Хабарлама
Химиялық элементтердің периодтық жүйесі
14 Ақпан 2025
68
1 слайд
ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ
ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕСІ
1 слайд
ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕСІ
2 слайд
•Химиялық элементтердің периодтық жүйесі (Менделеев кестесі) —
Элементтердің әртүрлі қасиеттерінің атом ядросы зарядына
тәуелділігін белгілейтін химиялық элементтердің жіктелу реті. Жүйе
әйгілі орыс химигі Д. И. Менделеевтің 1869 жылы ашқан периодтық
заңының графикалық түрде бейнеленуі болып табылады. Оның
бастапқы нұсқасын Д. И. Менделеев 1869-1871 жылдары шығарған
еді және бұл нұсқасында элементтердің қасиеттерінің олардың
атомдық салмағына (қазіргіше, атомдық массасына) тәуелділігін
қөрсеткен еді. Периодтық жүйені суреттеудің (аналитикалық қисық
сызықтар, кестелер, геометриялық фигуралар, және т.с.с) барлығы
бірнеше жүздеген (В. М. Потапов, Г. Н. Хомченко «Химия», М. 1982
(26-бет) кітабында 400-ден астам деп айтылады) нұсқасы ұсынылған.
Жүйенің қазіргі кездегі нұсқасында элементтерді екіөлшемді кестеге
жинақтау қарастырылады.
2 слайд
•Химиялық элементтердің периодтық жүйесі (Менделеев кестесі) — Элементтердің әртүрлі қасиеттерінің атом ядросы зарядына тәуелділігін белгілейтін химиялық элементтердің жіктелу реті. Жүйе әйгілі орыс химигі Д. И. Менделеевтің 1869 жылы ашқан периодтық заңының графикалық түрде бейнеленуі болып табылады. Оның бастапқы нұсқасын Д. И. Менделеев 1869-1871 жылдары шығарған еді және бұл нұсқасында элементтердің қасиеттерінің олардың атомдық салмағына (қазіргіше, атомдық массасына) тәуелділігін қөрсеткен еді. Периодтық жүйені суреттеудің (аналитикалық қисық сызықтар, кестелер, геометриялық фигуралар, және т.с.с) барлығы бірнеше жүздеген (В. М. Потапов, Г. Н. Хомченко «Химия», М. 1982 (26-бет) кітабында 400-ден астам деп айтылады) нұсқасы ұсынылған. Жүйенің қазіргі кездегі нұсқасында элементтерді екіөлшемді кестеге жинақтау қарастырылады.
3 слайд
• Мұндағы әрбір бағана (периодтық жүйенің тобы) негізгі физико-
химиялық қасиеттерді анықтаса, қатарлар периодтық жүйенің
периодын құрайды және белгілі мөлшерде бір-біріне ұқсас боп келеді.
Периодтық жүйенің бірнеше түрі бар. Қазіргі кездегі периодтық
жүйеде барлық элементтер рет бойынша нөмірленген. Элементтердің
нөмерін реттік немесе атомдық өмер деп атайды. Периодтар
горизонталь қатардан түрады. Периодтық жүйеде 7 период бар, олар
рим сандарымен белгілеген, I, II және III периодтар бір қатардан
тұрады және кіші периодтар деп аталады, ал IV, V, VI, VII периодтар
екі қатардан тұрады, оларды үлкен периодтар деп атайды. Бірінші
периодта-2 элемент, екінші және үшіншіде-8-ден, төртінші мен
бесіншіде-18-ден, алтыншыда-32, жетіншіде(аяқталмаған)-32 элемент
бар
3 слайд
• Мұндағы әрбір бағана (периодтық жүйенің тобы) негізгі физико- химиялық қасиеттерді анықтаса, қатарлар периодтық жүйенің периодын құрайды және белгілі мөлшерде бір-біріне ұқсас боп келеді. Периодтық жүйенің бірнеше түрі бар. Қазіргі кездегі периодтық жүйеде барлық элементтер рет бойынша нөмірленген. Элементтердің нөмерін реттік немесе атомдық өмер деп атайды. Периодтар горизонталь қатардан түрады. Периодтық жүйеде 7 период бар, олар рим сандарымен белгілеген, I, II және III периодтар бір қатардан тұрады және кіші периодтар деп аталады, ал IV, V, VI, VII периодтар екі қатардан тұрады, оларды үлкен периодтар деп атайды. Бірінші периодта-2 элемент, екінші және үшіншіде-8-ден, төртінші мен бесіншіде-18-ден, алтыншыда-32, жетіншіде(аяқталмаған)-32 элемент бар
4 слайд
•Тігінен орналасқан элементтердің қатарын топтар деп атайды.
Периодтық жүйеде сегіз топ бар, олардың нөмері рим сандарымен
белгіленген. Топ нөмері элементтің ең жоғарғы тотығу дәрежесіне
сәйкес келеді. Фтордың тотығу дәрежесі әрқашан -1-ге тең, мыс,
күміс,алтынның тотығу дәрежелері +1,+2,+3-ке тең, ал VIII топ
элементтерінен +8 тотығу дәрежесі тек осмий, рутений, ксенонға тән.
4 слайд
•Тігінен орналасқан элементтердің қатарын топтар деп атайды. Периодтық жүйеде сегіз топ бар, олардың нөмері рим сандарымен белгіленген. Топ нөмері элементтің ең жоғарғы тотығу дәрежесіне сәйкес келеді. Фтордың тотығу дәрежесі әрқашан -1-ге тең, мыс, күміс,алтынның тотығу дәрежелері +1,+2,+3-ке тең, ал VIII топ элементтерінен +8 тотығу дәрежесі тек осмий, рутений, ксенонға тән.
5 слайд
•Әрбір топ-негізгі(A) және қосымша (Б) деп екі топшаға
бөлінеді. Негізгі топшаны табиғи ұялас элементтер
құрайды;оған типтік элементтер ( II және III период
элементтері) және химиялық қасиеттері соларға ұқсас үлкен
периодтардың элементтері кіреді. Қосымша топшаны үлкен
периодтың элементтері –металдар ғана құрайды. VIII топ
қалған топтардан ерекшеленеді. Инертті газдарың негізгі
топшасынан басқа, онда үш қосымша топша бар: темір
топшасы, кобальт топшасы, никель топшасы, оларда
көлденіңінен алғанда триада деп атайды, мәселен, темір
триадасы: Fe,Co,Ni.
5 слайд
•Әрбір топ-негізгі(A) және қосымша (Б) деп екі топшаға бөлінеді. Негізгі топшаны табиғи ұялас элементтер құрайды;оған типтік элементтер ( II және III период элементтері) және химиялық қасиеттері соларға ұқсас үлкен периодтардың элементтері кіреді. Қосымша топшаны үлкен периодтың элементтері –металдар ғана құрайды. VIII топ қалған топтардан ерекшеленеді. Инертті газдарың негізгі топшасынан басқа, онда үш қосымша топша бар: темір топшасы, кобальт топшасы, никель топшасы, оларда көлденіңінен алғанда триада деп атайды, мәселен, темір триадасы: Fe,Co,Ni.
6 слайд
•Негізгі және қосымша топша элементтері химиялық қасиеттерімен
ерекшеленеді. Мысалы, VII топтың негізгі топшасын бейметалл
галогендер:F,Cl,Br,I,At, ал қосымша топшасын металдар: Mn,Tc,Re
Топшалар өзара ұқсас элементтерді біріктіреды.
•Бір топта орналасқан элементтер ұқсас отттекті қосылыстар түзеді.
Периодтық жүйеде әрбір топтың астында элементтердің жоғарғы
оксидтерінің жалпы формуласы берілген: R2O,RO,R2O3,
RO2,R2O5,RO3,R2O7,RO4 мұндағы R сол топтың элементі. Жоғарғы
оксидтерінің формулалары топтың барлық элементтеріне қатысты,
тек қана элемент топтың нөмеріне тең тотығу дәрежесінкөрсетпейтін
кезде ғана бұл формула сәйкес келмейді.
6 слайд
•Негізгі және қосымша топша элементтері химиялық қасиеттерімен ерекшеленеді. Мысалы, VII топтың негізгі топшасын бейметалл галогендер:F,Cl,Br,I,At, ал қосымша топшасын металдар: Mn,Tc,Re Топшалар өзара ұқсас элементтерді біріктіреды. •Бір топта орналасқан элементтер ұқсас отттекті қосылыстар түзеді. Периодтық жүйеде әрбір топтың астында элементтердің жоғарғы оксидтерінің жалпы формуласы берілген: R2O,RO,R2O3, RO2,R2O5,RO3,R2O7,RO4 мұндағы R сол топтың элементі. Жоғарғы оксидтерінің формулалары топтың барлық элементтеріне қатысты, тек қана элемент топтың нөмеріне тең тотығу дәрежесінкөрсетпейтін кезде ғана бұл формула сәйкес келмейді.
7 слайд
7 слайд
8 слайд
8 слайд
9 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!!!!!
9 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!!!!!
