Гормондар,бездерге сипаттама беру. 8-сынып биология.

1 слайд
1 0 0 2 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 3 0 0 0 9 0 0 8 0 0 7 0 0 6 0 0 5 0 0 4 0 0 3 0 0Спиннер әдісі

1 слайд

2 слайд
Б ү й р е к ү с т і І ш к і Ө с у го р м о н а н а л ы л ы қ А т а л ы қ б е з а й ы р ш а а р а л а с м и к с е д е м а Қ а л қ а н ш а ұ й қ ы б е з г и п о ф и з г о р м о н Бездердің типтеріне сипаттама беріңіз

2 слайд

3 слайд
С ұ л т а н А к г ү л Д а р и я М ұ с т а ф а Н ұ р а й ы м Н ұ р ж і г і т Ы қ ы л а с Г ү л і м Н ұ р и с л а м Қ а р а қ а т С ә т н и я з М а н с ұ р Р а м а з а н Е л н ұ р

3 слайд

4 слайд

4 слайд

5 слайд
Буйрекүсті безі Бұл – бүйректің жоғарғы ұшына орналасқан жұп бездер. Біреуінің салмағы 6–7 г, екеуін қосқандағы салмағы шамамен 12–14 г. Оң жақтағы бұйрекүсті безінің пішіні –үшбұрыш, сол жақтағының пішіні – жарты ай тәрізді. Бездердің сыртын бүйрекпен қоса тығыз майлы қабық қаптайды. Бүйрекүсті бездері сыртқы қыртысты қабаттан және ішкі боз (милы) қабаттан тұрады. Ішкі қабаты бездің дәл ортасында, шамамен без ұпасының 10%-ын құрайды. Сыртқы қыртысты қабаты 90%-ын алып жатады. Бүйрекүсті бездерінен көптеген гормондар түзіледі.

5 слайд

6 слайд
Қалқаншамаңы бездеріҚалқаншамаңы бездерін ғалымдар көпке дейін қалқанша бездің бір бөлігі деп келген. Кейін жеке бөліп алып зерттегенде (1924) олардың қалқанша безден бөлек екені анықталған. Бұл бездер паратгормон бөледі. Ауру белгілері: Егер ағзада паратгормон жетіспесе немесе бездерді алып тастаса, кальцийдің деңгейі қанда азаяды, фосфордың мөлшері артады. Орталық жүйке жүйесінің қозғыштығы жоғарылайды да бұлшықеттер сіресіп қалады. Қалқаншамаңы бездері ісуінен паратгормон шамадан тыс артық бөлінсе, сүйекте кальций мұлдем азаяды. Сүйектер қисайып сынғыш келеді, қантамырда, бауыр мен бүйректе, мида кальций көп жиналады. Мұндай жағдайда қалқаншамаңы бездерінің зақымданған жерін хирургиялық жолмен алып тастайды немесе рентген сәулесімен емдейді.

6 слайд

7 слайд
Айырша без (тимус) Айырша без (тимус) кеуде қуысында кеңірдектің жоғарғы ұшын жауып тұрады. Адамның балалық шағында ірі болады. Жыныстық жетілуден кейін кішірейеді. Қызметі: бұл без тимозин гормонын бөледі, ол ағзада иммундық жүйенің орталық мүшесі болып саналады. Тимозин гормоны жетіспесе, ағзаның иммундық қасиеті төмендейді. Көкбауырдың мөлшері кішірейіп, қандағы лимфоцит жасушалары азайып, қарсы дене түзілмейді.

7 слайд

8 слайд
Гипофиз Гипофиз(грекше « hypophys і s» – өсінді) аралық мидың астыңғы жағына жіңішке өсінді арқылы бекінеді. Пішіні үрмебұршақ тәрізді, ересек адамдарда салмағы 0,5–0,6 г жетеді. Гипофиз – безді және жүйке ұлпаларынан тұрады. Гипофиз алдыңғы, ортаңғы және артқы бөліктерден тұрады. Бұл безден бөлінетін 25 түрлі гормонның 7-еуі жеке бөлініп алынып, толық зерттелген. Ергежейлілік (грекше « nanos» – тым аласа бойлылық) – гипофиз, бүйрекүсті бездері, қалқанша бездердің зақымдануынан пайда болады. Себебі бұл бездердің жұмысын орталық жүйке жүйесі реттейді. Ергежейліліктің 2 түрі бар: біріншісі – дене бітімінің сәйкестілігі (пропорционалды), екіншісінің дене бітімінің сәйкессіздігі (мүшелерінің пропорциясының сақталмауы).Дене бітімінің сәйкестілігіне қарамай ергежейлі болуын – гипофизді ергежейлілік дейді. Гипофиздің алдыңғы бөлігінің қызметінің бұзылуынан – алдыңғы бөлігі зақымданады. Мұндай адамдардың дене бітімі, мінез-құлығы дұрыс дамығанымен денесі бала сияқты өспей қалады. Жыныс бездері толық жетіліп-дамымайды. Семіріп, беттерін әжім басады.

8 слайд

9 слайд
Ұйқы безі Ұйқы безінің құрылысы: ұйқы безі бозғылдау қызғылт түсті, ұзындығы 15–22 см, құрсақ қуысының оң жағында қарынның астына таман орналасады. Ұйқы безінің сыртқы секрециялық (экзокриндік) қызметі: өзінен бөлінетін ұйқы безінің сөлі өзекшесі арқылы тікелей ұлтабарға құйылады. Ішкі секрециялық (эндокриндік) қызметі: ұйқы безінің әр жерінде топтанып орналасқан ерекше жасушалар жиынтығына байланысты. Мұндай топтанып орналасқан жасушалар ұйқы безінің жалпы салмағының 2–10%-ын құрайды. Жасушалар тобы әсіресе ұйқы безінің төменгі ұшында көбірек орналасқан Сәби және жас кезде ағзаның өсуіне әсер ететін инсулин гормоны көбірек бөлінеді. Қартайғанда глюкагон гормоны көбірек бөлінеді. Ұйқы безінің экзокриндік қызметі асқорыту ферментін бөлу болса, эндокриндік қызметі инсулин, глюкагон гормондарын бөлумен байланысты.

9 слайд

10 слайд
Жыныс бездері Жыныс бездерінің сыртқы секрециялық белгісі: ер адамдардың жыныс бездерінде жыныс жасушалары – сперматозоидтар, әйелдерде жұмыртқажасушасы түзіледі. Ішкі секрециялық белгісі: жыныс бездерінде түзілген жыныс гормондары бірден қанға бөлінеді. Ер адамдардан бөлінетін жыныс гормондары – андрогендер (грекше « andros» – еркек) оның негізгісі – тестостерон. Әйелдердің жыныс гормондары экстрогендер деп

10 слайд