#1 слайд
«ГМА – жеуге болады ма? Жоқ па?»

1 слайд

#2 слайд
Гендік модификацияланған ағза деп (ГМА) – гендік инженерия әдістерінің көмегімен жасанды түрде генотипі өзгертілген тірі ағзаны айтады. Генетикалық өзгерістер ғылыми және шаруашылық мақсатта жасалады. Ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өнеркәсібінде ГМА ретінде геномына бір немесе бірнеше трансгендер енгізілген организмдер жатады. Мысалы, қызанаққа камбала балығының генін қосу арқылы суыққа төзімді және ерте қызаратын өнім алады. Гендік модификацияланған ағза (ГМА)

2 слайд

#3 слайд
Нақтырақ айтсақ ГМО – бір ағзаның геніне бөтен ағзаның генін енгізу арқылы пайда болады. Америка 1983 жылы биологиялық қару жасау барысында ең алғашқы гендік модификацияланған өсім ­діктерді өндірген. Гендік модификация 1986 өсімдіктерді үсіп кетуден сақтау үшін пайдаланылған.  Мысалы, шет елдерден тасымалданатын шие мен қытай қиярына шошқаның гені қосылады екен.

3 слайд

#4 слайд
1992 жылы осы әдіспен Қытайда зиянкестер залал келтірмейтін темекі өндірілген. 1994 жылы тасымалдау кезінде бұзылмай сақталатын қызанақтар өндірілді. Содан бас ­тап «ГМО мәдениеттің» дәурені жүре бас ­тады. Оған себепші болған Американдық  «Monsanto» фирмасы еді. 2006 жылы 22 елдің 10,3 млн. фермері 102 млн. гектар жерге ГМ-өсімдіктің сан түрін алған. Мәселен, осы жолмен өсірілген картоп, алма, мақта, жүгерілерге құрт мүлде түспеген. 2006 жылы 97% трансгендік өсімдіктерді АҚШ (53%), Аргентина (17%), Бразилия (11%), Канада (6%), Индия (4%), Қытай (3%), Парагвай (2%) және Оңтүстік Африкада (1%) өндірген.

4 слайд

#5 слайд
Аштық ас талғамайды ГМО-ның пайда болуының себебін ғалымдар жер шарында адам санының кенеттен жыл санап өсіп келе жатқанымен байланыстырады. Статистикаға көз жүгіртетін болсақ 1800 жылы жер бетіндегі адамдар саны 1 миллиард, 1929 жылы 2 миллиард болса, соңғы 50 жылдың ішінде 7 миллиардқа дейін өскен. Енді, 2050 жылға дейін 9,5- 11 миллиард адамға көбейеді деген болжам бар.  Жер шары осыншама адамды асырай алмауы мүмкін. Адам дүниеге келіп өмір сүруі үшін жарық, ауа, қорек қажет. Жарық пен ауа өз алдына, жер бетіндегі пенделердің аштыққа шыдамасы анық. Сондықтан да, ғалымдар ГМО арқылы әлем тұрғындарын аштықтан аман алып қалудың жолын тапқан

5 слайд

#6 слайд
Медициналық тұрғыда: ГМА тәсілі арқылы өндірілген өнім адам денсаулығына еш қауіпсіз деп танылғанымен, зияны аз емес. Франция еліндегі зертханалардың бірінде ГМА тәсілімен өндірілген жүгеріні екі жыл бойы тышқанға жегізген. Осының нәтижесінде тышқанның бойында «ми ісігі» және кейбір органдардың істен шығуына алып келетін өзге кеселдер анықталған. Бұнымен қоса, қатерлі ісіктерді тудыратын клеткалардың көптеп пайда болатыны белгілі болған (Төмендегі суретті қараңыз).

6 слайд

#7 слайд
Картопқа сарышаянның генін қосады. Нәтижесінде ешқандай құрт түспейтін картоп алады.

7 слайд

#8 слайд
Сондай-ақ, қызанақ өндіру үшін полярлық түйетабан (камбала) балығының генін пайдаланады. Есесіне бұл өнім суыққа төзімді келеді

8 слайд

#9 слайд
Дәмі тіл үйіретін құлпынай өндіру үшін әртүрлі бактериялардың генін қосады. Сол себепті де құлпынай өте ұзақ уақыт бұзылмай сақталады

9 слайд

#10 слайд
ГМО-сыз Өндірушілер ешқандай азық-түліктің сыртына «ГМО қосылған» деп жазбайды. Керісінше «ГМО-сыз»  табиғи өнім деп тұрады. «ГМО-сыз» деп мөр басылған тауардың бағасы да қымбат болады-мыс. ГМА – қалай анықтаймыз?

10 слайд

#11 слайд
ГМО өнім Е индексімен жасырынып тұрады. Олар былай белгіленеді: Е101 и Е101А; Е150 (карамель); Е153 (карбонат); Е160а (бета- каротин, ретинол); Е160b (аннатто); Е160d (ликопин); Е234 (низин); Е235 (натамицин); Е270 (сүт қышқылы); Е301-ден Е304- ке дейін (аскорбат); Е330 (лимон қышқылы); Е415 (ксантин); Е459 (бета-циклодекстрин); Е460-тан Е469-ның арасы (целлюлоза); Е470-тен Е570 (тұз және май қышқылдары); Е951 (аспартам); Е953 (изомальтит); Е957 (тауматин) немесе Е965 (малтинол) және т.б.

11 слайд

#12 слайд
ГМО-ны өндірісте қолданатын фирмалар

12 слайд

#13 слайд
ГМА өндіруші елдер:

13 слайд

#14 слайд
Дүниежүзілік Денсаулық сақтау  ұйымының мәліметінше әлемде 1,9 миллиард тұрғын артық салмақтан арыла алмай келеді. Сондықтан да, әр елде ГМО қоспасын тағамда пайдаланудың өзіндік деңгейлері белгіленген. 5.00% 0.90% 10.00% Жапония Еуропа елдерінде АҚШ

14 слайд

#15 слайд
Өте қауіпті аллергиялық реакциялардың пайда болуы.Мысалы:АҚШ адамдар ГМО өнімдерін еркін қолданады.Аллергиямен ауыратындар саны 70%  құрады.Ал, Швецияда 7%,бұл өнімдерді қолдануға тыйым салынған. ГМО азықтарын пайдаланудың зияны

15 слайд

#16 слайд
Трансгенді өнімдерді пайдалану  асқазанның сілемейлі қабатының құрылымын бұзады.Зат алмасудың бұзылып , иммунитететің  төмендеуіне әкеледі.

16 слайд

#17 слайд
Ісік ауруларының  көбейуіне  себеп болады. Жасушаларды мутацияға ұшыратады

17 слайд

#18 слайд
Қорытынды: Гендік –модификацияланған ағзалардын  бір пайдасы- экономикалық тиімділігі,яғни өсімдіктерге ауру мен зиянкестердің ықпалын азайту  мен оларды өсіру технологияларын женілдету нәтижесінде өнім тұрақтандырылады.  ГМА –дан  қорықпау керек.  Бірақ, тұтынушыоның бар екенін білуі тиіс.

18 слайд