Лимон дақылының өсіру технологиясы

1 слайд
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Университеті Инженерлі Технологиялық Институты “ Аграрлық технологиялар” кафедрасы Жоба тақырыбы: Лимон дақылының өсіру технологиясы Білім берушінің аты-жөні: а.-ш.ғ.к.аға оқытушы Нұрымова Раушан Дүйсенқызы Білім алушы: Мүсірәлі Аружан Ерқасымқызы Мамандығы: 6В08171 “Агрономия” Оқу тобы:Агр 19-1 Қызылорда 2021 жыл

1 слайд

2 слайд
Мазмұны I. Кіріспе 1) Лимонның шығу тегі 2)Лимон өсімдігінің құрылысы және құрамы II. Негізгі бөлім 1)Лимон сорттары 2)Үй жағдайында лимон өсіру техникасы мен технологиясы III. Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

2 слайд

3 слайд
Жоба мақсаты:  Лимон – руталар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш өсімдігіндігі болып табылады.  Менің зерттеу барысымда Лимон ағашының биіктігі 5-8 м жетті. Өзіне тән эфир майының хош иісімен ажыратылады.  Лимонның “Ташкентский” сорт буданын үй жағдайда өсірілді.  Бұл жобада лимон дақылының өсіру технологиясы қарастырылған.

3 слайд

4 слайд
Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын көпжылдық мәңгіжасыл өсімдік. Отаны – Үндістан, Қытай және Тынық мұхитының тропикалық аралдары. Қазіргі кезде тропикалық аймақтарда ғана емес, сонымен қатар мәдени түрлері субтропикалық Кавказ, Орта Азия, Калифорния, Флорида, Жерорта теңізі аймақтарында да өсіріледі. Лимон ағашының биіктігі 5-8 метр. Бұтақтарының инелері болады. Жапырағы жұмыртқа пішінді, ұшы сүйірленген. Жапырағындағы эфир майы әсерінен өсімдік жағымды иіс бөліп тұрады. Гүлі ақ түсті, хош иісті. Лимон ағашының жемісі жұмыртқа пішінді, кейбір сұрыптарында домалақ түрлері кездеседі. Жемісінің ұзындығы 7-12 см, диаметрі 8-10см, салмағы 120 г. шамасында. Лимон жемісінің қабығының қалыңдығы 2-5 мм, сары түсті. Лимонның шырыны ақшыл-сарғыш түсті, дәмі ащы.

4 слайд

5 слайд
Лимонның құрамы Лимонның жеуге жарайтын бөлігінің 100 граммының энергетикалық құндылығы – 27-29 калория. Онда құрғақ зат 9,6-10,2% құрайды, 8,4% – көмірсу, олардан  3,5%-ға дейін – қант, 0,6-1,1% – ақ, 0,3-0,8% май, 0,4-0,9% клетчатка. Лимондар органикалық қышқылдарға (лимонмен және алмамен) – 6-8% бай, сол себептен олар лимон қышқылын жасау үшін пайдаланылады Жемістің минералдық құрамына кальций (26-27 мг), фосфор (22-26), натрий (1), темір (0,3- 0,5), калий (235 мг) кіреді. Лимон жемісі дәрумендерге өте бай. 100 грамында 40-85мг С дәрумені, 0,4 мг бета- каротин, 0,04мг – В1 дәрумені, 0,2 – В2, 0,2 – В3, 0,1-0,3мг – Р дәрумені бар. (Лимонның құрамында 5-8% лимон қышқылы, азот пен пектинді заттар, қант, фитонцидтер, калий, мыс, флавоноидтар, А, В1, В2, С, Д, Р дәрумендері мен эфир майы бар). Лимонның құрамындағы басты бөліктері ол, әрине су мен лимон қышқылы. Бірақ, олардан басқа адам ағзасына қажетті дәрумендер де бар. Ең көп мөлшерін адам ағзасындағы заттардың дұрыс алмасуы мен қоректенуіне қажетті С дәрумені құрайды. Онымен қатар А, В1, В2 мен D дәрумендері және тек цитрус дақылдарына лайық цитрин (Р витамины) бар. Химиялық құрамына қарасақ, бұл, биологиялық белсенділік пен емдік қасиеттері мол, өте күрделі фенолдық құралым. Минералдық тұздар мен лимон қышқылына бай болғандықтан, лимонды жеу адам ағзасына көп пайда келтіреді.

5 слайд

6 слайд
Қазақстанда климаттық жағдайымызға байланысты бақшаға өсіре алмағанымызбен, жылыжайда өсіруге болады. Дұрыс күтіп баптаса, үй жағдайында да гүлдеп, жеміс береді. Үйде өсірілетін лимонның қабықтары жұқа, дәні майда, хош иісі көбірек болады. Дәнінен өсірген лимон 7-8 жылдан, кейде 15-20 жылдан кейін ғана жеміс береді. Бұл процесті тездету үшін, бір жылдық көшетті жеміс беретін ағаштың бұтағымен телу керек. Мұндай өсімдік 2- 3 жылда гүлдей бастайды. Бір лимон жемісі толық жетілу үшін сабақ бойында кем дегенде 10-15 жапырақ болуы керек.

6 слайд

7 слайд
Жарығы: тек жаздың ыстық айларында ғана тіке түскен күн көзінен қалқалау қажет, басқа уақытта жарықта жақсы өседі. Жылуы: қыс айларында 12-14 º С төмен болмағаны дұрыс, егер осы температуралық жағдай жасалмаса өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Ал, гүлдегенде, түйін салғанда 18 º С төмен болмауы керек. Азынақ желден, температураның кенет өзгеруінен, өсімдік гүл күлтелері мен түйінін тастап жібереді Суғарылуы : жаз айларында аптасына 2-3 рет, қыста айына 2-3 рет суғарып тұру керек. Ылғалдылығы : су  бүркіп ылғалдандырып әрі шаңнан тазартып тұрған абзал. Қоректендірілуі : 10-15 күнде бір рет толық минералды тыңайтқышпен қоректендіріп тұру қажет. Аурулары : ауа құрғап кетсе өрмекші құрты, кене, өсімдік биті секілді зиянкестердің әсерінен ауырады. Көбейтілуі : тұқымы және қалемшелеу, жалғау арқылы көбейтеді .

7 слайд

8 слайд
Күтімі : жарықты жақсы көреді, тек жаздың аптап ыстық күндерінде терезеден түскен күн сәулесінен қалқалау қажет. Қыста 12 º С салқын жерге қою керек, егер осы температуралық жағдай туғызылмаса, өсімдік көктемде гүлдемей қояды. Оның себебі, салқын жерде өсімдік өсуін тоқтатып, «ұйқыға» кетеді де, көктемге дейін демалады. Дәл осы демалу кезеңінде гүл түйнегін қалай бастайды. Демалу кезеңінде тыңайтқыштармен қоректендіруге болмайды, ал басқа уақыттарда 10-15 күнде толық минералды немесе арнайы лимонға арналған тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған дұрыс. Су бүркіп ылғалдандырып, әрі шаң-тозаңнан тазартып тұрған абзал. Лимон гүлдей бастағаннан орнынан қозғап мазалауға болмайды, гүлін, түйінін тастап жібереді.

8 слайд

9 слайд
Танымал сорттары Лисбон Эврика Дженоа Новозеландский Иркутский Ташкентский

9 слайд

10 слайд
Павловский Өткен ғасырда Нижний Новгород облысының Павлово қаласында өсірілген қысқа, қарапайым селекцияның гибриді. Ағаш 1,5-2 м-ге дейін өседі, ықшам дөңгеленген тәждің ені 0,9-1,0 м, жыл бойына бұтақтар 0,4-тен 0,8 м-ге дейін ұзарады, өсінділеріндегі қабықтар сұрғылт- жасыл, жарықтары бар ескі бұтақтар өсу бағытында және кішкентай қоңыр омыртқалар. Тығыз жапырақтар, жылтыр, сопақша, 24-30 ай бойы жапырақшаларда қалады. Павловский сорты зауыты дамудың үшінші, төртінші жылынан бастап жылына 18-ден 45-ке дейін жеміс береді. Дәмі жағынан жемістер оңтүстікте өсірілген импортталған жемістерге қарағанда әлдеқайда жақсы. Дөңгеленген немесе ұзынша лимондар тұқымдарының аздығымен, қабығының қалыңдығы 3,5-5 мм болатындығымен ерекшеленеді. Ұзындығы 8-10 см, әдеттегі салмағы 120-дан 180 г дейін, бірақ салмағы көп түрлері де бар.

10 слайд

11 слайд
Цитрон мен апельсиннің табиғи буданы қытай деп те аталады. Сортты бүкіл әлемге тараған жерден Америка Құрама Штаттарына әкелген ғалымның атымен аталған. Ағаш немесе бұта 1,4-2,4 м-ге дейін көтеріледі.Тікенді бұтақтар, кесуге қиындықсыз төзеді, сфералық тәж құрайды. Әртүрлілік әсіресе сәуір және мамыр айларында керемет гүлдейді, дегенмен бүршіктер кез келген маусымда пайда болады. Бұл лимон сортында жемістер дамудың екінші жылынан кейін піседі. Жұмыртқа жапырақтары аздап тістелген. Лимон дөңгелек, сәл ұзартылған, сарғыш-сары, салмағы 60-160 г, жігерлендіретін дәмі бар, жеңіл ащы, пульпасында қышқыл өте аз.Мейер

11 слайд

12 слайд
Кейде бұл сорт Скерневицкий немесе канадалық деп аталады. Цитрон немесе грейпфрут пен лимонның табиғи гибриді биіктігі 1,5-1,9 м дейін жайылатын ағашта өседі, бұтақтары мықты, қысқа. Жапырақтары дөңгелек-сопақша, қатты. Ағаш дамудың екінші жылынан бастап ерте жеміс береді. Үлкен гүлдері ақ- кілегейлі, ұзын жапырақтары бар және хош иісі күшті. Олар көктемде көп мөлшерде қалыптасады. Өсімдікте жемістер аз, 5-7 дана, бірақ үлкен салмағы - 280-550 г және одан жоғары. Дөңгелек сопақ жемістерде қалыңдығы, қабығы 1 см-ге дейін, жағымды қышқыл дәмі бар ашық жасыл целлюлозада көптеген тұқымдар бар. Пондероза

12 слайд

13 слайд
Цитрус түріндегі анық емес лимон гибриді өткен ғасырда Феминелло сорты деп аталатын Сицилияда өсірілген. Өсіру орны бойынша Сицилиано немесе Палермиано деп те атайды, сонымен қатар төрт мезгілді, өйткені ол әр жаңа айда гүлдей бастайды және жемістер жыл бойына үнемі пісіп отырады. Ағаш төмен, 1,5 м-ден жоғары емес, тікенді бұтақтары бар, кең сопақ, үшкір жапырақтары бар. Королла күлгін түсті, бүршіктер щеткаларға жиналады. Сопақша ұзартылған әдемі сары түсті, хош иісті орташа жемістер. Қабығы жұқа, еті орташа шырынды, қышқыл, тұқымы аз. Ағаш дамудың екінші немесе үшінші жылынан кейін жеміс береді, жылына 10-15 лимон шығарады. Лунарио

13 слайд

14 слайд
Үй жағдайында лимон өсіру Бұл лимонның “Ташкентский”атты сорты.Дән түрлері іріктеліп,тыңайтылған топыраққа егілді. Алғаш жапырақтары - 20-25 күн көлемінде пайда болды. Ылғалды аса қатты ұнатпайды.Тікелей күн сәулесі түспейтін жерде өсірілді. 2 дәннен екі түп өскін пайда болды.Олар а және б түптері деп аталды. А түбінің биіктігі- 20см , б түбінің биіктігі-40см. Өсімдік жасы-4 ай. Жапырақ саны : А түбінде- 10 дана Б түбінде – 20 дана Көктем мезгілінде ауа температурасының құбылмалы ,қолайсыздау болатынына байланысты қосымша тыңайтқыштар беру көзделіп отыр.Шамамен 7-8 жылда гүлдеп,өз жемісін беретін болады

14 слайд

15 слайд
Қорытынды Лимон – руталар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш өсімдігі. Ол қолда өсіруге арналған. Лимонның шыққан жері – Оңтүстік және Үнді Қытай аралдары. Лимон ағашының биіктігі 5-8 м жетеді. Өзіне тән эфир майының хош иісі болады. Соның арқасында өсімдік жағымды иіс бөліп тұрады. Лимонның шырыны ақшыл-сарғыш түсті, дәмі ащы. Бір жақсысы лимонды үй жағдайында да өсіре беруге болады. Бірақ, ол үшін арнайы күтім қажет. Үйде өсірілген лимон, бау-бақшада өсірілген лимоннан хош иісті әлдеқайда көбірек бөледі. Лимонның құрамында 5-8% лимон қышқылы, азот пен пектинді заттар, қант, фитонцидтер, калий, мыс, флавоноидтар, А, В1, В2, С, Д, Р дәрумендері мен эфир майы бар. Лимон жемісі тұрмыста кеңінен қолданыс тапқан. Одан кондитерлік тағамдар, яғни, мармелад, джем, түрлі иістендіргіштер жасалады. Оның денсаулыққа тигізер пайдасы да көп. Соның ең қарапайым түрі суық тиген уақыттағы қолданысы: лимонды шайға салып ішу. Мұнымен қоса медицинада лимонды  кеңінен пайдаланады. Әсіресе, асқазан, қан қысымының жоғарылауы сынды ауруларда таптырмас ем. Сонымен қатар, косметика саласында да лимонның алар орны бар. Егер лимон шырынымен бет терісін тазартатын болса, тері ағарады.

15 слайд

16 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.«Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы» (Ә.Ә. Әметов, П.М. Мырзақұлов) 2. «Қазақ университеті »Алматы 2000 ж 3. «Ботаника» сисметика растений. Москва «Просвещение »1975 г (Н.А. Комарницкий, Л.В. Кудряшов, А.М. Уранов) 4. Шаңырақ: Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы: Қаз.Сов.энцикл. Бас ред., 1990 5. Сыр бойы. Қызылорда обл. газеті. 2012 05.06. № 6 басылым.

16 слайд