Ғылыми жоба. Тақырыбы «Мұстафа Шоқай шығармашылығы».9 “Ә” сынып.

1 слайд
Ғылыми жоба Тақырыбы «Мұстафа Шоқай шығармашылығы». 9 “Ә” - сынып оқушысы Есенхан Венера Нұрмаханбетқызы. Бағыт:Тарих Секция:Тарих Ғылыми жетекші: Ш.Ешимбетова 2018 – 2019 оқу жылы«№19 М. Мақатаев атындағы жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

1 слайд

2 слайд
Мұстафа Шоқай. Мұстафа Шоқай – бүкіл саналы ғұмырын қазақ халқының, жалпы түркі халықтарының бостандығы мен тәуелсіздігіне арнаған тұңғыш эмигрант күрескер, саяси қайраткер. Өзімізге белгілі Кеңес үкіметінің тұсында Мұстафа Шоқай туралы айтылмады. Ұзақ жылдар бойы кешегі мемлекет билеушілері оның есімін «Түркістан ұлттық Комитетінің», «Түркістан легионы» атты ұйымдармен байланыстырып, «Отанын сатқан опасыз» деп атады.

2 слайд

3 слайд
• Мұстафа Шоқай елінің бостандығы үшін күрескенін, Кеңес үкіметінің екі жүзді саясатын әшкерлегенін дүние жүзі білгенімен, өз Отандастары білмеді.Оның еңбектеріне қатаң тиым салынғанын былай қойғанда, туысқандары, бауырлары ОГПУ; НКВД үкіметінен аяусыз жазаланды. • Осыдан 23 жыл бұрын 1993 жылы 5 қарашада Қазақстанның халық жазушысы Ә.Тәжібаев, академиктер Ж.Әбділдин, М.Қозыбаевтар Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевқа «Ашық хат» жолдап, Мұстафа Шоқайдың еңбегіне адал баға беріп, оны еске алу жайлы шараларды жүзеге асыруды сұрады.

3 слайд

4 слайд
• Сол жылы, яғни 1993 жылы 25 қарашада Қызылордада обылыстық кеңестің XIII сессиясы Мұстафа Шоқайды «Қазақстан Республикасының азаматы» деп тану туралы Республика Жоғары кеңесіде ұсыныс жасалды. Барша жұрт бұны ризашылықпен қабылдады. • Тарихты жасайтын халық. Өзі өмір сүрген қоғамда дер кезінде баға беріп, сол заманға байланысты жаңаша ойлар тудыратын – тарихи тұлғалар.

4 слайд

5 слайд
• Әр дәуірдің тарихи тұлғаларының тууына себеп сол дәуірдің қоғамдық қажеттіліктері, осы қажеттіліктен кемел тарихи құбылыс туындайды. • Мұстафа Шоқайдың «Тұтас Түркістан» идеясы да сондай құбылыс болып табылады. • Мұстафа Шоқайдың бұл идеяны жүзеге асырудағы негізгі мақсаты – Түрік халықтарын біріктіріп, тәуелсіз Түркістан мемлекетін құру болды. • Мұстафа Шоқайдың есімін тұтас Түркістан идеясынан бөліп қарауға болмайды. Мұстафа Шоқайды тек қазақ жұртының ғана тіуелсіздігін армандады деп бүгінгі тәуелсіз Қазақстанның тарихи мүддесімен байланыстырсақ, онда біз үлкен қателік жібереміз. • Өткені Мұстафа Шоқай Қазақстанның Тәуелсіздігін Түркістанның тәуелсіздігінен бөліп қараған емес.

5 слайд

6 слайд
Өзі өмір көрсетіп отырғандай, тарих алдауға көнбейді. Бірі ерте, бірі кеш, қазақтың ұлт – азаттық қозғалысының қайраткері түгелдей өздеріне тиесілі орнын тарихтан алатыны сөзсіз. Мұстафа Шоқай да төл тарихмыздан және өз тәуелсіздігін мұрат – мақсат еткен Түркістан тарихынан өз орнын алатына күмәніміз жоқ.

6 слайд

7 слайд
• И.Тасмағанбетов атап көрсеткендей: «Мұстафа Шоқайдың біздің тарихымызда мәңгі өшпеш, ұмытылмас ізгілікті ізі бар. Тарихымыздың қиын өткелдеріне бөліну емес бірігу, біртұтас ел, тәуелсіз ел болу идеяларын арман – мұратына айналдырған, сол үшін бар жан – тәнімен күрескен Мұстафа Шоқайдың ерлік пен қаһармандыққа толы саналы ғұмыры бәрімізге үлгі – өнеге».

7 слайд

8 слайд
• Мұстафа Шоқайдың артында бай мұра қалды. • Атап атсақ, олар 1917жылы Ташкентте «Ұлұғ Түркістан», Қоқанда «ЖаңаТүркістан»,1919жылы Тблисиде «Вольный Горцы», «На рубеже»,1921 жылды Ыстамбулда «Шөпнәме газетасы» газеттерін сондай – ақ , «Жаңа дүние», (1920ж) «Жаңа Түркістан» (1927–1937), «Түркістан»(1935), «Орта Азия» (1928) секілді французі түрік, орыс тілдерінде кітаптар, «Жас Түркістан» журналын, т.б көптеген еңбектерін басып шығарды.

8 слайд

9 слайд
• Мұстафа Шоқайұлы жөнінде әлі де арнайы еңбектер жазылады деген үміттеміз.Ол нақты деректерге, архив мәліметтеріне сүйене жазылуы тиіс. • Басты мақсат – туған халқының мүддесі үшін тар жол, тайғақ кешуден өткен Мұстафа Шоқайдың шынайы бейнесін көрсету, әділ бағасын беру, орынсыз жаладан арашалау, ол туралы шындықтың анығын, ақиқатты халыққа жеткізу парызымыз болып табылады.

9 слайд

10 слайд
• Отанынан жырақта жүріп өзінің елі, туған жері сол жердегі халықтың бостандығы, теңдігі, егемендігі туралы бүкіл дүние жүзіне жар салған Мұстафа Шоқайдың еңбектерін мұраларын жинау, оларды зерделеп, оның қоғамдық – саяси қызметінің барлығы да тұтас Түркістанның тәуелсіздігі болғандықтан зерттеп, кейінгі ұрпаққа жеткізу және Мұстафа Шоқайдың еңбектерін Қазақстан тарихының тарихнамасына қосу қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі екендігін мойындауымыз керек.

10 слайд

11 слайд
• Азаматтық жаршысының қоғамдық – саяси көзқарастарының қалыптасуына өскен ортасы үлкен әсер етеді. • Мұстафа Шоқай Ақмешіт (Перовск), қазіргі Қызылорда обылысының Тартоғай елді мекенінде күнтізбе бойынша 1889жылы желтоқсанның 25 – інде туылған. Жаңа күнтізбе бойынша Мұстафа Шоқай 1890 жылы 7 қаңтарда дүниеге келген.

11 слайд

12 слайд
• Аса көрнекті саясаткер Мұстафа Шоқайдың ұстанға жолы – халыққа тәуелсіздікті қантөгіс арқылы емес, керісінше, дүние жүзіндегі демократиялық күштерді араластыру арқылы бейбіт жолмен алу болды. • Ол үшін халықтың ұлттық – сана сезімін ояту ұажет еді. Жаяудың шаңы, жалғыздың үні шықтайтынын жете түсінген Мұстафа Кеңес үкіметінің қол астындағы мұсылмандар қауымының да жеке – дара күрес арқылы тәуелсіздік ала алмайтынын анық болжай білді.

12 слайд

13 слайд
Биыл қазақ халқының біртуар азаматы – 12 6 жасқа толып отыр. • Ол отарлық езгіні, әділетсіз саясатты бала кезінен бастап өз ауылында, одан кейін Ташкентте гимназияда оқып жүрген кезінде көзбен көрді. Петербор университетінің заң факультетінде оқып жүргенде оның саяси көзқарастары қалыптасты, өз халқының азаттығы үшін күреске қатысып, Түркістаннан әділеттілік іздеп келген жерлестерінің сұраныстарын Сенат алдына қою арқылы саясатқа араласа бастады.

13 слайд

14 слайд
• Мұстафа Шоқайдың негізгі мақсаты – Ресей топырағында тұратын күллі түркі ұрпақтарын біріктіріп, «Үлкен Түркістан» одағын құру болды. • Сондықтан да Мұстафа Шоқай Петербор университетін бітірсе сала 1916 жылы «Түркістан бірлестігі» деп аталатын құпия ұйым ашты.

14 слайд

15 слайд
• Орыстардың жойқын қысымының күшіне қарсы тұру қамымен мұсылман саяси ұйымдары ассциациясы (үлкен жамиғаты) мен мұсылмандар кеңесі (Шурай – Ислами), сондай – ақ, қазақ ұлттық «Алаш» партиясы бәрі күш біріктіре келе 1917 жылы наурызда Ташкентте Түркістан мұсылмандарының конгресін шақырып, онда орталық комитет сайлап, мұсылман орталығын құрды. Орталыққа Мұстафа Шоқай басшылық жасады. Мұстафа Шоқай Кеңестік Ресейдің түркі халықтарының одан әрі орыстандыру саясатына үзілді – кесілді қарсы шықты .

15 слайд

16 слайд
Қорытынды. • 1917 жылы қарашада Түркістан автономиясының Уақытша Үкіметі құрылды. Мұстафа Шоқайұлы өз заманында Түркістанда орнаған кеңестік биліктің отаршыл сипатын қатесіз тани білген және онымен ымырасыз күреске ғұмырын арнаған, сондай – ақ, бұл күреске бұрын Түркістан халықтары тарихында болмаған жаңа мазмұн беріп, оны өзінің қажырлы еңбегімен жаңа интелектуалдық көкжиекке көтерген ұлы қайраткер екендігін дәлелдеген тұлға. • Оның өмір жолы ортақ Отан – Түркістан үшін от кешкен айтулы Азаматтың жолы болатын.

16 слайд

17 слайд
Қолданылған әдебиеттер тізімі • 1. Ахмет Байтұрсынов «Шығармалары», 1989жыл, Алматы 2. Ә.Бәкірұлы. Мұстафа Шоқай.Алматы. 1997 ж. 37- бет. • 3. Байтұрсынов А. «Тіл тағлымы» 1992жыл, Алматы 4.«Қазақстан мектебі» №3, 2007жыл, Алматы 5.М.Қойгелдиев «Түркістаннің ұлы перзенті» \\Қазақ тарихы\\ 1997 ж.№ 2 • 6. «Егемен Қазақстан»1997 ж. 13 сәуір. • 7.«Тәрбие құралы» №1, 2006, жыл, Алматы • 8 . Ә.Бәкірұлы.Мұстафа Шоқай.Алматы. 1997 ж. 37- бет.

17 слайд

18 слайд
Ұсыныс • Мұстафа Шоқайды өмірі мен шығармашылығы атты тақырыпты Қазақстан тарихынан күнтізбелік жаспарға енгізсе деймін.

18 слайд

19 слайд
Аннотация • М .Шокай – первый эмигрант борец за свободу,всю свою сознательную жизнь посвятил за свободу тюркских народов и независимость казахского народа, дорог тем ,что свои индивидуальный особенности проявил как политический деятель. • Историю народа деллает народ. Исторические личности своевременно оценивая общество,в котором они живут, зарождают новые идеи к тому времени. • В работе последовательно показно, что в каждой эпохе, зарождению исторических личностей способствует общественные необходимости той эпохи от которой зарождается историческая перемена. • Всесторонне ознакомить с творчеством М.Шокая, определить его место в жизни человека.

19 слайд

20 слайд
Аннотация • Мұстафа Шоқай – бүкіл саналы ғұмырын қазақ халқының, жалпы түркі халықтарының бостандығы мен тәуелсіздігіне арнаған тұңғыш эмигрант күрескер, саяси қайраткер. • Өзімізге белгілі Кеңес үкіметінің тұсында Мұстафа Шоқай туралы айтылмады. Басты мақсат – туған халқының мүддесі үшін тар жол, тайғақ кешуден өткен Мұстафа Шоқайдың шынайы бейнесін көрсету, әділ бағасын беру, орынсыз жаладан арашалау, ол туралы шындықтың анығын, ақиқатты халыққа жеткізу парызымыз болып табылады.

20 слайд

21 слайд
Annotation • There were a lot of heroes of focialist labour who contributed to cotton production and amonq them was th M . Shokai . He orqanized a collective farm It was toremost collective farm in aqriculture . • In this collcctive farm lived morethan nationalities and worked in order lo to reach the achierements . There ashievements showed the relationship and solidarity between them .

21 слайд