Ізденіс жұмысы:Трансформаторлардың құрылысы және жұмыс істеу принципі

1 слайд
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ « ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС КОЛЛЕДЖІ » МКҚК   0503000-«Слесарлық ісі» мамандығының, 0503012-«Электр құрал-жабдықтарын жөндеуші слесарь-электрик» біліктілігі бойынша Ізденіс жұмысы Трансформаторлардың құрылысы және жұмыс істеу принципі Орындаған:Сәуірбай Асылбек Данияр ұлы Қабылдаған: Сәбден Б.Ш.

2 слайд
Трансформаторлардың құрылысы және жұмыс істеу принципі • Көптеген жағдайда бiр ток көзiнен әртүрлi кернеуге арналған құралдарды қоректендiру қажет болады. Мысалы, теледидарды 220 В-тық ток көзiне қосқан кезде оның iшiндегi қыздыру шамдарына 6,3 В, транзисторларға 1-2 В, ал электронды-сәулелендiру түтiкшесiне 15000 В кернеу беру қажет. Кернеудi осылай қажетiмiзше көтерiп, немесе төмендету үшiн трансформаторлар деп аталатын құралдар пайдаланылады. • Қуаттың тұрақты дерлік мәнінде айнымалы ток кернеуінің ток күшімен қатар өзгеруін айнымалы токтың трансформациясы дейді. • Айнымалы токтың трансформациясын жүзеге асыратын құрал трансформатор деп аталады. Ол электромагниттік индукция құбылысына негізделген.

3 слайд
• Трансформаторды алғаш рет 1878 жылы орыс ғалымы П.Н.Яблочков ойлап тапқан, кейін оны 1882 жылы И.Ф. Усагинжетілдірді. Қарапайым трансформатор ферромагниттi өзекшеге кигiзiлген өткiзгiштердiң екi жақты орамдарынан тұрады

4 слайд

5 слайд
Бiрiншi реттi орам қоректендiрушi кернеу көзiне, ал екiншi реттi орам тұтынушыларға қосылған. Олардың сәйкес орамдарының саны n 1 және n 2 -ге тең. Трансформатордың жұмыс iстеу принципi электромагниттiк индукция құбылысына негiзделген. Бiрiншi реттi орамдар арқылы айнымалы ток өткен кезде ферромагниттiк өзекшеде айнымалы магнит ағыны пайда болады. Бұл магнит ағыны өз кезегiнде екiншi реттi орамдарды да тесiп өтетiн болғандықтан осы орамдарда индукциялық ЭҚК-iн туғызады. Егер екiншi реттi орамдар тұтынушыларға қосылған болса, онда бұл тiзбектен де айнымалы ток өтедi. Ал бұл айнымалы ток өзекшеде қайтадан өзiнiң айнымалы магнит ағынын туғызады. Екiншi орамдардың туғызған магнит ағыны өзекшедегi толық магнит ағынын кемiтедi, бұл өз кезегiнде бiрiншi реттi орамдардағы өздiк индукция ЭҚК-iнiң кемуiне алып келедi. Өздiк индукция ЭҚК-iнiң кемуiнен бiрiншi реттi тiзбекте ток арта бастайды да, қоректендiрушi кернеудiң мәнi өздiк индукция ЭҚК-iне теңескенде жүйеде тепе-теңдiк орнайды. Орамдар санының бiр-бiрiне қатынасын

6 слайд
трансформациялау коэффициентi деп атайды. К>1 болғанда трансформаторлар төмендеткiш, ал K<1 болса жоғарылатқыш трансформаторлар болып табылады. Бiрiншi және екiншi орамдардағы ток күшi, кернеу мен орам сандарының арасында мынадай байланыс бар Энергияның сақталу заңына сәйкес Р 2 =P 1 -P ор -P өз мұндағы Р 2 =I 2 U 2 cosφ 2 – екiншi тiзбектен тұтынушылар пайдаланатын қуат, Р 1 =I 1 U 1 cosφ 1 – бiрiншi тiзбекке қоректену көзiнен берiлетiн қуат, ал Р ор =I 1 2 r 1 +I 2 2 r 2 – актив кедергiлерi r 1 және r 2 – ге тең орамдардағы қуат шығыны да, Р өз – ферромагниттiк өзекшенiң магниттелуiмен байланысты қуат шығыны.

7 слайд
Трансформатордың пайдалы әсер коэффициентi (ПӘК) Бүгiнгi күннiң технологиялары ПӘК-i 97-98% болатын трансформаторлар жасауға мүмкiндiк бередi. Трансформаторлардың электр энергиясын тасымалдаудағы ролi ерекше. Электр энергиясын қашық аралықтарға тасымалдау күрделi ғылыми-техникалық мәселе болып табылады. Бұл жердегi негiзгi мәселе энергия шығынымен байланысты. Өткiзгiштердiң қызуынан болатын энергия шығыны Джоуль-Ленц заңына сәйкес тiзбектегi ток күшiнiң квадратына пропорционал, яғни Q=I 2 Rt. Олай болса, тасымалдау кезiндегi бос шығынды азайту үшiн тасымалданатын қуатты кемiтпестен, ток күшiн мүмкiндiгiнше азайту қажет. Оның бiрден-бiр жолы кернеудiң шамасын аса жоғары, жүздеген мың вольтқа көтеру. Жоғарғы вольтты электр тасымалдау жүйелерiнiң болуы осымен байланысты. Электр энергиясын өндiретiн жерде кернеудi трансформаторлардың көмегiмен 400-500 мың вольтқа дейiн жоғарылатады да, тасымалдап жеткiзген соң энергияны тұтынатын жерде керiсiнше өндiрiстiк 220 вольтқа дейiн кемiтедi.

8 слайд
• Үш фазалы айнымалы ток торабында үш фазалы білікті трансформаторлар кеңінен қолданылуда. Мұндай трансформаторларды дайындау кезінде оның әр білігіне екі орамадан бекітеді: төменгі кернеулі (НН); жоғары жағында жоғарғы кернеу (ВН). Әр білікке бір фазаның орамасын орнатады. Бірінші орамаларда ток арқылы қозатын үш магнитті ағын қалған екі білік арқылы тұйықталады. • Орамалардың шықпаларын былай белгілейді: бастапқы - латын әріптерімен жазылған А, Б, С - жоғары кернеулі орамаларүшін және қатар әріптермен а, в, с - төмен кернеулі орамаларүшін; соңы -X,Y,Z- жоғары кернеулі орамаларүшін және x,y,z- төмен кернеулі орамаларға арналған •  

9 слайд
Үш фазалы трансформатор орамаларының қосылу сұлбасы Үш фазалы трансформаторларда бірінші және екінші орамаларын «жұлдызша» және «үшбұрышты» түрде қосады. Трансформатор қосылу тобын қатынаспен белгілейді. Алымы бірінші орамаға, ал бөлімі екінші орамаға жатады .

10 слайд