Галилей заңдары

1 слайд
Галилейдің салыстырмалылық принципі . Механикадағы салыстырмалы және инвариантты шамалар. Оқытушы: Нугманова Ж.К

2 слайд
 Мақсаты:  Галилейдің салыстырмалы принципі, салыстырмалылық теориясының постулаттары туралы жалпы мағлұмат беру.  Механикадағы салыстырмалы принципі.  Салыстырмалылық теориясының постулаттары. Жарық жылдамдығының шектілігі және ақырғылығын техникада және формулаларын есеп шығаруда қолдана білуге үйрету

3 слайд
Галилей принципі әртүрлі координаттар жүйелеріндегі қозғалысты сипаттайды. Тыныштықтағы координаттар жүйесі – Жер. O В X ВY B O В X ВY B Қозғалыстағы координата жүйесі– велосипед. Айнымалы координата жүйесі – сым (спица).

4 слайд
ПАРАШЮТИСТ пен Жел Жер – қозғалмайтын координаталар жүйесі ХY O ЗЗЗ O В X ВY B Жел Ауа – қозғалатын координат тар жүйесі

5 слайд
 Г. Галилей айтқан – барлық координаталардың инерциялық жүйелеріндегі механикалық құбылыстар біркелкі жүреді деген пайымдау – Галилейдің салыстырмалылық принципі деп аталады.

6 слайд
 Галилей түрлендірулері:  Бір санақ жүйесінен екінші санақ жүйесіне көшкенде өзгермей қалатын шамалар инвариантты шамалар деп аталады.  Үдеу-инвариантты (а)

7 слайд
 Салыстырмалылық теориясының постулаттары:  вакуумдегі жарық жылдамдығы жарық көзінің жылдамдығына да жарықты қабылдаушының жылдамдығына да жарықты қабылдаушының жылдамдығына да тәуелсіз. Ол барлық бағытта және барлық инерциялық санақ жүйелерінде бірдей, табиғаттағы ең үлкен шекті жылдамдық.  Кез келген инерциялық жүйеде барлық физикалық құбылыстар бірдей жағдайларда бірдей өтеді, яғни таңдап алынған инерциялық санақ жүйесіне қатысты физикалық заңдар инвариантты .

8 слайд

9 слайд
 Қатты дененің ең қарапайым қозғалысы – оның ілгерілемелі бірқалыпты түзу бағыттағы қозғалысы. Осыған сәйкес, санақ жүйелерінің ең қарапайым салыстырмалы түрдегі қозғалысы болып ілгерілемелі бірқалыпты түзу бағыттағы қозғалысы саналады.  Санақ жүйелерінің бірін шартты түрде қозғалмайтын, ал екіншісін – қозғалыста деп алайық.  Әрбір санақ жүйесіне декарттық координаталар жүйесін енгіземіз.  Қозғалмайтын санақ жүйесіндегі К координаталарды ( x, y, z) арқылы, ал қозғалыстағыны K' – (x', y', z') арқылы белгілейік.  Айтайық: " K' координаталар жүйесі К жүйесіне қарасты V жылдамдығымен қозғалуда". Уақыттың әрбір мезетінде қозғалушы координаттар жүйесі қозғалмайтын жүйеге қарасты белгілі бір орында болады.

10 слайд

11 слайд
 Егер, t=0 мезетінде екі координаталар жүйелерінің де басы сәйкес келген болса, ал t мезетінде қозғалушы координаталар жүйесінің басы қозғалмайтын жүйенің x=vt нүктесінде болады. К жүйесінде қайсыбір Р нүктесінің x, y, z координаталары мен K' жүйесіндегі тура сол нүктенің x', y', z' координаталары арасындағы байланыс мынандай түрге беріледі: x' = x – vt, y' = y, z' = z, t' = t. Бұл формулалар Галилей түрлендірулері деп аталады.

12 слайд
 Керісінше қозғалмайтын жүйе ретінде K' жүйесін алуға болады. Онда Галилей түрлендірулері мынадай болады:  x = x' + vt', y = y', z = z', t = t'.

13 слайд
 Түрлендірулердің инварианттары. Координаталардың түрлендірілуі кезінде сандық мәндері өзгермейтін шамалар түрлендірудің инварианттары деп аталады.

14 слайд
 Уақыт интервалының инварианттылығы. Уақыт интервалы Галилей түрлендірулерінің инварианты болып табылады

15 слайд

16 слайд
Қазақ тілі Орыс тілі Ағылшын тілі ускорение Үдеу acceleration скорость жылдамдық, speed быстродейс твие жылдам әрекет ету velocity перемещен ие орын ауыстыру displacemen t расстояние арақашықты қ distance движение қозғалыс motion Относитель ное движение салыстырмалы қозғалыс relative motion   относительн о салыстырмалы relatively

17 слайд
Үй жұмысы  Салыстырмалылыққа бір есеп құрастырып келу.