Климат.Жылу айналымы,ылғал айналымы және айналымы-климат түзуші процесс ретінде

1 слайд
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРІЛІГІ Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университет Жаратылыстану және география институты ТАҚЫРЫБЫ:КЛИМАТ.ЖЫЛУ АЙНАЛЫМЫ,ЫЛҒАЛ АЙНАЛЫМЫ ЖӘНЕ АЙНАЛЫМЫ-КЛИМАТ ТҮЗУШІ ПРОЦЕСС РЕТІНДЕ Жоба орындағандар :6В01516 География-тарих білім беру бағдарламасының 2-курс студентті:Аманғали Мирас Жоба жетекшілері: Абилмажинова С.A,Шакирова Н.Д Алматы,2024

1 слайд

2 слайд
1 Жоба өзектілігі 2 Мақсаты 3 Міндеті 4 Зерттеу әдістері 1.Картографиялық әдіс 2.Жалпылау және жүйелеу әдісі 1.Атмосферадағы айналымның климат түзуші фактор ретінде дәлелдеу. 2.Атмосферадаға айналымның Жер шарына әсерін қарастыру . 3.Атмосферадағы айналымның адам әрекетінің әсері және оның шешу жолдарын көрсету. Атмосфера айналымындағы жылу және ылғал айналымдарына анықтама беріп,атмосферадағы айналымның адам әсерінен бұзылуын талдау. Климат - белгілі бір аймақтағы ауа райының ұзақ мерзімді орташа үлгісі. Ол климат түзуші процесс ретінде жылу айналымы, ылғал айналымы және атмосфераның жалпы циркуляция сияқты бірқатар факторлармен қалыптасады.Осы жобада біз олардың қалыптасуы туралы нақты ақпараттарды беретін боламыз.

2 слайд

3 слайд
1.Климат 2.Айналым климат түзуші фактор ретінде 3.Атмосферадағы жылу айналымы 4.Атмосферадағы ылғал айналымы 5.Атмосферадағы айналымның адам әрекетінің әсері және оны шешу жолдары 6.Қорытынды 7.Пайдаланылған әдебиеттер Жоспары

3 слайд

4 слайд
КЛИМАТ Климат(гр. κλίμα (klimatos) — еңкейіс) — белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық режимі, яғни осы жерде болуға тиісті ауа райы жағдайларының жиынтығы мен оның жүйелі өзгеріп отыруы. Локалды климат — жергілікті жердің географиялық орнымен сипатталады. Глобалды климат — «атмосфера — гидросфера — құрлық — криосфера — биосфера» жүйесі арқылы өтетін, ондаған жылдар барысындағы статистикалық күйлердің жиынтығы. Соңғы 50 жылдағы жер бетіндегі ауа температурасының өзгеруі Климатты қалыптастырушы факторлар •Атмосфералық циркуляция; •Жер ғаламшарының Күнді айнала қозғалуына байланысты күн радиациясы; •Теңіз деңгейінің биіктігі; •Құрлық үсті бойынша — мұхиттар мен теңіздерге қатысты орналасуы; Күн радиациясының жер бетіне түсу мөлшері географиялық ендікке байланысты өзгеріп отырады. Оңтүстікке неғұрлым жақын орналасқан сайын Күн сәулесі тік бұрышпен түседі де, атмосфераны қысқа жолмен кесіп өтеді, жылу көп болады. Солтүстікке барған сайын күн сәулесінің түсу бұрышы азайып, атмосфераны ұзақ жолмен, көлбеу бұрышпен кесіп өтеді. Сол себептен жылу да азаяды. Күн сәулесінің түсу ерекшелігіне байланысты әр аймақта климат әртүрлі болады.

4 слайд

5 слайд
АЙНАЛЫМ КЛИМАТ ТҮЗУШІ ФАКТОР РЕТІНДЕ Атмосфералық циркуляцияның пайда болу себебі - жылу балансының айырмашылығынан туындаған атмосфералық қысымның жер шарына біркелкі таралмауы. Ауаның үлкен массаларының көлденең және тік бағытта тұрақты қозғалысы жер шарының әртүрлі аймақтары арасында жылу мен ылғалдың тасымалдануының қуатты механизмі ретінде қызмет етеді. Осыған байланысты атмосфералық циркуляция ауа райының қалыптасуына айтарлықтай әсер етеді және ең маңызды климат түзуші фактор болып табылады. Атмосферадағы айналым – Жер шарын қоршап тұрған бүкіл ауа қабатының қозғалыс жүйесі, яғни ауа массасының көлденең және тік бағытта алмасуына себепкер болатын негізгі ауа ағындарының жиынтығы. Жердің тәуліктік айналуы, Күн сәулесі энергиясының (радиациясының) жер бетіне біркелкі таралмауы, мұхиттар мен құрлықтардың өзара орналасуы, құрлық бетінің бедері, т.б. атмосферадағы айналымды тудырады ҒАЛАМДЫҚ АТМОСФЕРАЛЫҚ ЦИРКУЛЯЦИЯ ДИАГРАММАСЫ АЙЛАР БОЙЫНША ОРТАША ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ЖАУЫН-ШАШЫН Атмосфералық қысым белдеулерінің таралуы, ауа массаларының түрлері. Тұрақты желдердің пайда болуы Айналым жылы және салқын ауа массаларын араластырып, ылғал тасымалдайды, нәтижесінде ауа райы өзгереді. Тропосфера қабатында оған циклон және антициклонмен тығыз байланысты пассаттар мен муссондар, тропосфераның жоғарғы қабаты мен Ауа массаларының шарды қозғалту анимациясы стратосфераның ауа ағыны өте қатты жүретін төменгі қабаттары жатады.

5 слайд

6 слайд
АТМОСФЕРАДАҒЫ ЖЫЛУ АЙНАЛЫМЫ Атмосфералық жағдайларда жылу айналымы Жер-атмосфера жүйесіндегі жылуды қабылдау, беру және жоғалтудың күрделі процестерін сипаттайды. Атмосфера арқылы өтетін тікелей күн радиациясы және шашыраңқы радиация одан ішінара шағылады, бірақ көбінесе оны сіңіреді және топырақтың және су объектілерінің жоғарғы қабаттарын қыздырады. Жер беті көзге көрінбейтін инфрақызыл сәулелер шығарады, ол негізінен атмосфераға жұтылып, қызады. Ауа температурасы күн радиациясының ендіктер бойынша түсуіне, радиацияны сіңіру жағдайлары әртүрлі және сәйкесінше әр түрлі қызатын құрлық пен теңіздің таралуына, сондай-ақ мұхиттан ауаның көлденең өтуіне байланысты тәуліктік және жылдық өзгерістерге ие. құрлыққа және құрлықтан мұхитқа.Атмосфера инфрақызыл сәулелер шығарады, оның көп бөлігі жер бетімен жұтылады. Сонымен бірге жер үсті және атмосфералық радиация ғарышқа үздіксіз таралады және шағылысқан күн радиациясымен бірге Жерге күн радиациясының түсуін теңестіреді. Сәулелену энергиясының бір бөлігі жер беті мен атмосфераны жылытуға кетеді. Радиация арқылы жылу алмасудан басқа, жылу жер беті мен атмосфера арасындағы өткізгіштік арқылы да алмасады. Атмосфера ішінде жылу беруде ауаның тік бағытта араласуы маңызды рөл атқарады. Жер бетіне түсетін жылудың едәуір бөлігі суды жылытуға жұмсалады. Атмосферада су буы конденсацияланған кезде жылу бөлінеді, ол ауаны жылытуға жұмсалады. Жылу айналымының маңызды процесі - ауа ағындары арқылы жылуды көлденең беру.

6 слайд

7 слайд
АТМОСФЕРАДАҒЫ ЫЛҒАЛ АЙНАЛЫМЫ Атмосфера мен жер беті арасында тұрақты ылғал айналымы бар. Су бетінен, топырақтан, өсімдіктерден буланып атмосфераға түседі, ол топырақ пен судың жоғарғы қабаттарынан көп мөлшерде жылуды тұтынады. Нақты жағдайда су буы атмосферада конденсацияланады, нәтижесінде бұлт пен тұман пайда болады. Бұлттардан түсетін жауын-шашын бүкіл жер шарының булануын теңестіреді. Жауын-шашын мөлшері және оның кеңістік пен уақытқа таралуы өсімдік жамылғысы мен егіншіліктің ерекшеліктерін анықтайды. Су объектілерінің гидрологиялық режимі жауын-шашынның таралуына және оның өзгергіштігіне байланысты. Топырақтың қатуы мен мәңгі тоң режимі қар жамылғысының биіктігімен анықталады. Атмосферада жылудың біркелкі бөлінбеуі атмосфералық қысымның біркелкі бөлінбеуіне, нәтижесінде ауа қозғалысына әкеледі. Жер бетіне қатысты ауа қозғалысының сипатына Жердің тәуліктік айналуы үлкен әсер етеді. Атмосфераның шекаралық қабатында ауа қозғалысына үйкеліс әсер етеді. ЖЕРДЕГІ СУ АЙНАЛЫМЫНЫҢ ДИАГРАММАСЫ

7 слайд

8 слайд
АТМОСФЕРАДАҒЫ АЙНАЛЫМНЫҢ АДАМ ӘРЕКЕТІНІҢ ӘСЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ Төмендегі Жер жүйесінің үлгісі атмосфераға парниктік газдарды қосу және Жердің орташа температурасын арттыру арқылы адам әрекетінің атмосфералық айналымға әсер ету тәсілдерін қамтиды. Арктикалық аймақ төменгі ендіктермен салыстырғанда жалпы жылынуға ерекше сезімтал болғандықтан, орта ендіктер мен полюс арасындағы температура градиенті төмендейді. Бұл солтүстік полярлық ағын ағынының толқындылығын арттырады. Атмосфера жылынуды жалғастыра отырып, ғалымдар реактивті ағынның өзгеруін тудыратын солтүстіктен оңтүстікке қарай әлдеқайда тереңірек толқындарды көреді деп күтеді. Бұл дауылды да, ашық ауа-райының кез келген белгілі бір аймақта қалыпты деп есептелетінінен әлдеқайда ұзағырақ сақталуына әкелуі мүмкін. Ірі қара мен қой сияқты ауылшаруашылық жануарлары, сондай-ақ күріш өсіру үшін пайдаланылатын бактериялар атмосфераға метан (CH4) бөледі. Нитрат тыңайтқыштары топырақтан азот оксидін (N2O) бөледі, ал ауылшаруашылық машиналарының көпшілігі қазба отындарын жағады. Көмірқышқыл газы (CO 2 ) және азот оксиді (N 2 O) адамдар энергия алу үшін қазбалы отынды жағу кезінде бөлінеді. Метан (CH 4 ) табиғи газды өндіру және тасымалдау кезінде де атмосфераға бөлінеді Әлемнің көптеген аймақтарында ормандарды кесу (адамдар жерді пайдалану үшін ағаштарды кесу) ормандарды өртеумен байланысты. Өрттер атмосфераға көмірқышқыл газын (CO 2 ) және азот оксидін (N 2 O) шығарады. Ағаштардың аз болуы, сонымен қатар, аз өсімдіктер фотосинтездейтін және атмосферадан СО 2 сіңіретінін білдіреді. Өсімдіктер фотосинтез кезінде көмірқышқыл газын сіңіретіндіктен, адамдар жаңа ормандарды отырғызу арқылы парниктік газдар шығарындыларын азайта алады.

8 слайд

9 слайд
\2. Климаттың өзгеруіне бейімделу: * Ауа-райының төтенше жағдайларына төзімді инфрақұрылымды дамыту: қорғаныс құрылымдарын салу, ерте хабарлау жүйесін құру, су тасқыны мен құрғақшылыққа төзімділікті арттыру. * Климаттың өзгеруіне төзімді ауыл шаруашылығының жаңа әдістерін жасау: құрғақшылыққа төзімді сорттарды енгізу, себу мерзімін өзгерту, суды пайдалануды оңтайландыру. * Халықты жаңа климаттық жағдайларға көшіру және бейімдеу: Қажет болған жағдайда елді мекендерді су басу қаупі бар аймақтардан көшіру, денсаулық сақтау және басқа да әлеуметтік қызметтердің қолжетімділігін арттыру. 2. Климаттың өзгеруіне бейімделу: * Ауа-райының төтенше жағдайларына төзімді инфрақұрылымды дамыту: қорғаныс құрылымдарын салу, ерте хабарлау жүйесін құру, су тасқыны мен құрғақшылыққа төзімділікті арттыру. * Климаттың өзгеруіне төзімді ауыл шаруашылығының жаңа әдістерін жасау: құрғақшылыққа төзімді сорттарды енгізу, себу мерзімін өзгерту, суды пайдалануды оңтайландыру. * Халықты жаңа климаттық жағдайларға көшіру және бейімдеу: Қажет болған жағдайда елді мекендерді су басу қаупі бар аймақтардан көшіру, денсаулық сақтау және басқа да әлеуметтік қызметтердің қолжетімділігін арттыру. Климаттың өзгеруіне әкелетін атмосфералық айналымға адамның әсер ету мәселесі кешенді көзқарасты талап етеді. Міне, кейбір негізгі шешімдер: АТМОСФЕРАДАҒЫ АЙНАЛЫМНЫҢ АДАМ ӘРЕКЕТІНІҢ ӘСЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ 1. Парниктік газдар шығарындыларын азайту: * Жаңартылатын энергия көздеріне көшу: Күн, жел, геотермалдық энергия көмірқышқыл газының шығарындыларын азайта отырып, қазба отындарын алмастыра алады. * Энергия тиімділігі: энергияны үнемдейтін ғимараттарды құру, көлік тиімділігін арттыру, өндірістік процестерді оңтайландыру - мұның бәрі энергияға деген қажеттілікті, демек, шығарындыларды азайтады. * Көміртекті ұстау және сақтау (CCS): Технологиялар атмосферадан СО2 алады және оны жер астында сақтайды. * Ауылшаруашылық тәжірибесін өзгерту: ормандарды кесуді азайту, ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру және тұрақты мал шаруашылығын дамыту ауыл шаруашылығынан парниктік газдар шығарындыларын азайтады. 3. Халықаралық ынтымақтастық: * Шығарындыларды азайту жөніндегі келісімдер: климаттың өзгеруімен күресу бойынша мемлекеттердің әрекеттерін үйлестіруге бағытталған Париж келісімі сияқты. * Климаттық технологияларды зерттеу мен әзірлеуді қаржыландыру: шығарындыларды азайтатын және климаттың өзгеруіне бейімделетін инновацияларды қолдау. * Тәжірибе және технологиялар алмасу: Климаттың өзгеруімен күресу бойынша озық тәжірибе алмасу үшін халықаралық платформаларды құру.

9 слайд

10 слайд
ҚОРЫТЫНДЫ Сонымен, жылу айналымы, ылғал айналымы және циркуляция климаттың қалыптасу процесі ретінде бір-бірімен тығыз байланысты және жердегі климатты қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Бұл процестерді түсіну климаттың өзгеруін жақсы болжауға және бейімделу стратегияларын әзірлеуге мүмкіндік береді.

10 слайд

11 слайд
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1.Хромов С. П., Петросянц М. А. Метеорология и климатология. — 7. — М.: МГУ, 2006. — С. 18,19. — 582 с. 2.https://ugc.berkeley.edu/background-content/atmospheric-circulation/ 3.http://ciencia.nasa.gov/ 4.http://spaceweather.com 5.https://science.nasa.gov/earth-science/focus-areas/climate-variability-and- change/ocean-physics/ 6.https://web.archive.org/web/20040822022845/http://eesc.columbia.edu/courses/ ees/climate/lectures/gen_circ/index.html 7.https://solcast.com/

11 слайд