ұмтылды.  Бұхар ханы Тәуекел хан тартып алған Ташкент, Сайрам, Әндіжан жерлерін қайтарып алуды армандады.  Алғашқы қазақ-бұхар шайқасы Айғыржар деген жерде(Самарқан маңы)өтіп, бұл шайқаста Бұхар хандығының әскері жеңіліс табады.  1611 жылы бұқар әскерін Именқұли хан басқарып Ташкент түбінде ұрыс болады.  Қазақтың қалың қолын басқарған Есім хан жеңіске жетіп, Бұхар ханы келісімге келді.

7 слайд
Тұрсын ханның бүлігі • Есім хан 1627 жылы Жетісу жеріне енген қалмақтарға қарсы жорыққа аттанады. • Есім жорықта жүргенде Тұрсын хан барлық әскерін жинап, алыстағы жауды емес, Түркістанды шабады. • Ханның әскерлері Есім ханның көптеген адамдарын қырғынға қшыратып, әйелін, балаларын тұтқындап, Ташкенттен әкетеді. • Енді Тұрсын хан Есім ханның көзін жоюды ойластырады. • Бұл жағдайды естіген Есім хан барлық әскерімен Ташкентке қарай бет бұрады.

8 слайд
Марғасқа жыраудың өлең жолдарынан Тұрсын ханды Есімнің жазалауы • «Ей» Қатағанның хан Тұрсын, • Кім арамды ант ұрсын! • Жазықсыз елді еңіретіп, • Жер тәңірісіп жатырсың. • Хан емессің, қасқырсың, • Қара албасты басқырсың! • Алтын тақта жатсаң да, • Ажалы жеткен пақырсың! • Еңсегей бойлы ер Есім, • Есігіңе келіп тұр: • Алғалы тұр жаныңды, • Шашқалы тұр қаныңды. • Есім хан Тұрсын ханға ілесіп,бейбіт елді ойрандауға белсене қатысқан Қатаған руын жазалады. Тұрсын ханның бұл бүлігі тарихта «Қатаған қырғыны»атанды.

9 слайд
Әйгілі Бұқар жыраудың Есім ханға үлкен құрметпен қарауы • Қазақ шежірелерінде Есім ханның қызметіне ерекше жоғары баға беріледі. • Әйгілі Бұқар жырау Абылай ханға ренжіген кездерінде «Сенен бұрын жеті ханды жебедім, кешегі еңсегей бойлы ер Есімді де білемін....» деген. • Бұл сөзден байқалатыны Есім ханға деген үлкен құрметтің болғандығы.

10 слайд
Есім ханның ескі жолы заңдарының қазақ тарихындағы алатын орны • Ел аузында «Есім ханның ескі жолы»деген аңыз сақталған • Қасым ханның заң ережелерін Есім хан ел билеуде ұтымды пайдалана білді. • Есім ханның ескі жолы деген сөздің мәні де Есім ханның тұсында жасалған далалық заңдарға байланысты айтылған. • Қоныс тұраққа, мал мүлікке, адамдар арасындағы қарым қатынасқа қатысты туындайтын дау шардың шешімдері осы кезде сараланды. • Әсіресе жаугершілік заманда елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға бағытталған заңдары Есім ханның шын мәнінде мемлекет тұрғысындағы ірі қайраткер екенін көрсетті.

11 слайд
• Есім ханның тарихтағы орны • Есім хан қазақ хандығының нығаюына үлкен үлес қосқан хандардың бірі.Оның қазақ тарихындағы алатын ролі ерекше. • Денесі  Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің  маңайына жерленген. Кезінде моласының үстіне шағын да болса айрықша кесене орнатылса керек, бүгінде ол жермен-жексен болып жатыр