Ғылыми жоба Тақырыбы:

1 слайд
Қ.Аухадиев атындағы орта мектебі «КММ» Ғылыми жоба Тақырыбы: Көкпекті ауданында астық тұқымдас дақылдарға зиян келтіретін аурулар. Орындаған: Әбен Ерасыл. Жетекшісі: Бахтиярова А.А. 2016 – 2017 оқу жылы.

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Мазмұны. Кіріспе. I . Ғылыми – теориялық бөлім. 1.1. Ғылыми еңбектерге шолу. 1.2. Шығыс Қазақстан облысы Көкпекті ауданының табиғи климаттық сипаттамасы. 1.3. Ауыл шаруашылық дақылдарының ауруларының болжамы мен мониторинг әдісі. II . Ғылыми экспериментті бөлім. 2.1. Астық дақылдарының аурулары. Фрагмобазидиомицеттер класс тармағы. Арпаның тозаңды қаракүйесі. Бидайдың тозаңды қаракүйесі. Бидайдың қатты қарак.үйесі. Бидайдың қатты немесе дымқыл қаракүйесі. 2.2. Көкпекті ауданында астық тұқымдас дақылдарға зиян келтіретін аурулар және аудан бойынша зиянды организмдердің дамуы және таралуы жөнінде мониторингі нәтижесі. 2.3. Астық тұқымдас дақылдарының ауруының алдын алу және күресу шаралары. 2.4. Ауыл шаруашылығы дақылдарының ауруларына қарсы химиялық препараттарды пайдаланудың тиімділігі. Қорытынды. Пайдаланылған әдебиеттер. Қосымша.

3 слайд

4 слайд

4 слайд

5 слайд
Кіріспе Еліміздің экономикасын реформалаудың қажетті жағдайы – жер қатынастарын ары қарай дамыту мен жетілдіру. Жер материалдық жағдай ғана емес, сондай – ақ өндірістің белсенді факторы бола отырып, ауыл шаруашылық өндірісінде маңызды, сонымен қатар өзіне тән қызметті орындайды. Өзінің айқын табиғи қасиетін сақтай отырып, жер ауыл шаруашылығында еңбектің жалпы шартына ғана емес, сонымен қатар негізгі өндірістің құралына, еңбек затына қызмет еткені белгілі. Ауыл шаруашылық дақылдарын егу үшін бөлінген алқаптар да бірнеше санаттарға бөлінуі мүмкін. Олар: астық алқаптары,көп жылдық шөп егістері, жүзімдіктер,техникалы дақылдар (мақта, күнбағыс, және т.б.) Ауыл шаруашылығында жерлер суармалы, суарылмайтын,мелиорация,жүйесі жүргізілген,құнарлығы арттырылған,көп жылдық егістер егілген жерлерге де бөлінеді.Олардың қатарында ерекше қорғалатын жер санаттары да бар. Шығыс Қазақстан облысы өзінің ұлан – байтақ териториясы табиғатының алуан тіршілігімен ерекше орын алады. Әр алуан табиғат ерекшеліктеріне қарай мұнда өсетін өсімдіктердің түрі де өте көп. Қазіргі кезде облысымыздың егістік жерінің көлемі барынша ұлғайып бірнеше миллиондаған гектарға жетіп отыр. Ал енді осыншама ұлан – қайыр алқаптардан жылма жыл мол да тұрақты әрі сапалы өнім алу үшін жергілікті жердің топырақтық – климаттық ерекшеліктеріне қарай жасалатын агротехникалық шаралар құрамында зиянкес жәндіктерге қарсы күрес шарасының да мәні өте зор. Өйткені облысымыздың кең территориясында тіршілік ететін,алуан түрлі мәдени өсімдіктерді зақымдайтын,сөйтіп ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін елеулі дәрежеде кемітетін зиянкес жәндіктердің түрлері де көп – ақ. Сөйтіп, облысымызда астық тұқымдастарға зиянкестер зиянын тигізіп, қаракүйе деген ауруды туғызып отыр.

5 слайд

6 слайд
Қаракүйе саңырауқұлақтары тарататын өсімдік ауруы. Әсіресе астық тұқымдастарға қаракүйе орасан үлкен зиян келтіреді. Қаракүйе өсімдіктердің барлық органдарын дерлік, әсіресе жатын, жапырақ, тамыр мойынын зақымдап, қара күл сияқты спораға айналдырады. Әртүрлі өсімдіктерге қаракүйенің белгі бір түрі түседі. Ең зияндысы бидай мен қарабидайдың қатты күйесі, бұның паразиті гүл жатынан зақымдайды, « қаракүйе қалтасы » пайда болады не жеке споралары дәнег жабысады. Арпа, сұлының түйіршікті қаракүйенің спорасы гүл жатына жиналады, масақты зақымдайды, қара күл тәрізді спораға айналдырады. Қаракүйе кейбір өсімдікке көктеп шыққанша, кейбіріне гүлдеу кезінде, үшіншілеріне бүкіл даму кезеңінде түседі. Қаракүйемен зақымданған дәндерді тұқымға пайдалануға болмайды. Қаракүйе ауруын зиянкестерден ойдағыдай қорғау үшін қойылатын ең басты шарт – оларды бір – бірінен ажырата білу керек. Одан кейін олардың тіршілік ету жағдайларын биологиялық және экологиялық ерекшеліктерін жете біліп, соған орай күрес шараларын қолданған жөн. Тұқымдарды химиялық препараттармен дәрілейді, жылы буға ұстап, ашық жылы күндері далаға жайып зарарсыздандырады.

6 слайд

7 слайд
Ғылыми жұмыстың негізгі мақсаты: Жұмыстың негізгі мақсаты Көкпекті ауданының астық тұқымдас дақылдарының егістігін зақымдайтын аурулардың түрлерін және таралу ерекшелігін анықтау. Ғылыми жұмыстың негізгі міндеті: Көкпекті ауданы бойынша таралған, астық дақылдарының ауруларының фрагмобазидомицеттер (Phragmodasidiomycetiidae) класс тармағы – арпаның тозаңды қаракүйесі, бидайдың тозаңды қаракүйесі ( Vsilago tritici ), бидайдың қатты қаракүйесі, ( Tilletia tritici Wint ), бидайдың қатты немесе дымқыл қаракүйесі, гельминтоспориоз - Тамыр шірігі. ( Helmintosporium sativ ) белгілерін, таралу жолдарын т.б. анықтау; Көкпекті ауданында астық тұқымдас дақылдарға зиян келтіретін аурулар және аудан бойынша зиянды организмдердің дамуы және таралуы жөнінде жүргізілген мониторингі нәтижесін талдау; астық тұқымдас дақылдарының ауруының алдын алу және күресу шараларын белгілеу; ауыл шаруашылығы дақылдарының ауруларына қарсы химиялық препараттарды пайдаланудың тиімділігін анықтау.

7 слайд

8 слайд
Ғылыми жұмыстың тақырыбы.№ Тақырыбы Мерзімі 1 Ғылыми - теориялық бөлім. 15.09.16ж. 2 Ғылыми еңбектерге шолу. 6.10.16ж. 3 Шығыс Қазақстан облысы Көкпекті ауданының табиғи климаттық сипаттамасы. 27.10.16ж. 4 Ауыл шаруашылық дақылдарының ауруларының болжамы мен мониторинг әдісі. 10.11.16ж. 5 Ғылыми экспериментті бөлім. 8.12.16ж. 6 Астық дақылдарының аурулары. 22.12.16ж. 7 Фрагмобазидиомицеттер класс тармағы. 12.01.17ж. 8 Арпаның тозаңды қаракүйесі. 26.01.17ж. 9 Бидайдың тозаңды қаракүйесі . ( Vstilago tritiici ). 9.02.17ж. 10 Бидайдың қатты қаракүйесі. ( Tilletia tritici Wint ). 23.02.17ж. 11 Бидайдың қатты немесе дымқыл қаракүйесі. 9.03.17ж. 12 Гельминтоспориоз.Тамыр шірігі. ( Helminthosporium sativ ) . 16.03.17ж.Ғылыми жұмыстың жоспары

8 слайд

9 слайд
Ғылыми жұмыстың тақырыбы.13 Көкпекті ауданында астық тұқымдас дақылдарға зиян келтіретін аурулар және аудан бойынша зиянды организмдердің дамуы және таралуы жөнінде жүргізілген мониторингі нәтижесі. 6.04.17ж. 14 Астық тұқымдас дақылдарының ауруының алдын алу және күресу шаралары. 20.04.17ж. 15 Ауыл шаруашылығы дақылдарының ауруларына қарсы химиялық препараттарды пайдаланудың тиімділігі. 27.04.17ж. 16 Қосымша. 4.05.17ж. 17 Қорытынды. 18.05.17ж.

9 слайд

10 слайд
1.1. Ғылыми еңбектерге шолу . Астық шаруашылығы – дәнді дақылдар өндіру жүйесі, Қазақстандағы егіншілік кәсібінің негізгі саласы. Қазақстанда дәнді дақылдар егу ерте замандардан бері қалыптасқан. Бірақ егістік жерлердің ауқымы мен алынған өнімдердің мөлшері жайында нақты мәлімет жоқ. 20 ғ – дың бас кезінде 1913 ж Қазақстан аумағы астық шаруашылығы дақылдары 4,1 млн – а – ға себілді. Оның 94 % - і дәнді дақылдар,негізінен, бидай болды. Ол кезде Ақмола , Торғай облыстары жер өндейтін ірі аймақ болып есептелетін. Дәнді дақылдар өсіру Қостанай, Ақтөбе, Орал қазіргі батыс Қазақстан, Павлодар, Семей облыстарында да дамыды. 1913 ж өнімділік орта есеппен гектарына 5,6 ц – ден, ал бидай 5,2 ц – ден келді. Ол жылдардағы егіншілік табиғи шығымдылыққа негізделді. Астық шаруашылығы дақылдарын, оның ішінде дәнді дақылдарды өндіру соғыстан кейін 1953 жылға дейін біршама артты. Жалпы егістік көлемі 7,1 млн – ға оның ішінде бидай 1,5 млн – ға ) жетті. 1953 ж басталған тың және тыңайған жерлерді игеру барлық астық шаруашылық дақылдарының, ең алдымен, дәнді дақылдардың егістік көлемін күрт арттырды. Қазақстанның астық шаруашылығы дамыған облыстарының климаты тым континеттік, құрғақ болғандықтан протеині мен қуаты көп жоғары сапалы астық алуға қолайлы жағдай туғызады. Соңғы 10 – 12 жылдар Қазақстанда астық дақылдарының қаракүйемен зақымдалуы өршіп келеді. Бұның себебі: өсімдікті қорғау жүйесінің жиі бұзылуы. Агротехникалық мәдениет төмендеді (ауыспалы егістің сақталмауы, жердің уақытылы жыртылмауы, ауыспалы тұқым қорының болмауы, тұқым шаруашылығының жойылуы т.б.) ауруға төзімді сорттар селекциясының әлсіреуі,егістікті пестицидтермен өңдеу мен тұқымды дәрілеу көлемінің төмендеуі. Ауруға төзімді сорттар өте аз, негізгі үміт жаңа заманғы дәрілермен дәріленген тұқымдарда. Соңғы жылдар тәжірибесінде Раксил, Премис – 200, Витовакс – 200 сияқты препараттардың тиімділігін көрсетті. Бұл препараттар қаракүйенің қоздырғыштарынан үстіңгі және ішкі зақымдауын жояды. Ауыл шаруашылығы алқаптары ерекше қорғалатын обьектілерге жатады. Соған орай ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланылатын жерлерді басқа түрге, ауылшаруашылық алқаптарын бір түрінен екінші түріне ауыстырудың тәртібін «Жер туралы» Жарлыққа сай Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

10 слайд

11 слайд
1.2 Шығыс Қазақстан облысы Көкпекті ауданының табиғи климаттық сипаттамасы Көкпекті ауданы Шығыс Қазақстан облысының оңтүстік – шығысында облыс орталығы Өскемен қаласынан 210 км шақырым, Семей қаласынан 275 км шақырымда орналасқан. Солтүстігінде Ұлан, солтүстік шығысында Зайсан және Тарбағатай аудандарымен, батысында Жарма ауданымен шектеседі. Аудан бойынша 44220 адам халқы бар, 66 елді мекен бар. Территориясы 18 ауылдық округке бөлінген. Ауданның жалпы алаңы 2319,9 мың гектар жерді құрайды, бұл облыс 8,2 % құрайды, 75 % алаңды ауданның жайылымы құрайды. Көкпекті ауданының солтүстік – батысын Қалба жотасының сілемдері алап жатыр; бұл тұстағы оның биік жері – Қарауыл тауы (абсолюттік биіктігі 1146 м). Ауданның жері негізінен ұсақ шоқылы жазық болып келеді. Ірі шоқылары: Ақшоқы (абсолюттік биіктігі 907 м), Қарақия (абсолюттік биіктігі 823 м), Толағай (абсолюттік биіктігі 722 м). Пайдалы қазындылардан тас,құм, қиыршық, тас бар. Таз шоқысы түгелдей әк тастан түзілген. Ауданның төлқұжаты 1930 жылдан басталады. Ол кезде «Ұзынбұлақ» « Еңбек » сияқты ұжымшарлар ауданның негізін құраған екен. Бүгінгі көне көз қарттар ауданның алғашқы басшылары Мағауя Унисиянов, Рафик Касенов сынды азаматтардың есімін құрметтеп еске алады.

11 слайд

12 слайд
Климаты. Ауданның оңтүстік шығыс бөлігі құмды және құмайт топырақты, құнарлығы төмен болып келеді. Ауданның батыс бөлігіндегі мелкосоночник аймағын ақшыл – сарғылт сортаң топырақты егін шаруашылығы үшін бұл жерлер құнарсыздау болғандықтан жайылым ретінде пайдаланады. Климаты. Климаты тым континенттік: қысы суық, жазы ыстық. Ауаның орташа температурасы қаңтарда – 20,9 º с, шілде де – 20,4 º с. Жауын – шашынның жылдық мөлшері 200 – 300 мм шамасында. Аудан климаты күрт континентті. Жылдық жауын – шашын жылына 220 – 230 милиметр. Оның өзі тамыз – желтоқсан айларында ғана. Вегетациялық кезең 135 – 165 күнді құрайды. Қар қарашаның алғашқы жартысынан сәуірдің басына дейін жатады. Жердің қату тереңдігі 150 см дейін жетеді. Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауруларының дамуы мен таралуына температура, жауын – шашын, ауаның салыстырмалы ылғалдығы, шық және желдің бағыты сияқты метерологиялық факторлар маңызды рол атқарады.Ылғалдылық тапшылығы байқалады. Қолайсыз ерекшеліктері: жиі қайталанатын аңызақ жел, тозаңды борандар. Ең жылы ай шілде де ауа температурасы 39,3 º с, ең суық – қаңтарда минимум 42,0 º с. Жылы кезеңнің орташа ұзақтығы 190 – 200 күн, желдің орташа жылдамдығы секундына 3 метрден 19 метрге дейін өзгеріп отырады. Өзендері, көлдері, өсімдік пен топырақ жамылғысы. Аудан жерінен Көкпекті (Шегелек, Талды, Қосағаш, Кіндікті атты салалары бар) және Үлкен Бөкен (салалары – Талмеңке, Тентек, Бөкен, кіші Бөкен) өзендері өтеді. Көкпекті өзені Зайсанның батыс жағындағы құмға жеткенде тартылып қалады. Өзен аңғарлары құнарлы қара топырақты. Сортаң топырақты жерлері де кездеседі. Далалы өңірінде бетеге, көде, сарбас жоңышқа, ұсақ адырлы далада қарағаш, тобылғы өседі. Тау іші шалғын. Қалбаның сілемдерінде шоқ қайың, мойыл, долана, қарақат, терек, шөптің алуан түрі өседі. Қасқыр, түлкі, борсық, жабайы шошқа, барыс, құндыз, елік, кейде аю кездеседі. Өзендерінде шортан, сазан, алабұға, ақ балық т.б. Бар.

12 слайд

13 слайд
Көкпекті ауданының халқы негізінен қазақтар (52 %); сонымен бірге орыстар,немістер, татарлар, т.б. халықтардың өкілдері тұрады. Халқының орташа тығыздығы 1 км ² - ге 2,5 адамнан келеді. Көкпектіде май зауыты (Үлкен Бөкен ауылында) жұмыс істейді. Көкпекті ауданынан Семейге, Ақсуатқа, Самарға автобус қатынайды. Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жері 767 мың га (1971), оның ішінде егістігі 181 мың га. Егіс көлемі 159,5 мың га, оның ішінде астық дақылдары 123,6 мың га,. 1971 жылдың басында ауданда 56,3 мың мүйізді ірі қара, 7,6 мың шошқа, 161 мың қой мен ешкі, 5,3 мың жылқы болды. «Шегелек» совхозында өсірілетін қазақтың асыл тұқымды ақбас сиырлары мен С.М.Буденный атындағы совхоздың ангор тұқымдас ешкілері Қазақстаннанбасқа жерлерге де сатылды. Көкпекті Семей облысындағы Көкпекті ауданының орталығы, село Семей қаласының оңтүстік – шығысында 260 км, Жалғызтөбе стансиясынан 125 км. Халқы 5,9 мың (1970). 1980 ж іргесі қаланған. Көкпектіде тұрмыс қажет өтейтін орын, наубайхана, автобекет, 2 орта мектеп, мәдениет үйі, аурухана, тубдисп...

13 слайд