"Химиялық периодтық кесте жүйесі"

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Химиялық элементтердің периодтық жүйесінің құрылымы

2 слайд
Оқу мақсаты: 8.2.1.1 – топ, атом нөмірінің физикалық мәнін түсіндіру Бағалау критерийлері: - периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті сипаттайды; - химиялық элементтердің периодтық жүйедегі орнына қарап,қасиеттерін түсіндіреді - атом құрылысы тұрғысынан химиялық элементтердің қасиеттерін сипаттайды.

3 слайд
Химиялық элементтердің периодтық жүйесі — элементтердің әртүрлі қасиеттерінің атом ядросы зарядына тәуелділігін белгілейтін химиялық элементтердің жіктелу реті. Алғашқы кестеде Менделеев әлі ашылмаған бірнеше элементтер бар екенін болжап, оларға кестеде тиісті орын қалдырып, кейбір қасиеттерін күні бұрын айтып берді. Сондай болжанған “экоалюминий” (1875 ж. француз химигі П.Лекок де Буабордан ашқан қазіргі галлий Ga), “ экабор” (швед ғалымы Л.Нильсон 1879 ж. ашқан скандий Sc) және “экасилиций” (1886 ж. неміс ғалымы К.Винклир ашқан германий Ge) элементтері кейін ашылды. 

4 слайд

5 слайд
Жүйе атақты орыс химигі  Д. И. Менделеевтің 1869 жылы ашқан периодтық заңының графикалық түрде бейнеленуі болып табылады. Оның бастапқы нұсқасын Д. И. Менделеев 1869- 1871 жылдары шығарған еді және бұл нұсқасында элементтердің қасиеттерінің олардың атомдық салмағына (қазіргіше, атомдық массасына) тәуелділігін көрсеткен еді.

6 слайд
Сонымен қатар Менделеев марганецке (қазіргі технеций Тс және рений Re), теллурге (полоний Ро), йодқа (астат  At), цезийге (франций  Fr), барийге (радий  Ra), танталға (протактиний Ра) ұқсас элементтердің бар екенін айтқан. Күні бұрын болжанған қасиеттер мен анықталған қасиеттердің дәл келуі Менделеевтің периодты заңын дүние жүзі ғалымдарына танытты.

7 слайд
Радиоактивтік ыдыраудың (1806), рентген сәулелерінің (1895) ашылуы, неміс физигі М.Планктің сәуле шығарудың кванттық теориясын (1900), ағылшын физигі Э.Резерфордтың атомның планетарлық моделін (1911) жасауы, Н.Бордың атомның құрылыс теориясын ұсынуы (1913) атомның күрделі табиғаты мен периодтық жүйе құрылымының физ. мәнін түсіндірді.М.Планк Э.Резерфорд

8 слайд
Қазіргі элементтердің периодтық жүйесінде 126 химиялық элементті қамтиды, олардан трансуран элементтері ( Z – 93 – 110) және кейбір элементтер Z – 43 (Tc), 61 (Pm), 85 (At), 87 (Fr) жасанды жолмен алынған. Менделеев периодтық жүйені жасағаннан бері оны кеңістікте немесе жазықтықта орналастырудың графиктік әр түрлі нұсқалары ұсынылғанмен, Менделеевтің ықшамды қысқа және ұзын периодты кесте түріндегі нұсқасы көбірек қолданылады.

9 слайд
Периодтық жүйесінің құрылымы Қазіргі кездегі периодтық жүйеде барлық элементтер рет бойынша  нөмірленген . Элементтердің нөмерін  реттік  немесе  атомдық нөмер  деп атайды. Химиялық элементтердің периодтық жүйесін құрастырудағы негізгі принцип – барлық элементтердегі периодтар мен топтарға бөліп орналастыру. Әр топ өз кезегіндегі негізгі (а) және қосымша (б) топшаларға бөлінеді (периодты кестенің ұзын түрін қара). Топшалардағы элементтер өзара химиялық қасиеттері жағынан өте ұқсас.

10 слайд
Периодтар Период  деп сілтілік металдан басталып инертті газбен аяқталатын элементтер тобын айтады.

11 слайд
Перидота  горизонталь қатардан тұрады. Периодтық жүйеде 7 период бар, олар рим сандарымен белгілеген, I, II және III периодтар бір қатардан тұрады және кіші периодтар деп аталады, ал  IV, V, VI, VII  периодтар екі қатардан тұрады, оларды үлкен периодтар деп атайды. Бірінші периодта-2 элемент, екінші және үшіншіде-8-ден, төртінші мен бесіншіде-18-ден, алтыншыда-32, жетіншіде(аяқталмаған)-32 элемент бар. Әрбір период, біріншіден басқасы, сілтілік металдан басталып, инертті элементпен аяқталады.

12 слайд
Қатарлар Периодтарда араб сандарымен белгіленген 10  қатар  кіреді. Үлкен периодтардың жұп қатарларында (төртінші, алтыншы, сегізінші және оныншы) тек металдар тұр және бұл қатарлардағы элементтердің қасиеттері аздап қана өзгереді. Үлкен периодтардың тақ қатарларындағы (бесінші, жетінші, тоғызыншы) элементтің қасиеттері қатардағы типтік эдменттердегі сияқты солдан оңға қарай өзгереді.

13 слайд
Топтар Тігінен орналасқан элементтердің қатарын топтар деп атайды. Периодтық жүйеде сегіз топ бар, олардың нөмері рим сандарымен белгіленген. Топ нөмері элементтің ең жоғарғы тотығу дәрежесіне сәйкес келеді. Фтордың тотығу дәрежесі әрқашан -1-ге тең, мыс, күміс, алтынның тотығу дәрежелері +1,+2,+3-ке тең, ал VIII топ элементтерінен +8 тотығу дәрежесі тек осмий, рутений, ксенонға тән. Әр периодтың басы жаңа мәніне сай келетін s – элементтен басталады, соңы р – элементтермен аяқталады. Үлкен периодтарда (І V – V ІІ) олардың арасына 10 d – элементтер кіреді.

14 слайд
Химиялық элементтердің периодтық жүйесі маңызы Химиялық элементтердің периодтық жүйесі – периодтық заңның графиктік бейнесі, олар өзара тығыз байланысты, бірін-бірі толықтыра түседі. Екеуі де химиялық элементтерді материя дамуының бір сатысы деп қарап, олардың арасындағы табиғи байланысты ашады. Периодты заң химия ғылымына ғана жатпайды, ол бүкіл жаратылыстану және табиғи ғылымдардың ортақ заңы, сондықтан ғылыммен бірге дамып, оны байыта түседі.

15 слайд
Галлий  Ga 1875  ж., скандий  S c 1879  ж., германий ( Ge) 1885  ж. ашылды. Д. И. Менделеев есептеу жолымен анықтаған сипаттамалары олардың тәжірибе жүзінде анықталған шамаларына сәйкес келеді. Периодтық заң ашылған кезде белгісіз бекзат газдар да қасиеттеріне қарай галогендер мен сілтілік металдар арасынан орын алды.

16 слайд
Қорытынды Химиялық элементтердің периодтық жүйесі – периодтық заңның графиктік бейнесі, олар өзара тығыз байланысты, бірін-бірі толықтыра түседі. Екеуі де химиялық элементтерді материя дамуының бір сатысы деп қарап, олардың арасындағы табиғи байланысты ашады. Периодтық заң химия ғылымына ғана жатпайды, ол бүкіл жаратылыстану және табиғи ғылымдардың ортақ заңы, сондықтан ғылыммен бірге дамып, оны байыта түседі. Химиялық элементтердің периодтық жүйесі ашылған кезде көптеген элементтер белгісіз еді. 

17 слайд
Бекіту тапсырма: 1 тапсырма Мына элементтер периодтық жүйеде қай периодта, топта,қандай топшада орналасқан: Ва , Na , Ғе , В r. 2 тапсырма Реттік нөмірлері 7,12,17 берілген элементтердің периодын,қатарын,тобын анықтаңдар.

18 слайд
жауабы 2 тапсырма № 7-N, 2- период, 2-қатар, V топ. № 12- Mg, 3- период, 3-қатар, ІІ топ. № 17-СІ, 3-период, 3-қатар, V ІІ топ.

19 слайд

20 слайд